Ας μην παραλείψουμε όμως, μια και μιλάμε για μιμήσεις, το τέχνασμα του κόλακα που, ακόμη κι αντύχει να μιμείται κάποιο από τα καλά στοιχεία αυτού που κολακεύει, αφήνει την υπεροχή σε εκείνον.
Πράγματι, ανάμεσα στους πραγματικούς φίλους ούτε ζήλια υπάρχει μεταξύ τους ούτε φθόνος, αλλά είτε επιτυγχάνουν εξίσου είτε λιγότερο, το αντιμετωπίζουν χωρίς αντιπάθεια και με αίσθηση του μέτρου.
Ο κόλακας όμως έχοντας στο μυαλό του ότι παίζει το δεύτερο ρόλο, αποφεύγει με την εξομοίωση να γίνει ίσος, ομολογώντας ότι σε όλα είναι κατώτερος και υστερεί, εκτός από τα ελαττώματα. Στα ελαττώματα δεν εγκαταλείπει τα πρωτεία, αλλά λέει, αν ο άλλος τυχαίνει να είναι δύστροπος, ότι ο ίδιος πάσχει από κατάθλιψη. Αν ο άλλος είναι θεοσεβούμενος, ο ίδιος είναι θρησκόληπτος. Είναι ερωτευμένος ο άλλος, ο ίδιος είναι τρελός από έρωτα.
Με τα προτερήματα όμως συμβαίνει το αντίθετο. Ο ίδιος τρέχει γρήγορα, ο άλλος πετάει. Ο ίδιος ιππεύει καλά, “αλλά τι σχέση έχει με τον ιπποκένταυρο τούτον;” “Είμαι καλός ποιητής και δεν γράφω τους χειρότερους στίχους,
δεν βροντάω όμως εγώ, αλλά ο Δίας”,
διότι θεωρεί ότι ταυτόχρονα δείχνει πως η προσωπικότητα του άλλου είναι καλή με το να τον μιμείται και πως οι ικανότητές του είναι αξεπέραστες με το να δείχνεται κατώτερος.
Κατά τον ίδιο τρόπο οι χαρές της φιλίας, πέρα από το καλό και το ωφέλιμο, διαθέτουν ως ανθό και την ευχαρίστηση και σε ορισμένες περιπτώσεις (οι φίλοι) καταφεύγουν μεταξύ τους στο παιχνίδι, το τραπέζι, το κρασί και, μα τον Δία, το γέλιο και τη φλυαρία ως καρυκεύματα για τα καλά και σοβαρά θέματα.
Με αυτή την έννοια έχει λεχθεί και το :
Ευχαριστούνταν να ανταλλάσουν κουβέντες, (ΟΜΗΡΟΣ)
καθώς επίσης το :
και τίποτε άλλο
δεν θα μπορούσε να διακόψει τη φιλία και τη χαρά μας. (ΟΜΗΡΟΣ)
Έργο όμως και σκοπός του κόλακα είναι πάντοτε να μαγειρεύει και να προσθέτει ως καρύκευμα κάποιο παιχνίδι, πράξη ή λόγο για να προκαλέσει ευχαρίστηση και να επωφεληθεί ο ίδιος από αυτήν.
Συνοπτικά, ο ένας πιστεύει ότι πρέπει να κάνει τα πάντα για να είναι ευχάριστος, ο άλλος, κάνοντας πάντοτε αυτό που πρέπει, πολλές φορές είναι ευχάριστος, συχνά όμως είναι δυσάρεστος, χωρίς να το επιζητεί, αλλά, αν είναι για το καλό, και χωρίς να το αποφεύγει. Όπως ακριβώς ο γιατρός, αν είναι χρήσιμο, χορηγεί κρόκο και νάρδο και πολλές φορές, μα τον Δία, συστήνει ευχάριστα λουτρά και γευστικές τροφές, αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις τα άφησε κατά μέρος και έβαλε μέσα στον οργανισμό καστόριο
ή πόλιο με βαριά οσμή, που μύριζε πολύ άσχημα,
ή έτριψε ελλέβορο και ανάγκασε (τον ασθενή) να τον πιει, χωρίς να θέτει ούτε στην τελευταία περίπτωση το δυσάρεστο ούτε στην πρώτη το ευχάριστο σκοπό του, αλλά καταφεύγοντας στο ένα ή στο άλλο για ένα και τον αυτό σκοπό, το καλό δηλαδή αυτού που θεραπεύει, έτσι και ο φίλος σε ορισμένες περιπτώσεις συνεχώς ανεβάζει (τον φίλο του) με επαίνους και καλά λόγια, τον ευχαριστεί και τον οδηγεί προς το καλό, όπως τούτος εδώ:
Τεύκρε, αγαπημένε φίλε, γιε του Τελαμώνα, αρχηγέ,
έτσι χτύπα (ΟΜΗΡΟΣ)
και
Πώς έπειτα να ξεχάσω εγώ τον θεϊκό Οδυσσέα; (ΟΜΗΡΟΣ)
Όπου πάλι χρειάζεται αγριάδα, υιοθετώντας λόγο δηκτικό και παρρησία κηδεμονική:
Γίνεσαι άφρων, Μενέλαε, γιε του Δία, χωρίς να σου ταιριάζει
αυτή η αφροσύνη. (ΟΜΗΡΟΣ)
Πρέπει, ασφαλώς, να λυπεί κανείς τον φίλο, προκειμένου να τον ωφελήσει, δεν πρέπει όμως να καταστρέφει τη φιλία προκαλώντας λύπη, αλλά να καταφεύγει στα δηκτικά λόγια όπως σε φάρμακο που σώζει και κρατάει στη ζωή αυτό που υφίσταται θεραπεία.
Επομένως, ο φίλος, σαν καλός μουσικός, για την μεταβολή προς το καλό και συμφέρον, αλλού χαλαρώνει τις χορδές, αλλού τις τεντώνει περισσότερο και έτσι είναι πολλές φορές, βέβαια, ευχάριστος, πάντοτε όμως ωφέλιμος.
Ο κόλακας, αντίθετα, που συνήθως χρησιμοποιεί μια μουσική κλίμακα και κάνει να ακούγεται πάντοτε το απολαυστικό και ό,τι ευχαριστεί, δεν γνωρίζει πράξη που αντιτίθεται ούτε λόγια που προκαλούν λύπη, αλλά ακολουθεί μόνο το τι θέλει ο άλλος, τραγουδώντας πάντα και μιλώντας σε συμφωνία μαζί του.
Όπως ακριβώς, λοιπόν, λέει για τον Αγησίλαο ο Ξενοφών ότι του αρέσει να τον επαινούν οι άνθρωποι που ήταν διατεθειμένοι και να τον κατηγορήσουν, έτσι πρέπει να θεωρεί κανείς δείγμα φιλικότητας ό,τι ευφραίνει και ευχαριστεί, αν είναι σε θέση να λυπεί επίσης σε ορισμένες περιπτώσεις και να φέρνει αντιρρήσεις, ενώ, αντίθετα, να υποψιάζεται κάθε επαφή που είναι σταθερά συνδεδεμένη με τις απολαύσεις, που χαρίζεται πάντοτε χωρίς δεύτερη κουβέντα και που στερείται δηκτικότητας.
ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ
ΗΘΙΚΑ
ΤΟΜΟΣ 2
ΕΚΔΟΤΗΣ ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΣ