Ποιος από μας δεν έχει γνωρίσει κάποιον άνθρωπο (ίσως τον ίδιο μας τον εαυτό) που να είναι τόσο στραμμένος προς τα έξω, τόσο απορροφημένος στη συσσώρευση αγαθών ή στο τι σκέφτονται οι άλλοι, ώστε να χάνει κάθε αίσθηση του εαυτού του; Ένας τέτοιος άνθρωπος, όταν του τίθεται κάποιο ερώτημα, αναζητεί την απάντηση προς τα έξω κι όχι προς τα μέσα. Διατρέχει δηλαδή τα πρόσωπα των άλλων, για να μαντέψει ποια απάντηση επιθυμούν ή περιμένουν.
Για έναν τέτοιον άνθρωπο θεωρώ χρήσιμο να συνοψίσω μια τριάδα δοκιμίων που έγραψε ο Σοπενάουερ προς το τέλος της ζωής του. (Για όποιον έχει φιλοσοφικές τάσεις είναι γραμμένα σε γλώσσα σαφή και προσβάσιμη στον μη ειδικό.) Βασικά τα δοκίμια τονίζουν ότι το μόνο που μετράει είναι αυτό που το άτομο είναι. Ούτε ο πλούτος ούτε τα υλικά αγαθά ούτε η κοινωνική θέση ούτε η καλή φήμη φέρνουν την ευτυχία. Αν και οι σκέψεις αυτές δεν αφορούν συγκεκριμένα τα υπαρξιακά θέματα, παρ’ όλ’ αυτά μας βοηθούν να μετακινηθούμε από ένα επιφανειακό επίπεδο προς βαθύτερα ζητήματα.
1. Αυτό που κατέχουμε. Τα υλικά αγαθά είναι απατηλά. Ο Σοπενάουερ υποστηρίζει πολύ κομψά ότι η συσσώρευση πλούτου και αγαθών είναι ατελείωτη και δεν προσφέρει ικανοποίηση. Όσο περισσότερα κατέχουμε, τόσο πολλαπλασιάζονται οι απαιτήσεις μας. Ο πλούτος είναι σαν το νερό της θάλασσας: όσο περισσότερο πίνουμε, τόσο πιο πολύ διψάμε. Στο τέλος δεν κατέχουμε εμείς τα αγαθά μας — μας κατέχουν εκείνα.
2. Αυτό που αντιπροσωπεύουμε στα μάτια των άλλων. Η φήμη είναι το ίδιο εφήμερη όσο και τα υλικά πλούτη. Ο Σοπενάουερ γράφει: «Οι μισές μας ανησυχίες και αγωνίες έχουν προέλθει από την έγνοια μας για τις γνώμες των άλλων… πρέπει να βγάλουμε αυτό το αγκάθι απ’ τη σάρκα μας». Είναι τόσο ισχυρή η παρόρμηση να κάνουμε μια καλή εμφάνιση, ώστε για μερικούς φυλακισμένους, την ώρα που βαδίζουν προς τον τόπο της εκτέλεσής τους, αυτό που κυρίως απασχολεί τη σκέψη τους είναι το ντύσιμο και οι τελευταίες τους χειρονομίες. Η γνώμη των άλλων είναι ένα φάντασμα που μπορεί ανά πάσα στιγμή ν’ αλλάξει όψη. Οι γνώμες κρέμονται από μια κλωστή και μας υποδουλώνουν στο τι νομίζουν οι άλλοι ή, ακόμα χειρότερα, στο τι φαίνεται να νομίζουν — γιατί ποτέ δεν μπορούμε να μάθουμε τι σκέφτονται πραγματικά.
3. Αυτό που είμαστε. Μόνο αυτό που είμαστε έχει πραγματική αξία. Μια καλή συνείδηση, λέει ο Σοπενάουερ, αξίζει περισσότερο από μια καλή φήμη. Ο μεγαλύτερος στόχος μας θα έπρεπε να είναι η καλή υγεία κι ο πνευματικός πλούτος, ο οποίος οδηγεί σε ανεξάντλητα αποθέματα ιδεών, στην ανεξαρτησία και σε μια ηθική ζωή. Η ψυχική μας γαλήνη πηγάζει από τη γνώση ότι αυτό που μας αναστατώνει δεν είναι τα πράγματα, αλλά η ερμηνεία μας για τα πράγματα.
