«Η Βουλή των Ελλήνων έθεσε ασμένως, υπό την αιγίδα της, την αποψινή εκδήλωση. Γιατί η αποψινή εκδήλωση έχει να κάνει και με τη Βουλή των Ελλήνων και με αυτό που συμβολίζει η επέτειος των 46 ετών από....την αποκατάσταση της Δημοκρατίας, που τιμούμε σε τρείς μέρες.
Την Παρασκευή είναι μια επέτειος που μας θυμίζει μια αυλαία, δυο βαριά στίγματα και αποτελεί μια διαρκή αφετηρία, ένα διαρκές εφαλτήριο. Όλα αυτά σχετίζονται με τον Ωρωπό.
Η θεσμική αυλαία της δικτατορίας εκφωνήθηκε και καταγράφηκε στο Δ΄ ψήφισμα περί του πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου του 1967: «Ο Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας έχοντας υπόψη το από 24 Δεκεμβρίου του 1974 ψήφισμα της Πέμπτης Αναθεωρητικής Βουλής των Ελλήνων, το από 14 Ιανουαρίου του 1975 ψήφισμα της Πέμπτης Αναθεωρητικής Βουλής των Ελλήνων, η 5η Αναθεωρητική Βουλή των Ελλήνων έχοντας υπόψη το από 24 Δεκεμβρίου του 1974 ψήφισμα αυτής διακηρύσσει:
Η Δημοκρατία δικαίω ουδέποτε κατελύθη!
Ψηφίζει άρθρον 1: Το στασιαστικόν κίνημα της 21ης Απριλίου του 1967 έργον ομάδος αξιωματικών και η εκ τούτου προελθούσα κατάστασις μέχρι της 23 Ιουλίου του 1974 απετέλεσαν πραξικόπημα δι’ ου εσκοπείτο ο σφετερισμός της εξουσίας και των κυριαρχικών δικαιωμάτων του λαού. Αι εξ αυτών απορρεύσασαι Κυβερνήσεις ήσαν Κυβερνήσεις βίας.
Ο Πρόεδρος της Βουλής Κωνσταντίνος Ευσταθίου Παπακωνσταντίνου.
Εν Αθήναις, τη 18 Ιανουαρίου 1975.
Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Μιχαήλ Στασινόπουλος.
Ο Πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής. Τα Μέλη».
Αυτό ως προς τη θεσμική αυλαία της επταετούς εκτροπής η οποία ήταν η μακροβιότερη δικτατορία που είχαμε στον περασμένο αιώνα.
Είχαμε και δύο βαριά στίγματα, όχι τα μόνα, αλλά τα πιο βαριά στίγματα που κατέλιπεν η δικτατορία. Ήταν η δραματική καταπίεση των ελευθεριών του ελληνικού λαού και αυτές οι φυλακές στέγασαν αυτή την καταπίεση. Και αυτό που απεκλήθη, ως η τελευταία ίσως πράξη του μικρασιατικού δράματος δηλαδή η εισβολή στην Κύπρο, οι πληγές της οποίας είναι ακόμη ανοιχτές, όπως προσφυώς είπατε κύριε Πρωθυπουργέ στο μήνυμά σας.
Αλλά εκτός από αυτά τα δύο στίγματα έχουμε και ένα διαρκές ξεκίνημα το οποίο επίσης σχετίζεται με αυτές τις φυλακές και τη μετατροπή τους, και το οποίο αποτυπώθηκε αφετηριακά σε μία από τις πιο σημαντικές στιγμές της μεταπολίτευσης. Είναι η 23η Σεπτεμβρίου του 1974, με το Νομοθετικό Διάταγμα 59 του 1974, με το οποίο σε μία μόνη παράγραφό του γυρίζει σελίδα στην πολιτική και συνταγματική μας ιστορία. Και να γιατί: «Ἀπὸ τῆς ἐνάρξεως τῆς ἰσχύος τοῦ παρόντος νομοθετικοῦ διατάγματος ἐπιτρέπεται ἐλευθέρως ἡ σύστασις πολιτικῶν κομμάτων ὡς καὶ ἡ ἐπαναλειτουργία τοιούτων διαλυθέντων κατὰ τὸ παρελθὸν καθ' οἱοδήποτε τρόπον ἢ τῶν ὁποίων ἡ λειτουργία καὶ δρᾶσις διεκόπη ἢ ἀνεστάλη».
