-Σταμάτης Παγανόπουλος
Η «Cavatina» αποτελεί το πέμπτο μέρος από το Κουαρτέτο Εγχόρδων αρ. 13 σε Σι ύφεση μείζονα, έργο 130, που συνέθεσε ο Μπετόβεν στα τελευταία χρόνια της ζωής του και θεωρείται μία από τις πιο συγκινητικές και εκφραστικές στιγμές της ώριμης δημιουργίας του.Φέρει την ένδειξη Adagio molto espressivo, και διακρίνεται για τον βαθύ συναισθηματικό της χαρακτήρα, με μια μελωδία που αποπνέει ευαισθησία, θλίψη και εσωτερική ένταση.Η λέξη cavatina προέρχεται από την ιταλική όπερα και δηλώνει ένα σύντομο, λυρικό τραγούδι, συχνά χωρίς επανάληψη, που εκφράζει έντονα συναισθήματα.
Ο Μπετόβεν, ήδη κουφός και άρρωστος, έγραψε το Κουαρτέτο Εγχόρδων αρ. 13 σε μια περίοδο βαθιάς εσωτερικής αναζήτησης. Ο ίδιος φέρεται να είπε ότι δάκρυσε όταν τη συνέθετε.
Ορισμένοι μελετητές τη θεωρούν κορύφωση του κουαρτέτου, ίσως και της συνολικής του μουσικής δημιουργίας, λόγω της απλότητας και της ειλικρίνειας της έκφρασης.
Η «Cavatina» είναι γραμμένη σε Μι ύφεση μείζονα, με αργό τέμπο και εκφραστική μελωδία που αναπτύσσεται κυρίως στο πρώτο βιολί.Στο μέσο της κίνησης, υπάρχει ένα τμήμα με την ένδειξη beklemmt (γερμανικά για «σφιγμένος» ή «καταπιεσμένος»), που αποδίδει μια συναισθηματική κρίση ή εσωτερική πάλη.
Η εκδοχή της Cavatina που ηχογράφησε το Κουαρτέτο Εγχόρδων της Βουδαπέστης ήταν το τελευταίο κομμάτι στο Voyager Golden Record, έναν από τους πολλούς επιχρυσωμένους δίσκους που τοποθετήθηκαν στις διαστημικές αποστολές Voyager που εκτόξευσε η NASA το 1977 με σκοπό να μεταφέρουν μια εικόνα της ανθρωπότητας σε οποιονδήποτε ταξιδιώτη του διαστήματος την βρει στο μέλλον.
Η «Cavatina» του Μπετόβεν συνδέεται με την μεγάλη Αγγλίδα συγγραφέα Βιρτζίνια Γούλφ.Η αβάσταχτη ευγένεια και η σιωπηλή της οδύνη, ήταν η μουσική που η Βιρτζίνια φαντάστηκε ως κατάλληλη για εξόδια τελετουργία.Δηλαδή, μια τελετουργική στιγμή όπου η μουσική δεν συνοδεύει απλώς τον θάνατο, αλλά τον μεταφράζει.
Η επιλογή δεν ήταν τυχαία: η «Cavatina» δεν είναι θρήνος, αλλά μια εσωτερική αποδοχή του τέλους, μια μουσική που δεν κραυγάζει αλλά ψιθυρίζει την απώλεια.Η Γουλφ, με την ευαισθησία της στη συνείδηση, τη σιωπή και τη ροή του χρόνου, βρήκε στη «Cavatina» μια μουσική ανάλογη της γραφής της.
Όπως οι χαρακτήρες της διαλύονται μέσα στο φως και τη σκιά, έτσι και η μουσική προσφέρει μια άλλη καινοτομία και αντίφαση: θλίψη τόσο έντονη που δεν μπορεί να εκφραστεί εύκολα, προορισμένη να επικοινωνηθεί σε ένα ευρύ κοινό. Δεν υπάρχει πιο μοναχική ή πιο συνδετική στιγμή σε ολόκληρο τον κύκλο του Μπετόβεν.