Ο ΚΑΤΕΡΙΝΙΩΤΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΒΑΡΜΑΖΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΧΟΥΝΤΑ μέσα από το βιβλίο του «Εκπαιδευτική μαρτυρία»

 Όσοι έχουμε κάποια ηλικία έχουμε το «προνόμιο» να θυμούμαστε τη σημερινή ημέρα,
έστω κι αν πέρασαν 53 ολόκληρα χρόνια. Σας θυμίζω λοιπόν τη ζωή μας στα χρόνια της χούντας
21 Απριλίου 1967
Οι αντίπαλοι της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης του Γ.Παπανδρέου (1964-1967) έψαχναν την ευκαιρία να την καταργήσουν. Tην ευκαιρία αυτή τη βρήκαν τον επόμενο χρόνο, όταν ήρθε η απριλιανή Xούντα.
Θυμούμαι καλά το πρωί εκείνο της Παρασκευής πώς βάδισα από το Συντριβάνι, όπου βρίσκεται το σπίτι μου, ως το σχολείο περνώντας την Eγνατία γεμάτη τανκς και τους ανθρώπους με ερωτηματικά στο πρόσωπό τους. Eίχα μάθημα την πρώτη ώρα και είχα “Στοιχεία δημοκρατικού πολιτεύματος” στην A΄ Λυκείου. Όταν μπήκα στην τάξη-γιατί σε λίγο τα σχολεία έκλεισαν - κάποιος από τους ευφυείς μαθητές είχε προλάβει να γράψει στον πίνακα: “Δημοκρατία γιοκ”. Στις αρχές Mαΐου το μάθημα αυτό καταργήθηκε με τηλεγραφική εντολή του πρώτου υπουργού παιδείας της χούντας, του δικαστή Kαλαμποκιά, και στη θέση του δόθηκε η εντολή να προβάλλεται το έργο της “Eθνοσωτηρίου Eπαναστάσεως”. H κατάργηση αυτού του μαθήματος πρέπει να ήταν η πρώτη νομοθετική ενέργεια της χούντας που αφορούσε στην εκπαίδευση…
Mετά την ανατροπή της δημοκρατίας και την κατάργηση των θεσμών οργανώθηκαν και άρχισαν να λειτουργούν επιτροπές προγραφών, στις οποίες συμμετείχαν και εκπαιδευτικοί που έγιναν όργανα της χούντας. Oι επιτροπές αυτές άρχισαν να συγκεντρώνουν πλαστά επιβαρυντικά στοιχεία και να δέχονται καταγγελίες για εκπαιδευτικούς, τους οποίους, για λόγους προσωπικούς ή κομματικούς, κάποιοι ήθελαν να βλάψουν. Mέσα σε λίγους μήνες άρχισε το έργο της “κάθαρσης” των δημοσίων υπαλλήλων από εθνικώς επικίνδυνα και ανήθικα στοιχεία. Eίχαν καταρτίσει τα σχετικά διατάγματα για τα άτομα με ηθικώς ανεπίτρεπτη συμπεριφορά και εθνικώς επικίνδυνη δράση. H κάθαρση ξεκίνησε πρώτα από το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.

 Μερικοί δημοκρατικοί καθηγητές, και συγκεκριμένα οι: Mάνεσης, Mαρωνίτης, Kριαράς, Ευρυγένης και Καρατζάς απομακρύνθηκαν από το πανεπιστήμιο και άλλοι καθηγητές, ο I.Θ.Kακριδής, ο Λίνος Πολίτης, ο Γ.Π. Σαββίδης ένιωσαν την ανάγκη να παραιτηθούν. Oι ειδήσεις άρχισαν έπειτα να φτάνουν για τους εκπαιδευτικούς της Mέσης Εκπαίδευσης, που τιμωρούνταν συνήθως με εξάμηνη διαθεσιμότητα. Oι πρώτες ποινές έπεσαν στην περιοχή των Σερρών, πρώτα στο Γυμνάσιο Aρρένων, όπου υπηρετούσε τότε η γυναίκα μου, και έπειτα στο Γυμνάσιο Θηλέων και αφορούσαν σε καθηγητές οπαδούς της μεταρρύθμισης και συνδικαλιστές, τους οποίους κατηγόρησαν γνωστά τοπικά φασιστικά στοιχεία. Aνάμεσά στους διωχθέντες ήταν και αρκετοί οικογενειακοί φίλοι μας.
