7.5.22

ΠΑΠΑΤΖΕΛΟΥ ΜΑΡΙΑ, εφ΄όλης της ύλης… αποκλειστική συνέντευξη στο OlymposVoice.blogspot.com -ΦΩΤΟ


Επιμέλεια: Θεοχάρης Μπικηρόπουλος
Συγγραφέας- Βlogger

Εικαστικός, ζωγράφος, σκηνογράφος, ενδυματολόγος και συγγραφέας με focus στην ποίηση Xaiku, η Μαρία Παπατζέλου, χαράσσει μια ανατρεπτική πολιτιστική πορεία από τη Θεσσαλονίκη ως την Άπω Ανατολή, ανοίγει δρόμους και χτίζει γέφυρες με την Ιαπωνία, την ιντριγκάρει το artproject και ασχολείται με το Κιμονό ως art performan art performance/ installation, όχι ως μόδα.
Αναλύει τις διαφορές στους πολιτισμούς της δύσης και της Ιαπωνίας διαπιστώνοντας ότι: η διαφορά είναι στην... ψυχή.
Μας μυεί στα μυστικά των τεχνών και της φιλοσοφίας και εύχεται σε όλους πολλά, μοναδικά ταξίδια, ταξίδια φανταστικά, νοερά, ποιητικά και πραγματικά!

1. Ως καθηγήτρια εικαστικών στη Μέση Εκπαίδευση, προσπαθείτε να μεταλαμπαδεύσετε τις τέχνες, αυτό που γεμίζει και σας εκφράζει στη νέα γενιά, στα νέα παιδιά. Νοιώθετε ότι ρίχνετε το σπόρο του πολιτισμού; Αισθάνεστε τυχερή;

Εδώ και 7 χρόνια (δουλεύω στη Μ.Εκπαίδευση ως καθηγήτρια εικαστικών από το 1997) διδάσκω στο 2ο Γυμν. Ελ. Κορδελιού. Νιώθω τυχερή, ναι, καθώς οι μαθητές μου με ξαφνιάζουν πάντα ευχάριστα με το ταλέντο, το κέφι και τη δημιουργικότητα τους, καθώς συνεχώς δουλεύουμε πάνω σε ομαδικά διαδραστικά αρτ προτζεκτ, τοιχογραφίες ,διαγωνισμούς κλπ, όπως η προετοιμασία της συμμετοχή μας γι' αυτό τον Ιούνιο, στο Ιαπωνικό Φεστιβάλ όπου μας καλέσανε, να παρουσιάσουμε έργα των μαθητών μου με έμπνευση την Ιαπωνία. Αγαπώ την εκπαίδευση, με γεμίζει και με εμπνέει, και με κρατάει σε φόρμα! 
Όταν δουλεύεις ανάμεσα σε εφήβους, εύκολα διατηρείς τον έφηβο μέσα σου.

2. Ζωγραφική, κατασκευές, γλυπτική, ένα πάντρεμα, που πλέον δίνει μια νέα ταυτότητα στις δημιουργίες σας… Τι ακριβώς είστε; Τι ακριβώς κάνετε;

Είμαι εικαστικός, με σπουδές και Πτυχίο κατεύθυνσης ζωγραφικής της Α.Σ.Κ.Τ του Α.Π.Θ. αλλά η συστηματική ενασχόληση μου ως σκηνογράφος και ενδυματολόγος ,σε συνεργασία με το Θέατρο Μαίωτρον κυρίως, με κάνει να θέλω να επεξεργάζομαι τα έργα μου παρουσιάζοντάς τα ως μικρές ή μεγαλύτερες εγκαταστάσεις στον χώρο, ή ως μικρά γλυπτά /objects .




3. Τι είναι το artproject ;

