Μμμ, σχεδόν μόνο τα ιντερνετάδικα είναι ανοιχτά! Είναι απίστευτο πόσο έχουν πληθύνει σ’ όλη την Αθήνα τα τελευταία χρόνια. Μόνο που δεν είναι απλώς ιντερνετάδικα, όπως παλιά. Άλλη βασική αλλαγή, αν το σκεφθεί κανείς, που και πάλι το σκέφτεται κανείς σπάνια, γιατί όλες οι αλλαγές συμβαίνουνε τόσο διακριτικά! Ε, κάποιο καφέ και πάλι έκανε την αρχή, δόθηκε η σχετική δημοσιότητα, το ’δειξε κι η τηλεόραση, ο κόσμος συνέρρεε για λίγο κι ύστερα πια, όταν κι όλα τα υπόλοιπα ακολούθησαν το παράδειγμά του σαν χιονοστιβάδα, κανείς δεν φαίνεται να το παρατηρεί. Μάλλον προκαλεί έκπληξη αν κάποιο δεν ακολουθήσει τελικά την καινούργια πεπατημένη, και σιγά σιγά θα παραγκωνισθεί. Ε, βέβαια, πώς να κρατήσει ένα απλό ιντερνετάδικο τον κόσμο, όταν όλοι πια έχουν Ίντερνετ στο σπίτι τους! Οπωσδήποτε έχει απίθανο χαβαλέ να σερφάρεις ή να παίζεις σε καφέ, κι όχι στο σπίτι σου, και να ’χεις φερ’ ειπείν τους συμπαίκτες σου στα διπλανά καθίσματα, αλλά αυτό δεν είναι πια αρκετό. Ο άλλος θα σου πει, πού να τρέχω τώρα;, παίζει απ’ το σπίτι του, άπλυτος, αχτένιστος και με το σώβρακο, που λέει ο λόγος. Άρα πρέπει να του δώσεις σοβαρό κίνητρο για να ξεκολλήσει απ’ το πισί του κι απ’ τη βολή του. Έπρεπε λοιπόν κάποια στιγμή όλ’ αυτά να μετεξελιχθούν σε κάτι διαφορετικό για να επιβιώσουν οικονομικά. Και φυσικά έκλεψαν μέρος της πίτας απ’ τα βιβλιοπωλεία, αλλά κι από βιντεάδικα, δισκάδικα, ακόμη κι από εστιατόρια! Ε, από κάπου θα ’πρεπε να πάρουν μερίδιο. Και κυρίως γιατί έχουν το πλεονέκτημα ότι μπορούν να παίξουν με διάφορα μέσα, που τα παραδοσιακά βιβλιοπωλεία π.χ. δεν μπορούν. Γι’ αυτό άλλωστε το ένα μετά το άλλο μετονομάζονται σε intermedia cafes, ή επί το συντομότερον intermeds, που ακούγεται, αλλά και είναι, πιο μοντέρνο, πιο ιν απ’ το ξεπερασμένο internet cafe. Ούτως ή άλλως τώρα πια έχουν γίνει μάλλον κάτι σαν τα εντευκτήρια, για τα οποία διάβαζα στην παλιότερη λογοτεχνία, στα νιάτα μου, στα χρόνια της Κρήτης δηλαδή, τότε που ήμουν ακόμη διαβαστερό παιδί, ή ακόμη θα έλεγα…, μμμ, τώρα που το σκέφτομαι… ναι, τα intermeds είναι ουσιαστικά μια μοντέρνα εκδοχή των πολιτιστικών κέντρων, χωρίς καμιά στημένη επίφαση πολιτισμού όμως, χαλαρά και άνετα κι ό,τι προκύψει, και παράλληλα από πλευράς προσανατολισμού ισχύει το anything goes. Κι ούτε έχουν κανένα λόγο να πιέζονται να κατεβάζουν κανονικό πρόγραμμα εκδηλώσεων. Εντάξει, δεν μπορώ να πω, γίνονται και κάποιες πολιτιστικές εκδηλώσεις της προκοπής κατά καιρούς, παρουσιάσεις βιβλίων δηλαδή και εκθέσεις ζωγραφικής, όπως και βραδιές αφιερωμένες στη διεθνή κουζίνα. Αυτό που βλέπω να συμβαίνει βέβαια είναι ότι σιγά σιγά θα κλείσουνε όλα τα παραδοσιακά βιβλιοπωλεία στην Αθήνα, και φυσικά όχι μόνο στην Αθήνα. Ήδη έχει αρχίσει. Και για να μην πάμε μακριά, ορίστε, σ’ όλη τη Σόλωνος μόνο η Εστία έχει ξεμείνει κι ο δικός μας ο Σάκκουλας λίγο παρακάτω, λόγω της σχολής, που κι αυτουνού είναι μετρημένα τα ψωμιά του, εν όψει των ηλεκτρονικών συγγραμμάτων, όπως λέγεται. Και πώς να μην κλείσουνε, όταν αρνιούνται να προσαρμοσθούν στις νέες ανάγκες της αγοράς! Η Εστία βέβαια θα ’ναι απ’ τα τελευταία που θα κλείσουν λόγω ιστορίας κ.λπ., αλλά θα ’ρθει κι αυτηνής η σειρά της, αργά ή γρήγορα, αν δεν αλλάξει καπέλο. Πώς να το κάνουμε, η παραδοσιακή λογοτεχνία, η φιξιόν, που λέμε, πέθανε!
Δεν πουλάει.
Το μέλλον βρίσκεται στην εικόνα.
Ελένη Γιαννακάκη, Σναφ, Βιβλιοπωλείο της «Εστίας», 2010, σ. 136-139.