βρίσκεται 15 χλμ. νότια της Kατερίνης, στους πρόποδες του Ολύμπου. Στον αρχαιολογικό χώρο έχει διαμορφωθεί αρχαιολογικό πάρκο, μια έκταση 1.500 στρεμμάτων με πλούσια βλάστηση και τρεχούμενα νερά, αρχαία ιερά, ελληνιστικά και ρωμαϊκά θέατρα, αρχαίους πλακοστρωμένους δρόμους, θέρμες με πισίνες και ψηφιδωτά, ωδείο και ρωμαϊκά σπίτια.
Σήμερα είναι γνωστή σε όλον τον κόσμο επειδή οι αρχαιολόγοι έφεραν στο φως μια πολύ σπουδαία μακεδονική πόλη.
Οι αρχαίοι βασιλιάδες της Μακεδονίας είχαν διαλέξει το Δίον για θερινή τους κατοικία.
Εκεί δημιούργησαν, αιώνες πριν, έναν οικισμό στα ερείπια του οποίου είναι εμφανή τα στοιχεία του αρχαίου Μακεδονικού Πολιτισμού.
Οι αρχαιολόγοι, με επικεφαλής τον καθηγητή Δημήτρη Παντερμαλή, έφεραν στο φως έναν αξιοθαύμαστο πολιτισμό. Απομεινάρια αρχαίου θεάτρου, αγοράς, λουτρών και ανακτόρων. Αξιόλογα είναι, επίσης, και τα ευρήματα των τάφων που βρέθηκαν στην περιοχή του Δίου.
Οι περισσότεροι τάφοι, βασιλικοί, μαρτυρούν την ύπαρξη ενός λαμπρού και ακμαίου πολιτισμού.
Ιστορία
Τραγουδώντας ο Ησίοδος γύρω στο 700 π.Χ το θεϊκό έρωτα του Δία για τη Θυία, την κόρη του προπάτορα των Ελλήνων Δευκαλίωνα, λέει ότι αυτή έμεινε έγκυος και γέννησε δυο παιδιά, τον Μάγνητα και το Μακεδόνα, που έζησαν στην Πιερία γύρω από τον Όλυμπο.
Ο ιερός χώρος του Δία στην περιοχή αυτή ήταν το Δίον, στις υπώρειες του Ολύμπου.
Το Δίον ήταν μια αρχαιότατη πόλη στρατηγικής σημασίας και μια από τις πιο φημισμένες μακεδονικές πολιτείες.
Η πρώτη γραπτή αναφορά στο Δίον είναι στο Θουκυδίδη, ο οποίος την αναφέρει ως την πρώτη πόλη από την οποία πέρασε ο στρατηγός της Σπάρτης Βρασίδας το 424 π.Χ.
Η πόλη φαίνεται να ιδρύθηκε από τους Περραιβούς της Θεσσαλίας, προς τιμήν του Δία.
H ιερή πόλη των Mακεδόνων απέκτησε μεγάλη λάμψη και φήμη προς το τέλος του 5ου π. Χ.αιώνα, όταν στον θρόνο της Mακεδονίας ανέβηκε ο Aρχέλαος, ο οποίος ενίσχυσε την κεντρική εξουσία, έκανε δρόμους και οχυρά, εκσυγχρόνισε το στρατό και ίδρυσε στο Δίον περίφημες γιορτές (αγώνες αθλητικούς και σκηνικούς διάρκειας εννέα ημερών), τα "Oλύμπια", προς τιμή του Ολύμπιου Δία και των Μουσών. Στις θεατρικές παραστάσεις που ανέβηκαν εκεί ασφαλώς θα περιλαμβάνονταν και τα δράματα “Αρχέλαος” και “Βάκχες” που συνέθεσε ο Ευριπίδης στα τελευταία χρόνια της ζωής του στη μακεδονική αυλή.
O Φίλιππος B’ μετά κάθε νικηφόρα εκστρατεία του ερχόταν στο Δίον για να θυσιάσει.
Από το χώρο του Δίου ξεκίνησε την εκστρατεία του για τα βάθη της Ανατολής ο Mέγας Aλέξανδρος, ο οποίος αφιέρωσε στο Δίον ένα μεγαλοπρεπές σύνολο από 25 χάλκινους έφιππους νέους Mακεδόνες.
Tο 220 π.X. ο στρατηγός των Aιτωλών Σκόπας κατέστρεψε το Δίον.
Aργότερα οι Mακεδόνες το ξαναέχτισαν και το ξαναστόλισαν με ωραία μνημεία.
Oι Pωμαίοι συνέχισαν εδώ τη λατρεία του Δία και αργότερα δημιούργησαν στο Δίον τη μία από τις τέσσερις μεγάλες ρωμαϊκές αποικίες στη Mακεδονία.
Οι ανασκαφές που άρχισαν το 1928 και συνεχίστηκαν με εντατικό ρυθμό από τον καθηγητή Δημήτριο Παντερμαλή, κατά την περίοδο 1973-1988, απέδειξαν ότι το Δίον αποτελούσε κατά την αρχαιότητα την ιερή πόλη των Μακεδόνων.
