ΣΤΗ ΜΝΗΜΗ ΤΩΝ ΠΡΟΓΟΝΩΝ ΜΑΣ
Η δεκαετία του 1870 είναι ταραχώδης, ιδιαίτερα στον στρατηγικό χώρο των Βαλκανίων. Η διαφαινόμενη...διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, του Μεγάλου Ασθενή της Ευρώπης, δημιουργεί ευκαιρίες τόσο στους υπόδουλους λαούς της περιοχής (Έλληνες, Σέρβους, Βόσνιους, Βουλγάρους κ.ά.) ώστε να εξεγερθούν και να διεκδικήσουν την ανεξαρτησία τους, όσο και στις άλλες Μεγάλες Δυνάμεις (Αυστροουγγαρία, Ρωσία) ώστε να αποκτήσουν εδάφη που θα διευκολύνουν την επέκτασή τους προς Νότο.
Η Ρωσική Αυτοκρατορία ειδικότερα, επενδύει τις επιδιώξεις της με το ιδεολόγημα του Πανσλαβισμού, αφυπνίζοντας με τον τρόπο αυτό, τον εν υπνώσει ευρισκόμενο Βουλγαρικό εθνικισμό.
Η αφορμή για να θέσει σε εφαρμογή τα σχέδιά της δεν αργεί να δοθεί και τον Απρίλιο του 1877 ξεσπάει Ρωσοτουρκικός πόλεμος.
Η κυβέρνηση της ελεύθερης Ελλάδας, αντιλαμβάνεται την ευκαιρία που παρουσιάζεται ώστε να πάρει μέρος στον πόλεμο κατά της Τουρκίας, αλλά υποκύπτοντας εν μέρει και σε εξωτερικές πιέσεις, εμφανίζεται απρόθυμη να εμπλακεί. Ο λαός όμως, διαισθανόμενος ότι οι εξελίξεις θα βλάψουν τα εθνικά μας συμφέροντα, κινητοποιείται, ιδρύει σωματεία και οργανώσεις και πιέζει την κυβέρνηση για έξοδο στον πόλεμο. Πρωτοστάτες ο Παύλος Καλλιγάς, ο Στέφανος Δραγούμης, ο Πρόξενος στη Θεσσαλονίκη Κωνσταντίνος Βατικιώτης και ο Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης- και μετέπειτα Οικουμενικός Πατριάρχης - Ιωακείμ. Με πρωτοβουλία τους συγκροτούνται ένοπλα επαναστατικά σώματα στην περιοχή του Ολύμπου, των Πιερίων και του Βερμίου.
Μετά από πολλούς μήνες αμφίρροπης αναμέτρησης, τα Ρωσικά στρατεύματα, κατανικούν τους Τούρκους και καταλαμβάνουν την Αδριανούπολη.
Ο δρόμος προς την Πόλη είναι ανοιχτός.
Ο Έλληνας πρωθυπουργός Αλέξανδρος Κουμουνδούρος, διατάσσει 8000 άνδρες υπό τον Σκαρλάτο Σούτσο να εισβάλουν στη Θεσσαλία, σημαίνοντας ταυτόχρονα γενική εξέγερση των υπόδουλων Ελλήνων.
Δυστυχώς, την επομένη της εισβολής Ρώσοι και Τούρκοι υπογράφουν ανακωχή, πράγμα που αναγκάζει την κυβέρνηση να αποσύρει τον στρατό πίσω από την μεθόριο από τον φόβο της απερίσπαστης πιά τουρκικής αντίδρασης. Επιλέγεται η διατήρηση των τοπικών εξεγέρσεων και η ενίσχυση των επαναστατημένων με πολύ μικρότερα εκστρατευτικά σώματα.