Σύμφωνα με γνώμες σοβαρών ιστορικών, αυτό το Διάταγμα έθεσε το θεσμικό τέλος στον δεύτερο διχασμό του προηγούμενου αιώνα, τον διχασμό μεταξύ Δεξιάς και Αριστεράς.
Δύο βαριά στίγματα λοιπόν, μια αυλαία και ένα διαρκές ξεκίνημα. Γιατί είναι διαρκές ξεκίνημα αυτό που σηματοδότησε το διάταγμα 59 του ΄74;
Γιατί απλούστατα το δημοκρατικό πολίτευμα δεν είναι ένα πολίτευμα χωρίς απαιτήσεις και αξιώσεις από τους πολίτες του. Είναι ένα πολίτευμα το οποίο δεν μπορεί να μένει «παράλυτο» αλλά αξιώνει διαρκούς προστασίας. Και ποιος προστατεύει καλύτερα αυτό το πολίτευμα; Το προστατεύει ο επαρκής και νοήμων πολίτης. Όσο ο πολίτης είναι φορέας των ευθυνών του και άξιος κάτοχος της ελευθερίας του, τόσο απρόσβλητο, τόσο παραγωγικό, τόσο αποτελεσματικό είναι αυτό το πολίτευμα.
Στο περίφημο έργο του «Η αληθινή απολογία του Σωκράτη», ο Κώστας Βάρναλης, λίγο πριν σταλεί κι αυτός εξορία, γράφει στον πρόλογο του: «με το πρόσχημα της αρχαίας Ελλάδος και της σωκρατικής φιλοσοφίας σατιρίζω την κοινή γνώμη του κοπαδιού των προδομένων Ελλήνων του Σολωμού που δεν μπορούν να βλέπουν και να κατανοούν την πραγματικότητα».
Η αρχαία Αθήνα της παρακμής που καταδίκασε τον Σωκράτη ήταν μία αφορμή για τον στοχαστή Κώστα Βάρναλη να καταδικάσει τη νοοτροπία του κοπαδιού.
Τι είναι αντίθετο στη νοοτροπία του κοπαδιού; Ο ελεύθερος και υπεύθυνος πολίτης.
Αυτός ο οποίος θα διδαχθεί, θα επισκεφθεί, θα καμαρώσει το Κέντρο Πολιτισμού Δημοκρατίας και Ιστορίας το οποίο δημιουργείται εδώ.
Αυτός ο οποίος θα διδαχθεί, θα επισκεφθεί και θα καμαρώσει μία φυλακή της δικτατορίας που μετατρέπεται σε έπαλξη της Δημοκρατίας. Αυτός ο πολίτης είναι ο ακοίμητος φρουρός της Δημοκρατίας και η μεγαλύτερη εγγύηση ότι η δικτατορία του 1967 ήταν μεν η μακροβιότερη αλλά και η τελευταία που έγινε στη χώρα μας.
Ο επιτάφιος του Περικλέους στην πραγματικότητα είναι εγκώμιο υπεροχής της Δημοκρατίας.
Τέσσερις φορές ο Περικλής στην ομιλία του χρησιμοποιεί την έκφραση: «διαφερόντως έχομεν των εναντίων», υπερέχουμε από τους αντιπάλους μας, «διαφέρομεν των εναντίων», «έχομεν πολιτεία ου ζηλούση», έχουμε καθεστώς, έχουμε πολίτευμα που δεν μιμείται, αλλά εμείς είμαστε παράδειγμα.
Μόνο εμείς που διαφέρουμε, τον πολίτη που δεν ασχολείται με τα κοινά δεν τον θεωρούμε απράγμονα, αλλά αχρείο. Αυτός ο ύμνος της δημοκρατίας, της ελευθερίας και της ευθύνης είναι ο ύμνος ο οποίος τρομάζει κάθε ίχνος ολοκληρωτικής σκέψης.
Η δικτατορία η οποία επεβλήθη την 21η Απριλίου του ΄67 προχώρησε άμεσα σε περισσότερες από 8.000 συλλήψεις, προχώρησε σε εκτοπίσεις αντιφρονούντων, αριστερών, κυρίως, αλλά όχι μόνον, πολιτών σε ξερονήσια. Τα πολιτικά κόμματα απαγορεύτηκαν. Η προληπτική λογοκρισία του Τύπου έφτασε σε σημεία γραφικότητας, όχι μόνο ανελευθερίας αλλά και γραφικότητας, λόγω του επιπέδου εκείνων οι οποίοι προσπαθούσαν να καταλάβουν τα αμυδρά μηνύματα ελευθερίας μέσα από τον Τύπο.
Κάτι άγνωστο: Έγιναν μαζικές εκκαθαρίσεις ακόμη και στους κόλπους των Ενόπλων Δυνάμεων. Αποστρατεύτηκαν 400 περίπου αξιωματικοί του στρατού ξηράς, πέντε εκ των οποίων Αντιστράτηγοι, η ηγεσία του Πολεμικού Ναυτικού αλλά και η μεγάλη πλειοψηφία των Αντισμηνάρχων, Σμηνάρχων και Ταξιαρχών της Αεροπορίας, για να μην επιμείνω και επεκταθώ στις ατελείωτες παρεμβάσεις που έγιναν στην ανώτατη εκπαίδευση, τη διοίκηση και τη δικαιοσύνη.
Η δικτατορία δεν ανεχόταν την άσκηση της κυριαρχίας του λαού. Κι αν είναι μεγάλη προσβολή η κατάλυση της ελευθερίας, είναι εξίσου μεγάλη προσβολή η άρνηση σε έναν λαό, από αυτούς που αμφισβητούν τα δικαιώματά του, να αυτοκαθορίζεται. Όσοι δικτάτορες, ή όσοι υπονομευτές της Δημοκρατίας μιλούν για άλλα καθεστώτα, στην ουσία απεχθάνονται και φοβούνται την ιδιότητα, τη δύναμη και την αποστολή ενός λαού να καθορίζει τη μοίρα του, που είναι η μεγαλύτερη υποχρέωση και το μεγαλύτερο δικαίωμα ενός πολίτη.
Το ελληνικό κοινοβούλιο πλήρωσε και αυτό βαρύ τίμημα στο δικτατορικό καθεστώς. 70 βουλευτές συνελήφθησαν, από όλα τα τότε μεγάλα κόμματα. 30 της Ενώσεως Κέντρου, 18 της ΕΔΑ, 13 της ΕΡΕ, 5 από τους αποσχισθέντες βουλευτές της Ενώσεως Κέντρου.
Και όταν με τους αγώνες του λαού, των αντιστασιακών, με την καταπίεση και την πληροφόρηση η οποία σε όλη την Ευρώπη προκαλούσε ένα κίνημα συμπάθειας και βοήθειας προς την Ελλάδα, η δικτατορία έπεφτε, υπό το ασήκωτο, ιστορικά, βάρος της τραγωδίας της Κύπρου, τότε η Δημοκρατία πήρε τη σκυτάλη και στο στίγμα που σας περιέγραψα και στην αυλαία που σας περιέγραψα, ήρθε η θέση μιας διαρκούς εκκίνησης, ενός διαρκούς εφαλτηρίου για την προστασία της Δημοκρατίας, μέσω της δημιουργίας υπεύθυνων και ελεύθερων πολιτών, μέσω της δημιουργίας δηλαδή θεσμών, χώρων, ιδεών, προσανατολισμών που ταιριάζουν με αυτό που ο Δήμος θα κάνει εδώ πέρα. Χώρος Δημοκρατίας, πολιτισμού, ιστορίας.
Κλείνω λέγοντας κάτι που έγραψε ένας Γερμανός συγγραφέας πριν πάρα πολλά χρόνια, ο Ιωακείμ Φον Άρμιν: «Κάθε άνθρωπος ξαναρχίζει την ιστορία του κόσμου, κάθε άνθρωπος την τελειώνει».
Ο Θεοδωράκης, ο Λεντάκης, ο Λουλές, η Γιάννου, ο Νεφελούδης, ο Χαλβατζής, όσοι φυλακίστηκαν και υπέφεραν εδώ και σε όλη την Ελλάδα, ξανάρχισαν την ιστορία του κόσμου.
Εμείς, εξοχοτάτη κυρία Πρόεδρε, αξιότιμε κύριε Πρωθυπουργέ, κύριε Δήμαρχε, εμείς με αυτή την πρωτοβουλία, που η τριανδρία η υπουργική που αναφέρατε, ο κύριος Τσιάρας, ο κύριος Βεζυρόπουλος και ο κύριος Θεοδωρικάκος, συνέβαλαν ώστε να πραγματοποιηθεί, καλούμαστε να αποδείξουμε ότι μπορούμε να ξαναρχίσουμε την ιστορία του ελληνικού κόσμου!
Ψηφίζει άρθρον 1: Το στασιαστικόν κίνημα της 21ης Απριλίου του 1967 έργον ομάδος αξιωματικών και η εκ τούτου προελθούσα κατάστασις μέχρι της 23 Ιουλίου του 1974 απετέλεσαν πραξικόπημα δι’ ου εσκοπείτο ο σφετερισμός της εξουσίας και των κυριαρχικών δικαιωμάτων του λαού. Αι εξ αυτών απορρεύσασαι Κυβερνήσεις ήσαν Κυβερνήσεις βίας.
Ο Πρόεδρος της Βουλής Κωνσταντίνος Ευσταθίου Παπακωνσταντίνου.
Εν Αθήναις, τη 18 Ιανουαρίου 1975.
Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Μιχαήλ Στασινόπουλος.
Ο Πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής. Τα Μέλη».
Είχαμε και δύο βαριά στίγματα, όχι τα μόνα, αλλά τα πιο βαριά στίγματα που κατέλιπεν η δικτατορία. Ήταν η δραματική καταπίεση των ελευθεριών του ελληνικού λαού και αυτές οι φυλακές στέγασαν αυτή την καταπίεση. Και αυτό που απεκλήθη, ως η τελευταία ίσως πράξη του μικρασιατικού δράματος δηλαδή η εισβολή στην Κύπρο, οι πληγές της οποίας είναι ακόμη ανοιχτές, όπως προσφυώς είπατε κύριε Πρωθυπουργέ στο μήνυμά σας.
Αλλά εκτός από αυτά τα δύο στίγματα έχουμε και ένα διαρκές ξεκίνημα το οποίο επίσης σχετίζεται με αυτές τις φυλακές και τη μετατροπή τους, και το οποίο αποτυπώθηκε αφετηριακά σε μία από τις πιο σημαντικές στιγμές της μεταπολίτευσης. Είναι η 23η Σεπτεμβρίου του 1974, με το Νομοθετικό Διάταγμα 59 του 1974, με το οποίο σε μία μόνη παράγραφό του γυρίζει σελίδα στην πολιτική και συνταγματική μας ιστορία. Και να γιατί: «Ἀπὸ τῆς ἐνάρξεως τῆς ἰσχύος τοῦ παρόντος νομοθετικοῦ διατάγματος ἐπιτρέπεται ἐλευθέρως ἡ σύστασις πολιτικῶν κομμάτων ὡς καὶ ἡ ἐπαναλειτουργία τοιούτων διαλυθέντων κατὰ τὸ παρελθὸν καθ' οἱοδήποτε τρόπον ἢ τῶν ὁποίων ἡ λειτουργία καὶ δρᾶσις διεκόπη ἢ ἀνεστάλη».
Σύμφωνα με γνώμες σοβαρών ιστορικών, αυτό το Διάταγμα έθεσε το θεσμικό τέλος στον δεύτερο διχασμό του προηγούμενου αιώνα, τον διχασμό μεταξύ Δεξιάς και Αριστεράς.
