«Η Θεσσαλονίκη εχάθη, αλλά η Θεσσαλονίκη εσώθη»! … 26 Οκτωβρίου 1912
Βασίλειος Νικόλτσιος:
Έτσι σώθηκε η Θεσσαλονίκη. Χάρη στην πληροφορία του Φίλιππου Νίκογλου έμαθε ο Ελευθέριος Βενιζέλος τις κινήσεις των Βουλγάρων και έστρεψαν τις δυνάμεις στην Θεσσαλονίκη και όχι στο Μοναστήρι.
Η παράδοση της Θεσσαλονίκης άνευ μάχης ήταν αυτό που την έσωσε από τους Βουλγάρους.
Αν δεν ήμουν Μακεδόνας, θα’ θελα να ήμουν Κρητικός.
Μετά την προβολή του συγκινητικού χαιρετισμού του πιλότου του F16, ανήμερα της Εθνικής εορτής στις 28-10-21, ο συνταγματάρχης - διευθυντής φαρμακευτικού μουσείου κ. Βασίλειος Νικόλτσιος ξεκίνησε την καταγραφή του ιστορικού των γεγονότων που οδήγησαν στην απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης κατά την περίοδο των Βαλκανικών πολέμων.
Με παράλληλη προβολή εικόνων - από ζωγραφικούς πίνακες, λιθογραφίες, φωτογραφίες της εποχής- από την πάλαι ποτέ επιβλητικά όμορφη πόλη της Θεσσαλονίκης, ο κ Νικόλτσιος έδωσε έμφαση κατ’ αρχάς στο διεθνή χαρακτήρα της πόλης, καθώς αποτελείτο πληθυσμιακά από ανάμεικτα στοιχεία, όπως: Εβραίους κατά 50%,Οθωμανούς 18%, Έλληνες 17%, 2% Βούλγαρους καθώς και αρκετούς Φραγκολεβαντίνους, ως εμπορικούς αντιπροσώπους της Ευρώπης. Σημειωτέον, πως προξενεία από πολλές εθνικότητες συνυπήρχαν χωρίς όμως να παρατηρείται το φαινόμενο των μεικτών γάμων.
Λίγο πριν την κήρυξη του Α’ Βαλκανικού πολέμου, η ήττα των Οθωμανών κατά τον Ιταλοθωμανικό πόλεμο υπήρξε καίρια καθώς έχασαν οι Οθωμανοί τη Λιβύη και τα Δωδεκάνησα. Στο μεταξύ, είχε προσαρτηθεί και η Θεσσαλία , άρα η απελευθερωτική κατεύθυνση όδευε προς τη Μακεδονία. Κι ενώ ο Βασιλιάς Γεώργιος συνέστηνε να γίνει εκκίνηση από το Μαυροβούνιο, ο Ελευθέριος Βενιζέλος αντιπρότεινε τη Θεσσαλονίκη, καθώς ήθελε να αποτρέψει την κατακτητική διάθεση των Βουλγάρων προς αυτή. Μάλιστα, καταλυτική στάθηκε κατά την κρίση αυτή η προειδοποίηση μέσω τηλεγραφήματος στο Βενιζέλο του Φίλιππου Νίκογλου, έφιππου γιατρού με έδρα αρχικά τη Φιλιππούπολη περί της μεραρχίας που κατευθυνόταν προς τη Θεσσαλονίκη υπό την ηγεσία του Φερντινάρντ τσάρου και των υιών αυτού.