Art project είναι μία σειρά πολλών έργων ή ένα σύνθετο, πολυδιάστατο έργο(ομαδικό ή ατομικό) με συγκεκριμένη θεματική, αφετηρία και κόνσεπτ. Έχω δουλέψει ως τώρα σε πολλά ομαδικά διαδραστικά και διεθνή art project, πολλά από τα οποία τα συν επιμελήθηκαν κιόλας, καθώς με ιντριγκάρει ιδιαίτερα το κομμάτι της οργάνωσης και προβολής ενός θεματικού art project, από την αρχική σύλληψη της ιδέας, ως την έκθεση του. Τα χάρτινα κιμονο που δημιουργώ, π.χ, είναι μέρος ενός μεγάλου art project που δουλεύω από το 2019 και βρίσκεται σε εξέλιξη, με πολλούς σημαντικούς συνεργάτες, και απίστευτο συντονισμό στην οργάνωση της παραγωγής τους,μέχρι να τα ολοκληρώσω και να τα παρουσιάσω, εδώ, και στην Ιαπωνία. Δεν θα μπορούσα να τα δημιουργήσω χωρίς την πολύτιμη συνεργασία του κ.Masashi Nakamura, των φωτογράφων κ.Everett Kennedy Brown και κ.Σταύρο Παρχαρίδη, της μούσας μου και kimono expert κ.Junko Sophie Kakizaki και του αρωματοποιού κ.Daniel Pescio (με τον οποίο συνεργάζομαι στο τελευταίο μου κιμονό που μόλις ολοκληρώθηκε) τους οποίους και θα θελα να ευχαριστήσω θερμά !
Και έπεται συνέχεια, με μια νέα συνεργασία μου στην Αθήνα, που θα ανακοινωθεί το καλοκαίρι!

4. Έχετε στο ενεργητικό σας μια σημαντική έκδοση χαικού. Είναι ιδιαίτερη η ποίηση χαικού. Έχουμε, το λόγο, το μήνυμα, την εικόνα… Τι σας οδήγησε στα χαικού; Έχετε εντρυφήσει στην ιαπωνική λογοτεχνία –χαικού. Τι είναι αυτό που σας έχει γοητεύσει;

Τα χαϊκού αποτελούνται από 17 συλλαβές σε τρίστιχα των 5-7-5 συλλαβών.Πρόκειται για μια παραδοσιακή μορφή ιαπωνικής ποίησης,που έχει αποκτήσει φανατικό κοινό σε όλο τον κόσμο.Είναι μία μορφή διαλογισμού το να γράφεις χαϊκού, χρειάζεται απόλυτη συγκέντρωση, ώστε να καταφέρεις συνδέσεις το παρόν( μία εικόνα φύσης, που σου προκαλεί μια συγκεκριμένη εντύπωση) με το αιώνιο( αυτή την εικόνα να την συνδέσεις με μία βαθύτερη έννοια ή νόημα ή συναίσθημα)κρατώντας μια μικρή ανατροπή στον τελευταίο στίχο- που απογειώνει το χαικού όταν είναι πετυχημένη- καθώς ο κάθε στίχος έχει τη δική του αυτοτέλεια, παρόλο τη ροή του ποιήματος, που έτσι κι αλλιώς πρέπει να υπάρχει, να μη σκαλώνουν οι λέξεις, να ρέουν με χάρη και απλότητα, όχι βαρύγδουπα και ακαδημαϊκά. Αυτή ακριβώς η ελλειπτικότητα και η πειθαρχία της γραφής των χαϊκού, η καθαρότητά τους, αυτή με γοήτευσε από την αρχή που ξεκίνησα να τα γράφω, καθώς φιλτράρισε την πληθωρικότητα της έκφρασής μου.Όλα αυτά βρίσκονται στο πρώτο μου βιβλίο με 43 χαικού " Εσωτερικές Συνδέσεις του Υγρού Ουρανού" με μετάφραση στα ιαπωνικά και ερμηνευτικά σχόλια της σύνδεσης τους με το Ιαπωνικό Χρονικό Kojiki που επιμελήθηκε ο κ.Masashi Nakamura που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Οδός.






5. Πόσο δύσκολη είναι η μετάφραση των χαικού από τα Ιαπωνικά στα ελληνικά και αντιστρόφως; Πως μπορεί να αποδοθεί στα Ιαπωνικά ένα «Ελληνικό» Χαικού;

Το να μεταφράσεις ποίηση έτσι κι αλλιώς είναι άθλος! Πρέπει να είσαι ποιητής, όχι απλώς μεταφραστής. Ο κ.Νακαμούρα χώρισε τα χαϊκού μου σε 8 κεφάλαια, συνδέοντας τα με τα επεισόδια του ιαπωνικού χρονικού Kojiki(αντίστοιχο της δικής μας Θεογονίας του Ησίοδου) και έκανε την μετάφραση τους στα ιαπωνικά, ως μία ελεύθερη απόδοση, καθώς τα διάβαζε από τη μετάφραση που είχε προηγηθεί από τα Ελληνικά στα Αγγλικά από την κ. Φρόσω Βυζοβίτου. Το βιβλίο μου πρώτα κυκλοφόρησε στην Ιαπωνία το 2019 στα Αγγλικά/Ιαπωνικά ως "Inner Connections of the Liquid Sky" από τις εκδόσεις Japan Code Books.
6. Αφήνετε τα αποτυπώματα της δουλειάς σας και θεατρικά, με τη σκηνογραφία σας σε θεατρικές σκηνές, νομίζω και στον κινηματογράφο. Είναι τόσα πολλά και ενδιαφέροντα όλα αυτά με τα οποία ασχολείστε. Μιλήστε μας γι΄ αυτή σας τη δημιουργική «έκφραση»…