Δύο βαριά στίγματα λοιπόν, μια αυλαία και ένα διαρκές ξεκίνημα. Γιατί είναι διαρκές ξεκίνημα αυτό που σηματοδότησε το διάταγμα 59 του ΄74;
Γιατί απλούστατα το δημοκρατικό πολίτευμα δεν είναι ένα πολίτευμα χωρίς απαιτήσεις και αξιώσεις από τους πολίτες του. Είναι ένα πολίτευμα το οποίο δεν μπορεί να μένει «παράλυτο» αλλά αξιώνει διαρκούς προστασίας. Και ποιος προστατεύει καλύτερα αυτό το πολίτευμα; Το προστατεύει ο επαρκής και νοήμων πολίτης. Όσο ο πολίτης είναι φορέας των ευθυνών του και άξιος κάτοχος της ελευθερίας του, τόσο απρόσβλητο, τόσο παραγωγικό, τόσο αποτελεσματικό είναι αυτό το πολίτευμα.
Στο περίφημο έργο του «Η αληθινή απολογία του Σωκράτη», ο Κώστας Βάρναλης, λίγο πριν σταλεί κι αυτός εξορία, γράφει στον πρόλογο του: «με το πρόσχημα της αρχαίας Ελλάδος και της σωκρατικής φιλοσοφίας σατιρίζω την κοινή γνώμη του κοπαδιού των προδομένων Ελλήνων του Σολωμού που δεν μπορούν να βλέπουν και να κατανοούν την πραγματικότητα».
Η αρχαία Αθήνα της παρακμής που καταδίκασε τον Σωκράτη ήταν μία αφορμή για τον στοχαστή Κώστα Βάρναλη να καταδικάσει τη νοοτροπία του κοπαδιού.
Τι είναι αντίθετο στη νοοτροπία του κοπαδιού; Ο ελεύθερος και υπεύθυνος πολίτης.
Αυτός ο οποίος θα διδαχθεί, θα επισκεφθεί, θα καμαρώσει το Κέντρο Πολιτισμού Δημοκρατίας και Ιστορίας το οποίο δημιουργείται εδώ.
Αυτός ο οποίος θα διδαχθεί, θα επισκεφθεί και θα καμαρώσει μία φυλακή της δικτατορίας που μετατρέπεται σε έπαλξη της Δημοκρατίας. Αυτός ο πολίτης είναι ο ακοίμητος φρουρός της Δημοκρατίας και η μεγαλύτερη εγγύηση ότι η δικτατορία του 1967 ήταν μεν η μακροβιότερη αλλά και η τελευταία που έγινε στη χώρα μας.
Ο επιτάφιος του Περικλέους στην πραγματικότητα είναι εγκώμιο υπεροχής της Δημοκρατίας.
Τέσσερις φορές ο Περικλής στην ομιλία του χρησιμοποιεί την έκφραση: «διαφερόντως έχομεν των εναντίων», υπερέχουμε από τους αντιπάλους μας, «διαφέρομεν των εναντίων», «έχομεν πολιτεία ου ζηλούση», έχουμε καθεστώς, έχουμε πολίτευμα που δεν μιμείται, αλλά εμείς είμαστε παράδειγμα.
Μόνο εμείς που διαφέρουμε, τον πολίτη που δεν ασχολείται με τα κοινά δεν τον θεωρούμε απράγμονα, αλλά αχρείο. Αυτός ο ύμνος της δημοκρατίας, της ελευθερίας και της ευθύνης είναι ο ύμνος ο οποίος τρομάζει κάθε ίχνος ολοκληρωτικής σκέψης.
Η δικτατορία η οποία επεβλήθη την 21η Απριλίου του ΄67 προχώρησε άμεσα σε περισσότερες από 8.000 συλλήψεις, προχώρησε σε εκτοπίσεις αντιφρονούντων, αριστερών, κυρίως, αλλά όχι μόνον, πολιτών σε ξερονήσια. Τα πολιτικά κόμματα απαγορεύτηκαν. Η προληπτική λογοκρισία του Τύπου έφτασε σε σημεία γραφικότητας, όχι μόνο ανελευθερίας αλλά και γραφικότητας, λόγω του επιπέδου εκείνων οι οποίοι προσπαθούσαν να καταλάβουν τα αμυδρά μηνύματα ελευθερίας μέσα από τον Τύπο.