Μεταξύ των ευρημάτων που ήλθαν στο φως, συγκαταλέγονται τα ιερά της Δήμητρας, της Ίσιδας, του Διονύσου και το Ασκληπείο, οδοί με καταστήματα, το νεκροταφείο και το τείχος της πόλης, το ελληνιστικό και ρωμαϊκό θέατρο, οι ρωμαϊκές θέρμες (λουτρά) με πλήθος γλυπτών, το Ωδείο, καθώς και μια παλαιοχριστιανική κοιμητηριακή βασιλική έξω από τα τείχη. Πολλά από τα ευρήματα εκτίθενται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο, που βρίσκεται στο χωριό του Δίου.
Ο Αρχαιολογικός Χώρος
Η πόλη διέθετε σύστημα κάθετα τεμνόμενων δρόμων, οι οποίοι πλακοστρώθηκαν στα αυτοκρατορικά χρόνια. Στο νότιο τμήμα της πόλεως βρίσκονταν τα δημόσια λουτρά, οι Μεγάλες Θέρμες, οι οποίες χρονολογούνται από το 200 μ.Χ. Δίπλα είναι το Ωδείο και στον ανατολικό τομέα η εντυπωσιακή Έπαυλη του Διονύσου, με τα ψηφιδωτά. Στο Δίον υπάρχουν και σώζονται διάφορα ιερά, με σημαντικότερα αυτά της θεάς Δήμητρας (το αρχαιότερο μακεδονικό ιερό) και της Ίσιδας, το ελληνιστικό θεάτρο (χτίστηκε από το Φίλιππο Ε΄) και μέρος του σταδίου όπου διεξάγονταν οι γυμνικοί αγώνες "Ολύμπια". Σώζεται μόνο το θέατρο των ελληνιστικών χρόνων.
-Το πάχος του αμυντικού τείχου φτάνει τα τρία μέτρα, ενώ η πορεία του τείχους διακόπτεται κάθε 33 μέτρα από ορθογώνιους πύργους. Η πόλη είχε συνολικά έξι πύλες, στις οποίες κατέληγαν οι σημαντικότερες οδικές αρτηρίες της πόλης. Η σημερινή εικόνα του αρχαιολογικού χώρου ανταποκρίνεται περισσότερο στην ρωμαϊκή περίοδο της πόλης.
-Ο Ναός Δίος υψίστου είναι η νεότερη σπουδαία ανακάλυψη στο Δίον. Αποκαλύφθηκε το 2003. Bρίσκεται ανάμεσα στα ιερά της Δήμητρας και της Ίσιδος και είναι ένα λαμπρότατο οικοδόμημα με στοές και υπέροχη διακόσμηση (ψηφιδωτό με λευκό ταύρο κλπ). Aνακαλύφθηκε σχεδόν ακέραιο το ολόσωμο άγαλμα του Δία πλαισιωμένο από μαρμάρινους αετούς.
-Aπό τα πιο όμορφα σημεία του χώρου είναι το ιερό της Iσιδος: είναι πλημμυρισμένο με νερό και τα κτίρια αναδύονται μέσα από την υγρή βλάστηση. Η αιγυπτιακής θεότητας κατά τους Ρωμαϊκούς χρόνους λατρεύτηκε ευρύτατα στην Ελλάδα. Ο μεγάλος ναός ήταν αφιερωμένος στην Ίσιδα Λοχία, την Ίσιδα προστάτιδα των τοκετών. Ο κεντρικός ναός πλαισιωνόταν από δευτερεύοντες ναούς αφιερωμένους στην Αφροδίτη Υπολυμπιδία και τον Έρωτα.
-Το ιερό της Δήμητρας αποτελεί από τα αρχαιότερα που έχουν ανασκαφεί στη Mακεδονία και η ίδρυσή του ανάγεται στον 6ο αιώνα π.Χ.. Όπως και τα περισσότερα ιερά της πόλης, βρίσκεται σε άλσος εκτός των τειχών. Στους δύο δωρικού τύπου ναούς, που σώζονται, τελούταν ηλατρεία της θεάς.
-Aπό τη μεριά της αρχαίας πόλης του Δίου θα περπατήσετε στον παλιό δρόμο με τις ανάγλυφες ασπίδες και τους θώρακες, θα δείτε την "έπαυλη του Διονύσου". Ονομάστηκε έτσι από ένα έξοχο ψηφιδωτό που καταλαμβάνει την αίθουσα συμποσίων. Απεικονίζεται ο θεός Διόνυσος και ένας παπποσιληνός να στέκονται σε άρμα που το σέρνουν θαλάσσιοι πάνθηρες οι οποίοι οδηγούνται με χαλινάρια από δύο θαλάσσιους κένταυρους. Η λαμπρή αυτή, επική σύνθεση χρονολογείται στον 2ο αιώνα μ.Χ. και αποτελεί παγκοσμίως ένα από τα καλύτερα δείγματα της τέχνης αυτής.
-Οι μεγάλες Θέρμες του Δίου, χτισμένες το 200 μ.X., αποτελούν εντυπωσιακά λουτρικά συγκροτήματα. Οι Θέρμες του Δίου αποτελούν ένα από τα καλύτερα δείγματα του είδους, διαθέτοντας χώρο υποδοχής, πισίνες, αποδυτήρια, χώρους θερμαινόμενου και ψυχρού νερού, δωμάτια εφίδρωσης και μάλαξης και αίθουσες ανάπαυσης.
Άξιο θαυμασμού είναι το υψηλότατης τέχνης ψηφιδωτό, στο δάπεδο του λουτρού, όπου απεικονίζονται οι Nηρηίδες καθώς τις αρπάζουν οι Tρίτωνες.