Αυτή η τελευταία σκέψη —ότι η ποιότητα της ζωής μας προσδιορίζεται από το πώς ερμηνεύουμε τις εμπειρίες μας, όχι από τις ίδιες τις εμπειρίες— είναι ένα σημαντικό θεραπευτικό δόγμα που ανάγεται στην αρχαιότητα. Κεντρικό αξίωμα στη σχολή του στωικισμού, πέρασε από τον Ζήνωνα, τον Σενέκα, τον Μάρκο Αυρήλιο, τον Σπινόζα, τον Σοπενάουερ και τον Νίτσε κι έφτασε να γίνει θεμελιώδης έννοια τόσο στην ψυχοδυναμική όσο και στη γνωσιακή-συμπεριφορική ψυχοθεραπεία.
*Απόσπασμα από το βιβλίο του Ίρβιν Γιάλομ «Στον κήπο του Επίκουρου», μτφρ Ευαγγελία Ανδριτσάνου – Γιάννης Ζέρβας, εκδόσεις Άγρα.
Ο αμερικανός ψυχοθεραπευτής και συγγραφέας Ίρβιν Γιάλομ (Irvin D. Yalom), ομότιμος καθηγητής Ψυχιατρικής στην Ιατρική Σχολή του φημισμένου Πανεπιστημίου Στάνφορντ, γεννήθηκε στην Ουάσινγκτον στις 13 Ιουνίου 1931.
Παιδί αγράμματων πολωνοεβραίων μεταναστών, που εργάστηκαν σκληρά σε μια φτωχική γειτονιά της Ουάσινγκτον για να οικοδομήσουν μια νέα ζωή, ο Γιάλομ, έχοντας βρει στα βιβλία το καταφύγιο που ζητούσε, μελέτησε σκληρά και κατόρθωσε να ακολουθήσει μια αξιοπρόσεκτη επιστημονική σταδιοδρομία (Πανεπιστήμιο Τζορτζ Ουάσινγκτον, Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Βοστώνης, Νοσοκομεία Mount Sinai και Johns Hopkins).
Από το 1962 ξεκίνησε η μακρόχρονη καριέρα του στο Πανεπιστήμιο Στάνφορντ, που έμελλε να διαρκέσει έως το 1994.
Στα 15 του χρόνια ο Γιάλομ γνώρισε και ερωτεύτηκε τη Μαίριλυν Καίνικ (Marilyn Koenick, 1932-2019), την οποία νυμφεύτηκε τον Ιούνιο του 1954 και απέκτησε μαζί της τέσσερα παιδιά.
Μαθητής και συνεργάτης του διακεκριμένου αμερικανού ψυχολόγου Rollo May (1909-1994), ο Γιάλομ θεωρείται ο εμπνευστής της υπαρξιακής σχολής της ψυχοθεραπείας, είναι δε ο συγγραφέας του εγκυρότερου και πληρέστερου εγχειριδίου υπαρξιακής ψυχοθεραπείας (Existential Psychotherapy, 1980).
Στον επιστημονικό χώρο είναι ιδιαίτερα γνωστό το κλινικό και ερευνητικό έργο του Γιάλομ στην ομαδική ψυχοθεραπεία.
Το πρώτο του βιβλίο με τίτλο «Θεωρία και πράξη της ομαδικής ψυχοθεραπείας» (The Theory and Practice of Group Psychotherapy, 1970) μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες και εξακολουθεί να αποτελεί βασικό διδακτικό εγχειρίδιο σε πολλές σχολές ψυχιατρικής και ψυχοθεραπείας.
Ο Γιάλομ έχει γράψει πολλά ακόμη επιστημονικά βιβλία και άρθρα.
Το λογοτεχνικό έργο του, που άρχισε όψιμα, περιλαμβάνει συλλογές διηγημάτων και μυθιστορήματα, που έχουν γίνει εκδοτικές επιτυχίες σε πολλές χώρες.
ΠΗΓΗ: https://www.in.gr