Να συμπεριφέρεσαι στους άλλους με τον ίδιο τρόπο που θα ήθελες και αυτοί να σου
συμπεριφέρονται. Ωστόσο, ενώ πολλοί άνθρωποι ενδιαφέρονται πραγματικά για τους άλλους, άλλοι μπορεί να επιδεικνύουν αυτό που λέμε «ηθικό οπορτουνισμό, όπου θέλουν να δείχνουν ηθικοί απέναντι στους άλλους αλλά θέλουν ταυτόχρονα να μεγιστοποιήσουν το δικό τους όφελος.
Οι λόγοι που λαμβάνουμε αποφάσεις με αυτόν τον τρόπο, έχουν συζητηθεί ευρέως. Μας κινητοποιούν συναισθήματα ενοχής, όπου δεν θέλουμε να αισθανθούμε άσχημα αν απογοητεύσουμε τους άλλους; Ή από δικαιοσύνη, γιατί θέλουμε να αποφύγουμε άδικα αποτελέσματα;
Κάποιοι άνθρωποι μπορεί να βασίζονται τόσο στις αρχές ενοχής τόσο και της δικαιοσύνης, ωστόσο μπορεί να αλλάζουν τον ηθικό τους κανόνα ανάλογα με τις συνθήκες τις οποίες βρίσκονται, σύμφωνα με μία μελέτη που διεξήχθη από το Πανεπιστήμιο Ράντμπουντ και το Κολλέγιο Ντάρτμουθ η οποία εξέτασε την ηθική λήψη αποφάσεων και συνεργασία. Τα ευρήματα θέτουν υπό αμφισβήτηση αποτελέσματα προηγούμενων ερευνών στους χώρους των οικονομικών επιστημών, της ψυχολογίας και της νευροεπιστήμης, που συχνά βασίζονται στην υπόθεση ότι οι άνθρωποι κινητοποιούνται από μία μόνο ηθική αρχή η οποία παραμένει σταθερή στον χρόνο. Η έρευνα δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο περιοδικό Nature Communications.
Η έρευνά μας δείχνει ότι σχετικά με την ηθική συμπεριφορά, οι άνθρωποι μπορεί να μην ακολουθούν πάντα πιστά τον «χρυσό κανόνα». Ενώ οι περισσότεροι άνθρωποι τείνουν να δείχνουν πραγματικό ενδιαφέρον για τους άλλους, άλλοι μπορεί να επιδεικνύουν αυτό που λέμε «ηθικό οπορτουνισμό, όπου εξακολουθούν να θέλουν να δείχνουν ηθικοί απέναντι στους άλλους αλλά θέλουν ταυτόχρονα να μεγιστοποιήσουν το δικό τους όφελος, δηλώνουν οι ερευνητές.
Στην καθημερινή ζωή, μπορεί να μην παρατηρούμε ότι η ηθική μας εξαρτάται από το πλαίσιο στο οποίο βρισκόμαστε, δεδομένου ότι σε γενικές γραμμές τα πλαίσιά μας τείνουν να παραμένουν ίδια. Παρόλα αυτά, κάτω από νέες συνθήκες, μπορεί να ανακαλύψουμε ότι οι ηθικοί κανόνες που νομίζαμε ότι πάντα ακολουθούμε πιστά στην πραγματικότητα είναι αρκετά ευεπηρέαστοι. Αυτό έχει τεράστιες επιπτώσεις αν αναλογιστεί κανείς πώς θα μπορούσε να αλλάξει η ηθική μας συμπεριφορά κάτω από νέα πλαίσια, όπως κατά τη διάρκεια ενός πολέμου, προσθέτουν.
Προκειμένου να εξετάσουν την ηθική λήψη αποφάσεων μέσα στο πλαίσιο της ανταποδοτικότητας, οι ερευνητές σχεδίασαν ένα τροποποιημένο παιχνίδι εμπιστοσύνης με την ονομασία Hidden Multiplier Trust Game, το οποίο τους επέτρεψε να κατηγοριοποιήσουν αποφάσεις με βάση την ανταπόδοση εμπιστοσύνης ως λειτουργία της ηθικής στρατηγικής ενός ατόμου. Μέσω αυτής της μεθόδου, η ομάδα των ερευνητών μπόρεσε να καθορίσει ποιον τύπο ηθικής στρατηγικής χρησιμοποιούσε κάθε συμμετέχων στην μελέτη: αποφυγή ανισότητας (όπου οι άνθρωποι ανταποδίδουν επειδή θέλουν να επιδιώξουν δίκαια αποτελέσματα), αποφυγή ενοχής (όπου οι άνθρωποι ανταποδίδουν επειδή θέλουν να αποφύγουν το αίσθημα ενοχής), απληστία, ή ηθικός οπορτουνισμός (μία νέα στρατηγική που ξεχώρισαν οι ερευνητές, όπου οι άνθρωποι εναλλάσσουν τη στρατηγική τους μεταξύ της αποφυγής ανισότητας και της αποφυγής ενοχής ανάλογα του τι θα εξυπηρετήσει καλύτερα τα συμφέροντά τους).
Οι ερευνητές επίσης ανέπτυξαν ένα υπολογιστικό μοντέλο ηθικής στρατηγικής που χρησιμοποιήθηκε για να διερευνήσει τον τρόπο που συμπεριφέρονται οι άνθρωποι στο παιχνίδι μελετώντας παράλληλα τα μοτίβα εγκεφαλικής δραστηριότητας που σχετίζονται με τις ηθικές στρατηγικές τους.
Τα ευρήματα αποκαλύπτουν για πρώτη φορά ότι μοναδικά μοτίβα εγκεφαλικής δραστηριότητας αποτελούν τη βάση των στρατηγικών αποφυγής ανισότητας και αποφυγής ενοχής, ακόμη και αν οι στρατηγικές οδηγούν στην ίδια συμπεριφορά.
Για τους συμμετέχοντες που ήταν ηθικοί οπορτουνιστές, οι ερευνητές παρατήρησαν ότι τα εγκεφαλικά μοτίβα τους εναλλάσσονταν μεταξύ των δύο ηθικών στρατηγικών ανάλογα με το πλαίσιο. Τα αποτελέσματα της μελέτης μας δείχνουν ότι οι άνθρωποι μπορεί να χρησιμοποιήσουν διαφορετικές ηθικές αρχές για να λάβουν αποφάσεις γενικά στη ζωή τους, ενώ κάποιοι άλλοι είναι πολύ πιο ευέλικτοι και θα εφαρμόσουν διαφορετικές αρχές ανάλογα με την κατάσταση στην οποία βρίσκονται.
Αυτό μπορεί να εξηγεί γιατί άνθρωποι που συμπαθούμε και σεβόμαστε μπορεί να κάνουν πράγματα που θεωρούμε ηθικά αμφισβητήσιμα, εξηγούν οι ερευνητές.
Μελέτη: The computational and neural substrates of moral strategies in social decision-making
Απόδοση: Έφη Μεσιτίδου
Επιμέλεια: PsychologyNow.gr