Έτσι, την νύκτα της 17ης Φεβρουαρίου 1878, εκστρατευτικό σώμα 500 ανδρών, με επικεφαλής τον, Χαλκιδικιώτικης καταγωγής, λοχαγό Κοσμά Δουμπιώτη αποβιβάζεται στην Πλάκα Λιτοχώρου και γίνεται δεκτό με ενθουσιασμό. Στρατιώτες, οπλαρχηγοί, και κάτοικοι κατευθύνονται στο Λιτόχωρο, όπου στις 19 Φεβρουαρίου 1878 σχηματίζεται προσωρινή κυβέρνηση από επιφανείς άνδρες της Πιερίας και Πρόεδρο τον Λιτοχωρίτη ευπατρίδη Ευάγγελο Κοροβάγγο. Συντάσσεται προκήρυξη που ανακηρύσσει την ανεξαρτησία της Μακεδονίας και κοινοποιείται στους Προξένους των Μεγάλων Δυνάμεων.
Έτσι, την νύκτα της 17ης Φεβρουαρίου 1878, εκστρατευτικό σώμα 500 ανδρών, με επικεφαλής τον, Χαλκιδικιώτικης καταγωγής, λοχαγό Κοσμά Δουμπιώτη αποβιβάζεται στην Πλάκα Λιτοχώρου και γίνεται δεκτό με ενθουσιασμό. Στρατιώτες, οπλαρχηγοί, και κάτοικοι κατευθύνονται στο Λιτόχωρο, όπου στις 19 Φεβρουαρίου 1878 σχηματίζεται προσωρινή κυβέρνηση από επιφανείς άνδρες της Πιερίας και Πρόεδρο τον Λιτοχωρίτη ευπατρίδη Ευάγγελο Κοροβάγγο. Συντάσσεται προκήρυξη που ανακηρύσσει την ανεξαρτησία της Μακεδονίας και κοινοποιείται στους Προξένους των Μεγάλων Δυνάμεων.
Σε λίγες μέρες, με την καθοριστική συμβολή του Επισκόπου Κίτρους Νικολάου Λούση, του Μακεδόνα "Παπαφλέσσα", η επανάσταση έχει εξαπλωθεί αρχικά στον Κολινδρό και εν συνεχεία σε όλη την Πιερία.
Την ημέρα της κήρυξης της επανάστασης, υπογράφεται στο ομώνυμο προάστιο της Κωνσταντινούπολης η Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου, που πραγματώνει το πανσλαβιστικό όραμα, δημιουργώντας τη Μεγάλη Βουλγαρία παραχωρώντας της τα εδάφη της Θράκης και της Μακεδονίας πλην Θεσσαλονίκης.
Ο αγώνας των επαναστατών είναι ουσιαστικά διμέτωπος:
Κατά των Τούρκων, αλλά και κατά των επίδοξων δυναστών Βουλγάρων.
Αλλοίμονο, όμως!
Ο ενθουσιασμός και το φρόνημα δεν επαρκούν για να επικρατήσει ένα επαναστατικό κίνημα. Χρειάζεται επί πλέον οργάνωση, στρατηγικό σχέδιο, και ηγεσία καταρτισμένη και ικανή. Αποδείχθηκε ότι αυτά δεν υπήρχαν.
Παλινωδίες και αναποφασιστικότητα δεν επιτρέπουν την κατάληψη της Κατερίνης.
Και όταν σε λίγες μέρες καταφθάνει ο συγκροτημένος Τουρκικός στρατός του Ασάφ Πασά, η επανάσταση καταρρέι.
Οι Τούρκοι, συνεπικουρούμενοι από ομάδες αιμοχαρών Κιρκασίων, που είχαν εγκατασταθεί ως έποικοι στα βόρεια της Κατερίνης, πυρπολούν τον Κολινδρό και το Λιτόχωρο και κατασφάζουν όσους από τους κατοίκους, κυρίως γέροντες και γυναίκες, δεν είχαν προλάβει να καταφύγουν στο βουνό.
Οι ηγέτες της εξέγερσης καταφεύγουν στην ελεύθερη Ελλάδα και στις 19 Απριλίου υπογράφουν στο Σμόκοβο Καρδίτσας την διακοπή των εχθροπραξιών.
Οι ηγέτες της εξέγερσης καταφεύγουν στην ελεύθερη Ελλάδα και στις 19 Απριλίου υπογράφουν στο Σμόκοβο Καρδίτσας την διακοπή των εχθροπραξιών.