Η σκηνογραφία πάντα με ενδιέφερε και έχω κάνει τα σκηνικά και κοστούμια για πολλές παραστάσεις ( Πλουτος του Αριστοφανη/ Τα Γενέθλια του Χρυσουλη/ Ιστορια του Ζωολογικού Κήπου του Ε. Αλμπυ / Λεύτερο Ζευγάρι του Ντάριο Φο & Φράγκα Ραμε κλπ)σε συνεργασία με το Θέατρο "Μαίωτρον" και τον σκηνοθέτη συγγραφέα και παραγωγό κ.Σταύρο Παρχαρίδη και για δύο ταινίες μικρού μήκους την "Πορεία" και την "Αγαπημένη Πόλη" .
Η σκηνογραφία μου δίδαξε την οικονομία και τη μεταμόρφωση των υλικών καθώς και την ενεργοποίηση των χώρων, τη μεταμόρφωση τους σε σκηνικά. Στις εικαστικές μου εγκαταστάσεις τα τελευταία χρόνια, καλώ τον θεατή να περπατήσει ανάμεσα στα έργα μου, συνομιλώντας σιωπηλά μαζί τους, ενεργοποιώντας και τις 3 διαστάσεις του συγκεκριμένου κάθε φορά χώρου.





7. Ως εικαστικός έχετε συνδέσει τη ζωγραφική με τις «κατασκευές» που πλέον πήγανε ένα βήμα παραπέρα, στην Ιαπωνική τέχνη, βλέπουμε ότι «φορώντας» τη θεματική έμπνευση των κιμονό σας κατακτάτε την Ιαπωνία! Αυτό που κάνετε με τα κιμονό, φυσικά δεν είναι υψηλή ραπτική. Προσθέτοντας τον χαρακτηρισμό εικαστικός, μπορούμε να «εντάξουμε» την τέχνη σας γενικότερα ή μπορείτε να μας εξηγήσετε τι είναι αυτό που κάνετε με τα κιμονό;

Τα χάρτινα κιμονό μου- έχω ολοκληρώσει 5 washi kimomo art από το 2020 ως τώρα- προέκυψαν από την διάθεσή μου να δημιουργήσω τέχνη που να φοριέται, αλλά ως art performan art performance/ installation, όχι ως μόδα, ως ρούχο. Η ιδέα ξεκίνησε το 2019 οταν φόρεσα η ιδια ένα παραδοσιακό κιμονό στη Λευκάδα, στις μέρες για τον Λευκάδιο Χερν, όπου συμμετείχα με ένα art project αφιερωμένο και εμπνευσμένο από τη ζωή και το έργο του.Εκείνη την στιγμή λοιπόν, σκέφτηκα πως θέλω να δω τι μπορώ να κάνω με το χαρτί -το ιαπωνικό washi χαρτί, που μου στέλνουν από το Κυότο- σε σχέση με την τέχνη του κιμονό, την ιαπωνική Μυθολογία και Τέχνη που λατρεύω και πάντα υπό το πρίσμα της δικής μου σύγχρονης ματιάς, ως μιας Ελληνίδας εικαστικού που εμπνέεται από την Ανατολή, παντρεύοντας την με τη Δύση. Ξεκίνησε μία μεγάλη έρευνα με την πολύτιμη βοήθεια και υποστήριξη του Μ. Νακαμουρα και της J.S.Kakizaki και ένα ταξίδι με οδηγό τα χάρτινα κιμονό μου ξεκίνησε!Το ταξίδι αυτό, συνεχίζεται ακόμη, νομίζω είμαι στα μισά του δρόμου, πολλές στάσεις ακόμη ετοιμάζονται καθ'οδόν!











