 |
| A piece of my art : "L'amour pour montre Cartier Tank Must Large" (Kάρβουνο καί μολύβι,50χ70) |
Φοράει λοιπόν το Cartier Tank όχι για να βλέπει την ώρα, αλλά για να θυμάται ότι η διάρκεια υπάρχει ακόμη.Ισως είχε διαβάσει τον Ανρί Μπερξόν και του έχει εντυπωθεί στη μνήμη του η περιβόητη φράση του, ότι ο χρόνος είναι «διάρκεια βιωμένη» (durée vécue), όχι μέτρηση, που σημαίνει ότι η ουσία του χρόνου δεν βρίσκεται στην αφηρημένη, μετρήσιμη φύση του (που αντιπροσωπεύεται από τα ρολόγια), αλλά στην υποκειμενική εμπειρία μας. Ο χρόνος βιώνεται ως μια συνεχής ροή, όπου παρελθόν, παρόν και μέλλον συνδέονται αδιάκοπα και δημιουργικά μέσα στη συνείδηση, αντί να είναι μια σειρά διακριτών, «φυσικών» στιγμών, όπως η μέτρηση του χρόνου με ένα ρολόι. (Υλη και Μνήμη,Εκδ.Ροές).Ετσι κάθε τικ του ρολογιού του είναι γι’ αυτόν μια ψυχολογική άγκυρα, μια υπενθύμιση ότι η ταυτότητα χτίζεται μέσα από ρυθμούς, όχι μέσα από διαλείψεις.
Στον κόσμο των κοινωνικών δικτύων, η εικόνα προηγείται της ουσίας.Ο Ζαν Μπωντριγιάρ μιλούσε για τον «υπερπραγματικό» κόσμο των σημείων,όπου «το σημείο προηγείται του πράγματος, η προσομοίωση αντικαθιστά την πραγματικότητα»(Ομοιώματα και Προσομοίωση,Εκδ.Πλέθρον,2019). Μέσα σ’ αυτή την κυκλοφορία των ειδώλων, το Cartier Tank γίνεται αντίθετο σύμβολο:όχι εικονικό, αλλά απτό, όχι μεταβαλλόμενο, αλλά συνεπές.Ο νέος θέλει ίσως να ξεφύγει από τον κόσμο του, να αγγίξει έναν άλλο κόσμο. Στο ατσάλινο περίγραμμα του ρολογιού, βρίσκει την αφή που λείπει από την οθόνη. Είναι η δική του μορφή «συνειδητής αναχρονίας», όπως θα την ονόμαζε ο Ρολάν Μπαρτ,μια επιλογή να ζει με ρυθμό διαφορετικό, να πατάει ανάμεσα στο παρελθόν και στο τώρα.( Ο Φωτεινός Θάλαμος-Σημειώσεις για τη φωτογραφία,Εκδ.Κέδρος,2008).
Στα κοινωνικά δίκτυα, η αισθητική της Gen Z αναμιγνύει ειρωνεία και ευαισθησία.Η ειρωνεία είναι άμυνα απέναντι στο άδειο νόημα, η ευαισθησία απόπειρα να σωθεί το ελάχιστο. Ο νέος, με το Cartier στον καρπό, ενσαρκώνει αυτή τη διπλή στάση: ειρωνικός απέναντι στην ταχύτητα, μα ταυτόχρονα τρυφερός απέναντι στο παρελθόν.
Το Cartier Tank σχεδιάστηκε το 1917, εν μέσω του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Η μορφή του, εμπνευσμένη από τα τεθωρακισμένα άρματα (tanks),προσέδιδε στο ρολόι έναν χαρακτήρα δύναμης και αντοχής.Τώρα, πάνω σ’ έναν καρπό του 21ου αιώνα, αυτό το ίδιο σχέδιο γίνεται σύμβολο ψυχικής επιμονής. Όπως ο Προυστ έγραψε, «ο αληθινός παράδεισος είναι ο χαμένος χρόνος», κι αυτός ο νέος , παιδί του TikTok και της ατέρμονης κύλισης,ένιωθε πως ο μόνος τρόπος να σωθεί είναι να μετρά αργά.Κάθε πρωί, παίρνει από το κομοδίνο το ρολόϊ ,το κουρδίζει και το δένει στο μπράτσο του , πραγματοποιώντας ένα είδος τελετουργίας.
Όπως γράφει ο Ρίλκε,στα "Γράμματα σ’ ένα νέο ποιητή ":«το καθήκον μας είναι να μεταμορφώνουμε την εμπειρία σε συνείδηση», έτσι κι εκείνος μεταμορφώνει τη συνήθεια σε πράξη στοχασμού. Το Cartier δεν είναι κόσμημα, είναι προσευχή για τη διάρκεια.
O Γερμανοαμερικανός παιδοψυχαναλυτής και εικαστικός καλλιτέχνης Ερικ Ερικσον , γνωστός για τη θεωρία του σχετικά με την ψυχοκοινωνική ανάπτυξη των ανθρώπων,o οποίος επινόησε τη φράση «κρίση ταυτότητας» ,μας λέει πως κάθε άνθρωπος αναζητά συνέχεια του εγώ του ,ότι η ταυτότητα είναι μια γέφυρα ανάμεσα σε ό,τι υπήρξες και σε ό,τι γίνεσαι (Παιδική Ηλικία και Κοινωνία,Εκδ.Καστανιώτη,1990).Στην εποχή της αστραπιαίας εναλλαγής, ένα μηχανικό ρολόι γίνεται πράξη αντίστασης : μια μικρή επιβεβαίωση ότι είσαι ακόμη ο ίδιος άνθρωπος που ήσουν χθες.
Σε στιγμές σιωπής, ο νέος θυμάται την γνωστή φράση του Γερμανού μαρξιστή ,κριτικού της λογοτεχνίας, δοκιμιογράφου, μεταφραστή και φιλόσοφου ,που συνδέθηκε και με τη Σχολή της Φρανκφούρτης ,Βάλτερ Μπένγιαμιν :«κάθε εποχή ονειρεύεται την επόμενη»,που υποδηλώνει ότι κάθε ιστορική περίοδος δεν είναι κλειστή στον εαυτό της, αλλά εμπεριέχει φαντασιώσεις, επιθυμίες και προβολές προς το μέλλον. Το «όνειρο» εδώ λειτουργεί ως μεταφορά για τις ουτοπίες, τις ιδεολογίες και τις ασυνείδητες προσδοκίες που διαμορφώνουν την επόμενη εποχή.Ίσως η γενιά του, μέσα στη δίνη του ψηφιακού, να ονειρεύεται την επιστροφή στο υλικό, στην αφή, στη διάρκεια, στο ανεπαίσθητο τικ-τακ που υπενθυμίζει ότι υπάρχει ρυθμός κάτω από το χάος.Κι όταν κάποιος τον ρωτά γιατί φορά ένα μηχανικό ρολόι σε εποχή έξυπνων συσκευών, χαμογελάει και λέει:«Το κινητό μου ξέρει τι ώρα είναι,το ρολόι μου ξέρει πόσο αξίζει αυτή η ώρα».
Ο «πανδαμάτωρ χρόνος» ,αυτός που νικάει και δαμάζει τα πάντα, υποδηλώνοντας την ανυπέρβλητη δύναμή του ,είναι και ο σιωπηλός κριτής των πάντων. Ο νέος, με το Cartier στον καρπό, δεν θέλει να τον νικήσει,θέλει απλώς να τον ακούσει.Κι εκεί, μέσα στη λεπτή παύση ανάμεσα στα δευτερόλεπτα, νιώθει πως η αλήθεια δεν βρίσκεται στην ταχύτητα της γενιάς του , ούτε στην εικόνα, αλλά στη συνείδηση του ρυθμού , στην αργή, σταθερή ανάσα της ύπαρξης.
Το Cartier Tank δεν είναι απλώς ρολόι. Είναι μια άσκηση προσοχής, ένας μικρός ναός του χρόνου. Κι όταν το φορά ένας νέος της γενιάς Z, ο χρόνος θυμάται πως έχει ακόμη ψυχή.