Οι Λιτοχωρίτες όμως, με καμένα τα σπίτια τους και κατεστραμμένες τις περιουσίες τους, δεν έχουν άλλη λύση, παρά να πάρουν τον δρόμο της προσφυγιάς.
Μεταφέρονται στη Θεσσαλονίκη και ένας μεγάλος αριθμός τους εγκαθίσταται στην περιοχή του Γ' Σώματος Στρατού.
Αποτελούν τον αρχικό πυρήνα της Λιτοχωρίτικης Παροικίας, η οποία χάρις στην εργατικότητα, την ευφυία και το ανήσυχο πνεύμα των μελών της, ευημερεί και ακμάζει αναδεικνύοντας εξέχουσες προσωπικότητες στον χώρο της ναυτιλίας, των επιχειρήσεων, των επιστημών και σε κάθε κοινωνική δραστηριότητα.
Η θυσία, παρ΄ όλα αυτά, των επαναστατών δεν πήγε χαμένη.
Η θυσία, παρ΄ όλα αυτά, των επαναστατών δεν πήγε χαμένη.
Το Συνέδριο του Βερολίνου, τον Ιούνιο του 1878, υπό την κυρίαρχη παρουσία του Ότο φον Μπίσμαρκ, ακύρωσε την Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου, διατήρησε την Μακεδονία υπό Οθωμανική κυριαρχία και συμφωνήθηκε μετά από τρία χρόνια, η Θεσσαλία να ενσωματωθεί στο ελεύθερο Ελληνικό Κράτος.
Δεν θα αργούσε όμως η μέρα που ο Μακεδονικός Αγώνας αρχικά και οι Βαλκανικοί Πόλεμοι αργότερα, θα απελευθέρωναν και την Μακεδονία, δικαιώνοντας τους αγώνες των προγόνων μας.
Κάνουν λάθος όσοι αντιμετωπίζουν την Ιστορία σαν αφήγηση περιορισμένη στα σχολικά εγχειρίδια και τα πανεπιστημιακά αμφιθέατρα. Η Ιστορία είναι μία ζωντανή και αδιάκοπη διεργασία.
Κάνουν λάθος όσοι αντιμετωπίζουν την Ιστορία σαν αφήγηση περιορισμένη στα σχολικά εγχειρίδια και τα πανεπιστημιακά αμφιθέατρα. Η Ιστορία είναι μία ζωντανή και αδιάκοπη διεργασία.
Το υπενθυμίζω στον εαυτό μου, κάθε φορά που ακούω τον 93άχρονο πατέρα μου, να αφηγείται πώς, παιδιά στο Λιτόχωρο, άκουγαν τους παππούδες τους να αφηγούνται τα γεγονότα "του Κοροβάγκου" όπως οι ίδιοι τα είχαν ζήσει.
"-Πέρασε ο Γαργαλιάς κι οι άλλοι καπεταναίοι κάτω απ΄τα σπαθιά των Τούρκων και φώναζε Ράι"
Στη μνήμη όλων αυτών, των αγνών πατριωτών, κλίνουμε σήμερα το γόνυ, σιωπηλά, και περιμένουμε καλύτερες μέρες για να τους τιμήσουμε όπως πρέπει.
Μέχρι τότε, εγώ ο απόγονος αυτών των άξιων Λιτοχωριτών, αγναντεύω συχνά τον Θερμαικό, και αναζητώ το Λιτοχωρίτικο καράβι που θα με οδηγήσει πίσω στις ρίζες μου, σιγοτραγουδώντας:
Εσύ ήλιε μου κυρ ήλιε μου
που αργείς να βασιλέψεις
μηνά ειδες μην αλόγιασες
Λιτοχωρνό καράβι;
Πούχει σταυρό στην πρύμνη του,
μάλαμα στο κατάρτι...
Για το Δ.Σ.
Ο Πρόεδρος, Θεόδωρος Κάκκαλος
Η Γεν. Γραμματέας, Ελένη Καναβούρα