Την ημέρα της υπογραφής της Συνθήκης του Αγίου Στεφάνου (3/3/1878), οι εξεγερμένοι κάτοικοι της περιοχής, υπό την ηγεσία των Μ. Τζήμα και Μ. Αποστολίδη, καταλαμβάνουν το κάστρο του Πλαταμώνα. Έπειτα, έστειλαν στους προξένους των Μ. Δυνάμεων στην Θεσσαλονίκη προκήρυξη «προσωρινής κυβερνήσεως Μακεδονίας», η οποία θα είχε ως πρόεδρο τον Ε. Κοροβάγκο. Σύμφωνα με το κείμενο, υπερτονιζόταν η θέληση των Ελλήνων επαναστατών για απελευθέρωση της Μακεδονίας από τον οθωμανικό ζυγό.
Παρά την κατάληψη χωριών και κωμοπόλεων στην περιοχή, η «αντίστροφη μέτρηση» είχε ήδη αρχίσει. Συγκεκριμένα, ο Δουμπιώτης έχασε χρόνο στην προσπάθειά του να διαπραγματευτεί με τους εκπροσώπους των κοινοτήτων της Κατερίνης. Το αποτέλεσμα ήταν να αποτύχει ως προς την κατάληψη της πόλης. Επιπλέον, ο Δουμπιώτης διέσπασε τις δυνάμεις του, στέλνοντας τμήμα των στην Ραψάνη, διότι αντιμετώπιζε σοβαρές ελλείψεις σε έμψυχο δυναμικό και πολεμοφόδια. Συν τοις άλλοις, η προσπάθεια κατάληψης της Τόχοβας, με παράλληλη εξουδετέρωση του σώματος των Κιρκασίων μισθοφόρων, δεν ήταν επιτυχής.[4]
Οι Έλληνες επαναστάτες Γιάννης Φαρμάκης, Νικόλαος Αξελός, Χαράλαμπος Λελούδας, Νικόλαος (επίσκοπος) Κίτρους, Ευάγγελος Χαστέβας, Δημήτριος Τετίπης, Παναγιώτης Κολόγυρος και Δημήτριος Εξάρχος. 1878.Στις 6 Μαρτίου σημειώνεται μία ακόμη επιτυχία των επαναστατών. Με πρωτοβουλία του μητροπολίτη Κίτρους Νικολάου και, υπό την ηγεσία των ντόπιων οπλαρχηγών Χοτσέβα και Καλόγηρου, «λαμβάνει χώρα» η απελευθέρωση του Κολινδρού. Την επόμενη, οι Ζαχείλας και Αποστολίδης αντιμετωπίζουν, στους Γόννους Ολύμπου, τουρκικό στρατιωτικό σώμα με επιτυχία.
Οι Τούρκοι, εναντίον των επαναστατών του Κολινδρού, απέστειλαν 450 αξιωματικούς και 2.400 στρατιώτες, με αρχηγούς των σωμάτων τους Μουσταφά Αγά και Ασάφ πασά. Επίσης, διέθεταν και αρκετά κανόνια. Όμως, οι κάτοικοι του Κολινδρού δεν δέχτηκαν να εγκαταλείψουν την πόλη και, οι επαναστάτες αποχώρησαν, αφού πρώτα προέβησαν στην πυρπόληση του μητροπολιτικού μεγάρου της κωμόπολης. Αν και ο Κολινδρός λεηλατήθηκε αγρίως από Τούρκους και Κιρκασίους, η επαναστατική δραστηριότητα εξακολουθούσε να υπάρχει. Λίγο αργότερα, μετά από υπεράνθρωπες προσπάθειες με στόχο την διάσωση άμαχου πληθυσμού, οι επαναστάτες διέσχισαν τα Πιέρια Όρη και, έφθασαν στα Σέρβια της Κοζάνης.