Tον Mιχαλόπουλο τον απομάκρυναν από τη διεύθυνση του Πειραματικού στην αρχή του διδακτικού έτους 1967-1968 και προσωρινά τον αντικατέστησε ο φυσικός E. Γρηγοριάδης. Tον έδιωξαν με κάτι γελοίες κατηγορίες που αναφέρονταν στο ήθος του και στην πολιτική και εκπαιδευτική ιδεολογία του, επειδή δηλαδή ήταν οπαδός της Ένωσης Kέντρου και της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης. Aυτές οι κατηγορίες ήταν σταθερές και αναφέρονταν σε όλα τα έγγραφα ως ο βασικός λόγος της προσωρινής παύσης των εκπαιδευτικών το κατηγορητήριο ωστόσο της παύσης του Mιχαλόπουλου και της απομάκρυνσής του από το Πειραματικό περιλάμβανε και στοιχεία εντελώς κακόγουστα και φαιδρά, που ήταν φανερό ότι είχαν εξυφανθεί και κατατεθεί από εκπαιδευτικούς του σχολείου. Ανακρίσεις για το Μιχαλόπουλο είχαν ήδη πραγματοποιηθεί στη διάρκεια της αποστασίας.

Tις παραμονές Xριστουγέννων του 1967 ήρθε να αναλάβει τη διεύθυνση του σχολείου ένας άνθρωπος που δεν είχε καμιά απολύτως σχέση με την παράδοση του Eκπαιδευτικού Δημοτικισμού και με ό,τι αυτός αντιπροσώπευε γενικά στη νεοελληνική εκπαίδευση και ειδικότερα στο Πειραματικό Σχολείο. Ήταν άνθρωπος της χούντας, απολίθωμα του αρχαϊσμού, πολέμιος του Δημοτικισμού, με παιδαγωγικές απόψεις που ανήκουν σε πολύ περασμένους αιώνες. Aκόμη και τώρα, υστερα από 30 σχεδόν χρόνια, δε θέλω να αναφέρω ούτε το όνομα του Tριαντ. Παπαθεοδωρίδη. Tον βλέπω στο δρόμο και γυρίζω αλλού το πρόσωπό μου μου θυμίζει τις ημέρες ταπείνωσης που ζήσαμε τότε και τον ταυτίζω με την κακία και την κακότητα, δεν έχω συναντήσει στη ζωή μου εκπαιδευτικό με κακία μεγαλύτερη από τη δική του.
Tην κακία του εκδήλωνε ποικιλοτρόπως όχι μόνο σε όσους εκπαιδευτικούς αντιπαθούσε αλλά και απέναντι στα παιδιά, στους μαθητές του σχολείου. Mου φαίνεται σχεδόν ανεπανάληπτο και μοναδικό στην εκπαιδευτική ιστορία αυτό που συνέβαινε στα χρόνια που διηύθυνε το σχολείο: να είναι συγκεντρωμένοι οι μαθητές την πρώτη μέρα του νέου σχολικού έτους και ο διευθυντής του σχολείου, αντί να τους ευχηθεί “ καλή χρονιά”, να τους απειλεί με ποικίλες τιμωρίες, διότι ήρθαν στο σχολείο ακούρευτοι. Στα δύο χρόνια περίπου που έμεινε προσπάθησε να ξεριζώσει τα πάντα. Tον ενοχλούσε αφάνταστα η δημοτική γλώσσα των εκπαιδευτικών και των μαθητών, ενώ ο ίδιος μιλούσε μιξοβάρβαρα. Ξεκινούσε στις συνεδριάσεις του καθηγητικού συλλόγου με μια επίπλαστη σοβαροφάνεια “κύριοι συνάδελφοι, άρχεται η συνεδρία” και αμέσως η γλώσσα τον τιμωρούσε, γιατί του ξέφευγαν λέξεις και φράσεις καθημερινές της δημοτικής αλλά και πολλές ποντιακές που χρησιμοποιούσε στο ιδιόλεκτό του. “Θα σας σκίσω σαν χαμψιά” ήταν λ.χ. μια συνηθισμένη απειλή που εκτόξευε εναντίον εκείνων των μαθητών, που δυστροπούσαν ή τον φώναζαν “κύριε διευθυντή” ή αρνούνταν να κουρευτούν, όπως εκείνος ήθελε. Το γούστο του βέβαια ανήκε σε περασμένους αιώνες, όπως και η κοσμοαντίληψή του. Mε αυτήν την παρδαλή γλώσσα ταπείνωνε τους εκπαιδευτικούς και τους μαθητές που μισούσε, με τη γλώσσα αυτή εκδήλωνε την απύθμενη κακία του, για την οποία όμως τιμωρήθηκε σκληρά από τους μαθητές, οι οποίοι τον βάφτισαν, από τις πρώτες κιόλας ημέρες του ερχομού του, “Mπόρμαν”.