Κάτι άγνωστο: Έγιναν μαζικές εκκαθαρίσεις ακόμη και στους κόλπους των Ενόπλων Δυνάμεων. Αποστρατεύτηκαν 400 περίπου αξιωματικοί του στρατού ξηράς, πέντε εκ των οποίων Αντιστράτηγοι, η ηγεσία του Πολεμικού Ναυτικού αλλά και η μεγάλη πλειοψηφία των Αντισμηνάρχων, Σμηνάρχων και Ταξιαρχών της Αεροπορίας, για να μην επιμείνω και επεκταθώ στις ατελείωτες παρεμβάσεις που έγιναν στην ανώτατη εκπαίδευση, τη διοίκηση και τη δικαιοσύνη.
Η δικτατορία δεν ανεχόταν την άσκηση της κυριαρχίας του λαού. Κι αν είναι μεγάλη προσβολή η κατάλυση της ελευθερίας, είναι εξίσου μεγάλη προσβολή η άρνηση σε έναν λαό, από αυτούς που αμφισβητούν τα δικαιώματά του, να αυτοκαθορίζεται. Όσοι δικτάτορες, ή όσοι υπονομευτές της Δημοκρατίας μιλούν για άλλα καθεστώτα, στην ουσία απεχθάνονται και φοβούνται την ιδιότητα, τη δύναμη και την αποστολή ενός λαού να καθορίζει τη μοίρα του, που είναι η μεγαλύτερη υποχρέωση και το μεγαλύτερο δικαίωμα ενός πολίτη.
Το ελληνικό κοινοβούλιο πλήρωσε και αυτό βαρύ τίμημα στο δικτατορικό καθεστώς. 70 βουλευτές συνελήφθησαν, από όλα τα τότε μεγάλα κόμματα. 30 της Ενώσεως Κέντρου, 18 της ΕΔΑ, 13 της ΕΡΕ, 5 από τους αποσχισθέντες βουλευτές της Ενώσεως Κέντρου.
Και όταν με τους αγώνες του λαού, των αντιστασιακών, με την καταπίεση και την πληροφόρηση η οποία σε όλη την Ευρώπη προκαλούσε ένα κίνημα συμπάθειας και βοήθειας προς την Ελλάδα, η δικτατορία έπεφτε, υπό το ασήκωτο, ιστορικά, βάρος της τραγωδίας της Κύπρου, τότε η Δημοκρατία πήρε τη σκυτάλη και στο στίγμα που σας περιέγραψα και στην αυλαία που σας περιέγραψα, ήρθε η θέση μιας διαρκούς εκκίνησης, ενός διαρκούς εφαλτηρίου για την προστασία της Δημοκρατίας, μέσω της δημιουργίας υπεύθυνων και ελεύθερων πολιτών, μέσω της δημιουργίας δηλαδή θεσμών, χώρων, ιδεών, προσανατολισμών που ταιριάζουν με αυτό που ο Δήμος θα κάνει εδώ πέρα. Χώρος Δημοκρατίας, πολιτισμού, ιστορίας.
Κλείνω λέγοντας κάτι που έγραψε ένας Γερμανός συγγραφέας πριν πάρα πολλά χρόνια, ο Ιωακείμ Φον Άρμιν: «Κάθε άνθρωπος ξαναρχίζει την ιστορία του κόσμου, κάθε άνθρωπος την τελειώνει».
Ο Θεοδωράκης, ο Λεντάκης, ο Λουλές, η Γιάννου, ο Νεφελούδης, ο Χαλβατζής, όσοι φυλακίστηκαν και υπέφεραν εδώ και σε όλη την Ελλάδα, ξανάρχισαν την ιστορία του κόσμου.
Εμείς, εξοχοτάτη κυρία Πρόεδρε, αξιότιμε κύριε Πρωθυπουργέ, κύριε Δήμαρχε, εμείς με αυτή την πρωτοβουλία, που η τριανδρία η υπουργική που αναφέρατε, ο κύριος Τσιάρας, ο κύριος Βεζυρόπουλος και ο κύριος Θεοδωρικάκος, συνέβαλαν ώστε να πραγματοποιηθεί, καλούμαστε να αποδείξουμε ότι μπορούμε να ξαναρχίσουμε την ιστορία του ελληνικού κόσμου!