Το πιο καίριο πλήγμα στο κίνημα του Ολύμπου δόθηκε με την πυρπόληση του Λιτοχώρου (15 και 16 Μαρτίου 1878) και, την ταυτόχρονη κατάληψη και καταστροφή της Ραψάνης. Στο Λιτόχωρο, Τούρκοι στρατιώτες, μαζί με λοιπούς Μουσουλμάνους μισθοφόρους, κατέστρεψαν ολοσχερώς σπίτια και εκκλησίες, αφήνοντας άστεγους πολλούς από τους κατοίκους της περιοχής. Ο Βρετανός πρόξενος της Θεσσαλονίκης, σε έκθεσή του λίγες μέρες μετά, σημείωσε ότι κάτοικοι του Λιτοχώρου διηγούνταν την καταστροφή του στην πόλη της Θεσσαλονίκης. Επιπλέον, στην Ραψάνη (13 Μαρτίου), σημειώθηκε μία πρωτοφανής καταστροφή σπιτιών και εκκλησιών. Με πρωτοβουλίες του μητροπολίτη Θεσσαλονίκης και του Βατικιώτη καταρτίστηκαν επιτροπές για την περίθαλψη και την οικονομική ενίσχυση των προσφύγων από Λιτόχωρο και Ραψάνη.
Τελικά, τον Απρίλιο του 1878, η δράση του Δουμπιώτη τερματίστηκε με υπογραφή ανακωχής, αφού είχε προηγηθεί μεσολάβηση των Άγγλων προξένων. Οι επαναστάτες υποχώρησαν τότε στο μικρό ελληνικό βασίλειο. Ωστόσο, οι πολεμικές επιχειρήσεις των ντόπιων οπλαρχηγών συνεχίστηκαν για μεγάλο χρονικό διάστημα. Το κίνημα του Ολύμπου απέτυχε, λόγω έλλειψης συντονισμού και, τήρησης μίας εσφαλμένης στάσης από την επίσημη ελληνική πολιτεία.
Παρά τις υπάρχουσες αντιξοότητες, η πολεμική τακτική των μακεδονικών «θυλάκων» και, η ένθερμη συμπαράσταση των ντόπιων πληθυσμών, διαιώνισαν το επαναστατικό κίνημα της Μακεδονίας και, έθεσαν τις βάσεις για τον Μακεδονικό αγώνα των αρχών του 20ού αιώνα.
Βιβλιογραφία:
Βακαλόπουλου, Κ. (2003) «Ιστορία της μείζονος Μακεδονίας», εκδ. Σταμούλη, Θεσσαλονίκη.
Εγκυκλοπαίδεια του «Ηλίου», Αθήνα.
«Ιστορία του Ελληνικού Έθνους» (συλλογικό), τ. ΙΓ’, εκδ. Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα.
Παπαδόπουλου, Σ. (1970) «Οι επαναστάσεις του 1854 και του 1878 στην Μακεδονία», Θεσσαλονίκη.
Σκοπετέα, Ε. (1988) «Το Πρότυπο βασίλειο και η «Μεγάλη Ιδέα». Όψεις του εθνικού προβλήματος (1830-1880), Αθήνα.
Woodhouse, C. M. (1999) «Ιστορία ενός λαού: Οι Έλληνες από το 324 ως σήμερα»– μτφ. Λ. Στεφάνου, εκδ. Τουρίκη, Γέρακας Αττικής.
Η υπογραφή της Συνθήκης του Αγ. Στεφάνου (Φεβρουάριος/ Μάρτιος 1878)
[1] )Βλ και Βερέμης, Α. & Κολλιόπουλος, Ι.Σ. (2005) «Ελλάς, η σύγχρονη συνέχεια»
[2] )Βλ και Βακαλόπουλου, Α. (1984) «Νέα Ελληνική ιστορία, 1204-1981»
[3] )Σημ: Ο Άγιος Στέφανος είναι προάστιο της Κωνσταντινούπολης ακόμη και σήμερα.
[4] )Βλ και Βακαλόπουλου, Κ. (2004) «Ιστορία της Ελλάδος. Επίτομη- Συνθετική»