του επιτρέπει να δημιουργεί τη συνείδηση. Έγκειται στη
βιολογική λειτουργία του εγκεφάλου να παράγει σκέψεις, όπως ακριβώς η λειτουργία της καρδιάς είναι ν’ αντλεί αίμα ή των πνευμόνων να εισπνέουν αέρα. Ωστόσο, αυτή η αντίληψη αντιμετωπίζει τη συνείδηση σαν ένα είδος «εγκεφαλικής λάμψης», σαν ένα ξεχωριστό φυσικό αποτέλεσμα, και δεν είναι καθόλου ξεκάθαρο ότι μπορεί να πρόκειται για κάτι τέτοιο.
Ο Searle είναι υλιστής και συμφωνεί ότι ο εγκέφαλος είναι μια μηχανή –ότι η συνείδηση είναι το αποτέλεσμα μιας μηχανιστικής διεργασίας. Απλώς ένας υπολογιστής, πιστεύει, δεν είναι το κατάλληλο είδος μηχανής για να γίνει παραλληλισμός. Ο νους, υποστηρίζει, είναι μέρος της φύσης, αλλά οι υπολογιστές υπάρχουν μόνο και μόνο επειδή οι άνθρωποι θεωρούν κάποια αντικείμενα υπολογιστές. «Τίποτα δεν είναι υπολογιστής αφ’ εαυτού του» λέει. «Ένα πράγμα γίνεται υπολογιστής μόνο όταν χρησιμοποιείται για να κάνει έναν υπολογισμό από έναν συνειδητό παράγοντα». Διατεινόταν ότι μια υπολογιστική ερμηνεία μπορεί να εφαρμοστεί σε καθετί: «Οποιοδήποτε επίγειο αντικείμενο, όπως ένα παράθυρο, μπορεί να είναι υπολογιστής –συμβολίζοντας το ένα όταν είναι ανοιχτό και το μηδέν όταν είναι κλειστό».
Ο Searle επανερχόταν στην άποψη ότι η σημασιολογία –η σημασία ή η «αναφορικότητα»- δεν μπορεί να προέλθει από τη βάση. Και, επειδή ο σημαντικός υπολογισμός αποτελεί λειτουργία υψηλότερης τάξης ενός αντικειμένου, δεν υπάρχουν φυσικοί υπολογιστές – τίποτα δεν είναι αφ’ εαυτού του υπολογιστής προτού χρησιμοποιηθεί ως τέτοιος, ούτε μπορεί να είναι χρήστης του εαυτού του.
Η απάντηση του Daniel Dennett είναι ότι ο εγκέφαλος θα πρέπει να είναι χρήστης του εαυτού του, γιατί κανείς άλλος δεν θα το κάνει γι’ αυτόν. Ο εγκέφαλος είναι αποτελεσματικός γιατί είναι το προϊόν φυσικής επιλογής. Η εξέλιξη έχει διαμορφώσει τον ανθρώπινο εγκέφαλο κατά τέτοιο τρόπο ώστε οι νευρώνες ν’ αντιδρούν στα ερεθίσματα από το περιβάλλον μας και να δημιουργούν έλλογες αντιδράσεις σ’ αυτά. Κατά τον ίδιο τρόπο τα σύμβολα που επεξεργάζεται ένας υπολογιστής αποκτούν τη σημασία τους, την ικανότητά τους να διεκπεραιώνουν μια εργασία, μέσω των διαρκών σχέσεων που έχουν με άλλα αντικείμενα εκτός του υπολογιστή. Στην περίπτωση των σημερινών υπολογιστών, σ’ αυτά τα αντικείμενα συγκαταλέγονται οι εκτυπωτές, οι σαρωτές και τα συστήματα εντοπισμού πυραύλων. Στο μέλλον στα αντικείμενα αυτά μπορεί να περιλαμβάνονται χρήστες άλλων γλωσσών.
Ο Dennett παρωδεί τη θέση του Searle, καθώς στην ουσία είναι σαν να λέει ότι «τα φτερά του αεροπλάνου είναι για να πετάνε, ενώ του αετού όχι». Κατά μια έννοια, αυτό είναι αλήθεια, καθότι κανείς συγκεκριμένα δεν σχεδίασε τα φτερά των αετών ώστε να μπορούν να πετάνε. Εντούτοις αυτό δεν μας επιτρέπει ν’ αμφισβητούμε το γεγονός ότι οι αετοί πετούν ή ότι μπορούμε να καταλάβουμε τι κάνουν καθώς πετάνε.
Φιλοσοφία
Οι πιο πρόσφατες απαντήσεις στα αρχαιότερα ερωτήματα
ΝΙΚΟΛΑΣ ΦΕΡΝ
Εικόνα: Replicant στη γραμμή συναρμολόγησης του Fausto de Martini (MGM & Sony Pictures)