Ακολουθήθηκε, λοιπόν η πολιτική του τότε πρωθυπουργού Βενιζέλου προς τις μακεδονικές πόλεις με αρχιστράτηγο τον Κωνσταντίνο. Πράγματι, οι Έλληνες στρατιώτες με καινούργιο εξοπλισμό, κατάλληλα εκπαιδευμένοι και φορώντας το ευνοϊκό για κάλυψη στην ύπαιθρο χρώμα ρούχου το χακί (από το 1908 πλέον) κινήθηκαν γενναία και ελευθέρωσαν την Ελασσόνα από τον Οθωμανικό ζυγό, κατόπιν στο Σαραντάπορο με μια κυκλωτική κίνηση εξανάγκασαν τους Οθωμανούς σε υποχώρηση. Στις 15-10-1912 η 7η Μεραρχία απελευθερώνει την Κατερίνη. Κατά την παραμονή της διήμερης μάχης των Γιαννιτσών ,στις 18-10-21σημειώνονται αξιόλογες νίκες και του ελληνικού στόλου: ο ναύαρχος Βότσης από το λιμάνι του Λιτοχώρου ορμώμενος κατάφερε να πυρπολήσει ένα πλοίο Οθωμανικό το Φετχί Μπουλέ, πράξη που επέφερε πλήγμα στο φρόνημα των Οθωμανών κατακτητών ενώ ταυτόχρονα τόνωσε το ηθικό των Ελλήνων.
Ταυτόχρονα, ο Κουντουριώτης με το θωρηκτό Αβέρωφ, στη ναυμαχία της Λήμνου απελευθερώνει το νησί. Μετά τα Γιαννιτσά, οι στρατιώτες προελαύνουν προς τη Θεσσαλονίκη σε μια διαδρομή όλο εμπόδια λόγω του πλημμυρισμένου Αξιού ποταμού με τις καμμένες από τους εχθρούς ξύλινες γέφυρες, που ωστόσο οι κάτοικοι της Χαλάστρας κατάφεραν να βοηθήσουν ώστε να προχωρήσει ο στρατός την απελευθερωτική του κίνηση. Καθώς, λοιπόν πλησίαζαν άρχισαν να εκκενώνονται οι επαύλεις προκειμένου να μη συλληφθούν από τον ελληνικό στρατό, όπως αυτή του Αβδούλ Χαμίτ με τις χανούμισσες, τους ευνούχους και τους συνεργάτες του. Ο δε Χασάν- Ταξίν πασά από την έπαυλη Τόψιν, το σημερινό μουσείο Βαλκανικών πολέμων προσπάθησε για διαπραγματεύσεις, οι οποίες, ωστόσο δεν έχαιραν αποδοχής από τον Κωνσταντίνο κι έτσι στις 26-10-12 προήλασε ο στρατός στην πόλη της Θεσσαλονίκης και υπογράφεται το πρωτόκολλο της παράδοσης της πόλης. Στις 28-10-12 Ο Κωνσταντίνος με το στράτευμα παρελαύνει στην περιοχή του διοικητηρίου και υψώνεται η ελληνική σημαία.
Εντούτοις, λαθεμένα επετράπη από τον Γεώργιο η είσοδος του Βουλγαρικού στρατού, καθώς αυτή έγινε με 2 τάγματα και κομιτατζήδες όπου κατέλαβαν κομβικά σημεία της πόλης θέλοντας να επιβάλλουν κάτι σαν συγκυριαρχία.
Το Μάρτιο του 2013 δολοφονείται ο Βασιλεύς Γεώργιος, ενώ στις 16-6-13 εκκινείται ο Β’ Βαλκανικός πόλεμος με τους Βούλγαρους να κινούνται εναντίον Σέρβων και Ελλήνων με νίκη των τελευταίων. Ωστόσο, ο μεγάλος αριθμός νεκρών μα και τραυματιών κατέστησε τη Θεσσαλονίκη νοσοκομείο της εποχής ενώ ταυτόχρονα οι αποτρόπαιες δολοφονίες-κακοποιήσεις αμάχων κατά το πέρασμα των Βουλγάρων από τα μακεδονικά χωριά, όπως αυτά των Σερρών, Σιδηροκάστρου και Νιγρίτας, καταδεικνύουν τη σφοδρότητα και την όλη θηριωδία.
Εν κατακλείδι, το γενναίο φρόνημα των Ελλήνων, η παληκαριά των Κρητικών Μακεδονομάχων, όπως με ξεχωριστή μνεία αναφέρεται, οι νέοι εξοπλισμοί και η κατάλληλη εκπαίδευση ήταν βασικά στοιχεία που κατάφεραν να αποτινάξουν τον Οθωμανικό ζυγό σε πρώτο επίπεδο και την αιφνίδια σφοδρότητα της κατακτητικής τάσης των Βουλγάρων σε ένα δεύτερο.