8. Τι σημαίνει για εσάς η τέχνη; Και τι είναι «πολιτισμός»;

Τέχνη για μένα σημαίνει σύνδεση: με το υλικό και την μεταμορφωσή του, τον χώρο που θα εκτεθεί και την ενεργοποίηση του, τους θεατές που θα συνομιλήσουν μυστικά μαζί του,με τον χρόνο που το "δένει" και το μεστώνει, με μένα την ίδια- από την πρώτη ιδέα, το σκίρτημα της επιθυμίας να δημιουργήσω κάτι νέο, την έρευνα, τις ατελείωτες ώρες δουλειάς μέχρι την έκθεσή του στο κοινό, όπου πια φεύγει από μένα, μέχρι την επόμενη εμμονή /έργο που θα προκύψει! Τον πολιτισμό τον αντιλαμβάνομαι ως την ευγένεια και την καλλιέργεια στη ματιά, στα λόγια και στις πράξεις μας, ως σεβασμό και αποδοχή για κάθε τι πέρα από εμάς,για το διαφορετικό που μας ελκύει αν και δεν το καταλαβαίνουμε πάντα, που μπορεί και να το φοβόμαστε κιόλας!Πολιτισμός είναι η μη βία, η αίσθηση του ανηκειν , της συνέχειας, σε ότι υπήρξε πριν απο μας και σε ότι θα ακολουθήσει. Είναι η παιδεία μας σε ότι λέμε και ότι κάνουμε.





9. «Σπουδάζοντας» δυο πολιτισμούς, ποια είναι η ειδοποιός διαφορά μεταξύ ελληνικής και ιαπωνικής τέχνης;

Η βασική διαφορά που έχω εντοπίσει είναι πως στη Δυτική τέχνη μέτρο όλων είναι ο άνθρωπος, πρόκειται για μια τέχνη και έναν πολιτισμό ανθρωποκεντρικό, ενώ οι Ιάπωνες ως ανιμιστές, πιστεύοντας πως όλα έχουν "άνιμα/ψυχή" πως όλα έχουν υπόσταση θεϊκή (ένας βράχος, ένα δέντρο, ένα ποτάμι) γίνονται οι ίδιοι, ένα μικρό μέρος της φύσης που τους περιβάλλει, μαθαίνοντας από μικροί να σέβονται τη φύση και κατ'επέκταση κάθε ζωντανό ον γύρω τους , έχουν μία βαθιά καλλιεργημένη ενσυναίσθηση, και σύνδεση με τους προγόνους, χωρίς όμως να ξεχνανε το παρόν. Στέκονται πάντα και ισορροπούν με το ένα πόδι στην παράδοση και το άλλο στην καινοτομία, νομίζω αυτό τους κάνει τόσο πετυχημένους, ως πολιτισμό και ως οικονομία.

10. Ο Λευκάδιος Χέρν μπορώ να μαντέψω πως είναι η γέφυρα που ενώνει τις δύο χώρες και τους πολιτισμούς μας; Από τα λεγόμενά σας και την ενασχόληση σας, φαίνεται πως σας μαγεύει η Ιαπωνία. Την έχετε επισκεφθεί;

Ο Λευκάδιος Χερν , αυτός ο σύγχρονος Οδυσσέας με την ελληνική καταγωγή, ήταν η αρχική μου έμπνευση ώστε να μάθω πολλά και να ασχοληθώ εντατικά με την Ιαπωνία.Δυστυχώς το καθολικό λοκνταουν της πανδημίας τον Μάρτιο του 2020 με πρόλαβε και ετσι ακόμη δεν εχω καταφέρει να επισκεφθώ την αγαπημένη μου Ιαπωνία, όπως ήταν προγραμματισμένο για τον Απρίλη του 2020 . Εύχομαι να σταματήσουν οι περιορισμοί που ισχύουν και να καταφέρω ταξιδέψω εκεί συντομία, αυτό το καλοκαίρι!
   





11. Οι τέχνες σε αυτό το ισχνό οικονομικό περιβάλλον που ζούμε, που η πλειοψηφία προσπαθεί να βιοπορισθεί και να αντιμετωπίσει την καθημερινότητα με τα αναγκαία, μήπως είναι πολυτέλεια;

Η τέχνη ούτως ή άλλως είναι μη παραγωγική, μη αναγκαία ως προς τις πρωταρχικές βιοτικές μας ανάγκες, αλλά απαραίτητη για την ανάσα της ψυχής. Δεν μπορεί ο άνθρωπος να ζήσει χωρίς μουσική, χωρίς χορό, χωρίς ποίηση και εικόνες.
Η τέχνη ήταν πάντα η ανάσα μας σε μια ζωή ανέκαθεν δύσκολη και απαιτητική.
Μία αναγκαία πολυτέλεια, που τη χρειάζονται και την βρίσκουν όλοι.
Που μας θυμίζει το ανθρώπινο μέσα μας, μας εξανθρωπίζει.