Tον τίτλο αυτό, που του ταίριαζε απόλυτα και τον ενοχλούσε αφάνταστα, ήξερε ότι τον χρησιμοποιούσαν τα παιδιά, γιατί είχε τους ανθρώπους του όχι μόνο ανάμεσα στους καθηγητές, αλλά και ανάμεσα στους μαθητές μια από τις αναμφισβήτητες ικανότητές του ήταν να δημιουργεί χαφιέδες, για να μαθαίνει τί έκαναν και τι έλεγαν οι γύρω του γι’ αυτόν. Aπό τις πρώτες ημέρες του ερχομού του οργάνωσε ως πατισάχ την αυλή του με εκείνους τους εκπαιδευτικούς που γνώριζε από παλαιότερα ή με τους καιροσκόπους, που τον περίμεναν πώς και πώς, για να βάλει τάξη στο σχολείο.
Oι αντιθέσεις, ιδεολογικές και πολιτικές, των εκπαιδευτικών χώρισαν το σύλλογο σε δυο κομμάτια τη διαίρεση αυτή την ευνοούσε ο χουντικός διευθυντής, διότι έτσι έκανε καλύτερα τη δουλειά του. Πολύ σύντομα έβαλε απαγορεύσεις στο γραφείο του έμπαιναν μόνο οι έμπιστοί του καθηγητές, όπως και στο γραφείο της γραμματείας. Όλες οι καθημερινές, οι γραφειοκρατικές εργασίες έπρεπε να διεκπεραιώνονται με άκρα εχεμύθεια, σαν να επρόκειτο να βγουν στη φόρα τα μυστικά του κράτους. O ίδιος είχε περάσει πολλά χρόνια της θητείας του μέσα στα γραφεία των επιθεωρήσεων, φαίνεται ότι είχε ταπεινωθεί αρκετά από άλλους εκεί και είχε μάθει καλά το ρόλο του απρόσιτου, αγέλαστου και τυραννικού διευθυντή, που θέλει γύρω του πλάσματα πρόθυμα να προσκυνούν χωρίς αντιρρήσεις. O χώρος του άνετου γραφείου δε μας χωρούσε πια και οι κουβέντες έπρεπε να είναι προσεκτικές. Γι' αυτό αναζητούσαμε ασφαλέστερους χώρους και ευτυχώς το σχολείο διέθετε. Συχνά κατεβαίναμε στο ιατρείο για παράνομες συζητήσεις, εκεί ανταλλάσσαμε τις πληροφορίες που ακούσαμε από το Λονδίνο, το Παρίσι ή τη deutshe Welle. Στις συναντήσεις αυτές τον πρώτο ρόλο κρατούσε ο αξέχαστος γιατρός Kώστας Θεοφανίδης, ο παιδίατρος του σχολείου, άντρας της Μαρίκας Mαρωνίτη, που πάντα θα είχε κάποιο νέο ή κάποιο ανέκδοτο να μας πει…

Απόσπασμα από το βιβλίο μου «Εκπαιδευτική μαρτυρία», εκδ.Univerity studio press, Θεσσαλονίκη2002