ΜΝΗΜΗ ΝΙΚΟΥ ΓΚΑΤΣΟΥ (8/12/1911-12/5/1992)
Στις γυναικείες μορφές της Αμοργού, στοιχεία όπως η ιδιότητα, η μυθολογία, τα σύμβολα και τα εκφραστικά μέσα που χρησιμοποιούνται για την περιγραφή τους απαντώνται και στους στίχους των τραγουδιών που θα γράψει ο Γκάτσος και αργότερα. Η κριτική έχει ασχοληθεί με την Αμοργό με σκοπό την εξαγωγή συμπερασμάτων για τη λειτουργία των μηχανισμών του υπερρεαλισμού, για την ποιητική φαντασία του δημιουργού, για την επιβεβαίωση ή την απόρριψη της ιδέας ότι ο Γκάτσος υιοθέτησε την τεχνική της «αυτόματης γραφής» για το αν έγραψε το ποίημα σε μία νύχτα ή όχι, καθώς και για την πρόσληψη που είχε το έργο από τη σύγχρονη κριτική
Από την Αμοργό ξεχωρίζουμε μια γυναικεία μορφή, αποδομένη στη στιχουργική φόρμα του δημοτικού τραγουδιού, η οποία είναι η ενσάρκωση της ομορφιάς, του έρωτα και της αγνότητας εντοπίζεται στο τρίτο μέρος του ποιήματος:
"Κι αν θα διψάσεις για νερό θα στύψουμε ένα σύννεφο
Κι αν θα πεινάσεις για ψωμί θα σφάξουμε ένα αηδόνι
Μόνο καρτέρει μια στιγμή ν’ ανοίξει ο πικραπήγανος
Ν’ αστράψει ο μαύρος ουρανός να λουλουδίσει ο φλόμος.
Μα ήταν αγέρας κι έφυγε κορυδαλλός κι εχάθη
Ήταν του Μάη το πρόσωπο του φεγγαριού η ασπράδα
Ένα περπάτημα ελαφρύ σα σκίρτημα του κάμπου
Ένα φιλί της θάλασσας της αφροστολισμένης.
Ως πιο ηχηρό διακείμενο προβάλλει το δημοτικό τραγούδι (Ήταν του Μάη το πρόσωπο του φεγγαριού η ασπράδα).
Τα στοιχεία που επιλέγονται προκειμένου να αναδειχθεί η ομορφιά από την ανώνυμη λαϊκή δημιουργία ανιχνεύονται στο ότι «η ομορφιά του προσώπου παρομοιάζεται με στιλπνά αντικείμενα και ουράνια σώματα, που έχουν λαμπερή επιφάνεια και που εκπέμπουν φως, γιατί έτσι τονίζεται η λάμψη του θυμίζοντας το Δωδεκανησιακό δημοτικό:
Λάμπει το προσωπάκι σου
σαν του Μαγιού τα ρόδα.
Στο προσωποποιημένο σε Μάη γυναικείο πρόσωπο του έρωτα, η φωνή της αφήγησης αναφέρει τους τρόπους με τους οποίους θα φροντίσει όλες τις ανάγκες της κόρης, χρησιμοποιώντας πάλι τόπους του δημοτικού τραγουδιού, την υπερβολή (θα στύψουμε ένα σύννεφο) και την υπερβατικότητα (θα σφάξουμε ένα αηδόνι).