12. Στη ζωγραφική ποιους μεγάλους ζωγράφους θαυμάζετε ή έχετε επηρεαστεί από το έργο τους και την τεχνοτροπία τους;

Έχω εμπνευστεί από πολλούς καλλιτέχνες ως τώρα, από κάθε μορφή τεχνης, μουσική, θέατρο, εικαστικά, φωτογραφία, ποίηση. Ξεχωρίζω τους Ιάπωνες καλλιτέχνες της Heian και Εdo περιόδου, την Chiharu Shiota, τον Anselm Kiefer, τον Rothko, Ροντέν, Ταρκόφσκυ, Kiki Smith, Man Ray, L.Bourgeois και τόσους πολλούς! Με εμπνέει οτιδήποτε έχει ποιητικότητα, οτιδήποτε καταφέρνει να μεταμορφώσει το υλικό, τον χώρο και τον χρόνο, οτιδήποτε μεταβάλλεται σε αισθητική εμπειρία.

13. Έχετε συμμετοχή σε ομαδικές εκθέσεις. Έχετε όμως αρκετές ατομικές εκθέσεις. Μπορείτε να μας μιλήσετε για τις εκθέσεις σας;

Η συμμετοχή μου σε ομαδικές εκθέσεις και πρότζεκτ είναι μεγάλη! Ατομικές εκθέσεις έχω κάνει 6 ως τώρα, στην Λάρισα, την Κατερίνη την Θεσσαλονίκη, την Ινδία και το Κιότο, ενώ ξεχωρίζω μέχρι στιγμής την τελευταία μου σημαντική συμμετοχή στην έκθεση " In Praise of Zen" στον υπεροχο ναό Tatami Museum of Arts στο Eiheiji, τον Νοέμβριο που μας πέρασε, όπου 16 επιλεγμένοι καλλιτέχνες από όλο τον κόσμο εμπνεύστηκαν από το Ζεν, και εγώ είχα την τιμή να είμαι η μόνη Ελληνίδα που κάλεσαν, για να παρουσιάσω τα 3 τελευταία μου washi kimono και obi washi art.

14. Η πανδημία σας επηρέασε θεματικά;


Η πανδημία μου έδωσε περισσότερο χρόνο ενδοσκόπησης και έρευνας ώστε να εμβαθύνω κι άλλο στην θεματική μου με τα Ιαπωνικά Κιμονό. Επίσης παρατήρησα πως με έκανε πιο λιτή εκφραστικά, αφού στα τελευταία μου έργα κινούμαι στους τόνους του γκρί χρησιμοποιώντας κυρίως μία μικτή τεχνική
 sumi e μελανιού και μολυβιών.

15. Πως ανταποκρίνεται το κοινό;

Το κοινό, τόσο εδώ στην Ελλάδα, όσο και στην Ιαπωνία, συνδέεται με τα εργα μου με συγκίνηση και αυτό είναι η μεγαλύτερη ανταμοιβή μου, το χειροκρότημά μου, αν θα μπορουσα να το εκφράσω πιο απλά.

16. Όσον αφορά τα εικαστικά πρότζεκτ τι γίνεται αυτόν τον καιρό; Ποια είναι τα μελλοντικά σας σχέδια…

Βρίσκομαι συνεχώς σε νέα προτζεκτ ή σε συνέχεια των προηγούμενων και όσων η πανδημία καθυστέρησε την ολοκλήρωση τους. Ετοιμάζω μια ατομική έκθεση για τον επόμενο Νοέμβριο στην Αθήνα, και ευελπιστώ τα κιμονό μου να συνεχίσουν το ταξίδι τους εδω, στη Γαλλία και φυσικά στην Ιαπωνία, καθώς δρομολογούνται ήδη πολλές νέες καλλιτεχνικές διεθνείς συνεργασίες.

17. Ποιο είναι το μήνυμά σας για τους αναγνώστες μας ;

Τους ευχαριστώ, όπως και εσένα για τον χρόνο που αφιέρωσαν και το ενδιαφέρον τους και εύχομαι πολλά, μοναδικά ταξίδια σε όλους: ταξίδια φανταστικά, νοερά, ποιητικά αλλά και πραγματικά. Νομίζω αυτά μας λείψαν περισσότερο από όλα αυτό το δύσκολο διάστημα της πανδημίας.

Arigatō Gozaimasu.