Είναι προφανές ότι προ του σιδηροδρομικού δυστυχήματος ο σχεδιασμός στο κυβερνών κόμμα «έδειχνε» εκλογές στις 9 Απριλίου. Υποτίθεται ότι ο πρωθυπουργός θα προκήρυσσε τις εκλογές στις 10 Μαρτίου. Όλα αυτά όμως ήταν σε επίπεδο εκτιμήσεων, φημών και πληροφοριών.
Υπήρχε μια μερίδα της ΝΔ και του κόσμου που έβλεπε εκλογές στις 21 Μαΐου, ως την πλέον βολική ημερομηνία βάσει κυρίως δυο παραγόντων και ανεξάρτητα με την ανακοίνωση της προκήρυξης. Οι δυο παράγοντες αυτοί είχαν να κάνουν πρώτον με το γεγονός ότι η πρώτη αναμέτρηση θα γίνει με το σύστημα της απλής αναλογικής και κατά πάσα πιθανότητα θα χρειαστεί και δεύτερη. Δεύτερον με τη δέσμευση του Κυριάκου Μητσοτάκη ότι θα εξαντλήσει την τετραετία. Με δεδομένο δε ότι ο Ιούνιος είναι «δεσμευμένος» από τις πανελλαδικές εξετάσεις, η 21η Μαΐου φάνταζε η πλέον πιθανή ημερομηνία, όχι τώρα, αλλά από τα τέλη του 2022 ακόμη, όταν η ημερομηνία «έπαιξε» έστω και ως παραπολιτικό...
Προφανώς πλέον η κατάσταση θα ζυγιστεί διαφορετικά. Το σοκ που υπέστη και η κοινωνία και το πολιτικό σύστημα από το δυστύχημα είναι πολύ μεγάλο για να μην επηρεάσει και τον χρόνο διεξαγωγής των εκλογών, ανεξαρτήτως αν διαρρέεται ότι ο πρωθυπουργός ούτε που θέλει να του μιλάνε αυτή την ώρα για εκλογές. Λογικό μεν, αλλά οι εκλογές θα γίνουν σε κάθε περίπτωση.
Έτσι πλέον τρία είναι τα σενάρια για την πρώτη εκλογική αναμέτρηση. Το ένα, ως εξαιρετικά πρόωρο, συγκεντρώνει πολύ μικρές πιθανότητες να υλοποιηθεί. Το δεύτερο είναι εκείνο που φαντάζει ως το πλέον λογικό. Το τρίτο είναι ένα «τρελό» σενάριο, το οποίο όμως έστω και... μαθηματικά προβλέπεται από το Σύνταγμα και πρέπει να μπει ως πιθανότητα στη δημόσια συζήτηση.
Το πρόωρο
Το πρόωρο σενάριο δείχνει εκλογές στις αρχές Απριλίου, όπως ακριβώς φημολογούταν μέχρι σήμερα. Υπάρχουν κυβερνητικά και κομματικά στελέχη που επιμένουν ότι ο πρωθυπουργός, ακόμη περισσότερο μετά το δυστύχημα των Τεμπών, μπορεί και ίσως καλό είναι να κάνει τις εκλογές το συντομότερο.
Σχετικές εισηγήσεις, σύμφωνα με πληροφορίες, έχουν συζητηθεί από συνεργάτες του πρωθυπουργού, αλλά με βάση τα λεγόμενα του περιβάλλοντός του, πρέπει να βρεθεί και ο... τολμηρός να του το προτείνει, εφόσον ο ίδιος δεν ακούει τη συγκεκριμένη συζήτηση.
Σε αυτή την περίπτωση πάντως, για να γίνουν εκλογές στις 2 ή στις 9 Απριλίου (ναι, κάποιοι επιμένουν ότι πρέπει να γίνουν την Κυριακή 2 Απριλίου οι εκλογές), πρέπει μέχρι την Παρασκευή, άντε το πολύ τη Δευτέρα, ο πρωθυπουργός να τις προκηρύξει. Προηγούνται δυο σημαντικά πολιτικά γεγονότα. Το πρώτο είναι οι σημερινές απεργιακές κινητοποιήσεις. Το δεύτερο είναι η συνεδρίαση του υπουργικού συμβουλίου, με μοναδικό όμως θέμα το δυστύχημα και τον σιδηρόδρομο.
Ακολουθεί η συνάντηση του πρωθυπουργού με την πρόεδρο της Δημοκρατίας την Παρασκευή, όπου στη σχετική ανακοίνωση διευκρινίζεται ότι πρόκειται για την τακτική συνάντησή τους και αφήνεται να εννοηθεί ότι δεν θα πρέπει να περιμένουμε προκήρυξη εκλογών. Προηγήθηκε ήδη η σημερινή συνέντευξη τύπου του υπουργού, Γιώργου Γεραπετρίτη, που έκανε λόγο για «κάθαρση» σχετικά με το δυστύχημα και τον σιδηρόδρομο. Τέτοια «κάθαρση» σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα δεν γίνεται, ενώ είναι αμφίβολο εάν προλαβαίνει ακόμη και η Ειδική Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων να βγάλει τα πρώτα της συμπεράσματα... Για να γίνουν από την παρούσα κυβέρνηση όσα άμεσα (τα μεσομακροπρόθεσμα ούτε συζήτηση...) εξήγγειλε σήμερα ο κ. Γεραπετρίτης πρέπει να ξεχάσουμε τις εκλογές για τον τρέχοντα και τον επόμενο μήνα.
Σε κάθε περίπτωση και μόνο για την εξέταση των δεδομένων του σεναρίου: Για εκλογές στις 2 Απριλίου η προκήρυξη (με βάση το ελάχιστο όριο των 21 ημερών για την προεκλογική περίοδο) πρέπει να γίνει το πολύ έως τη Δευτέρα 12 Μαρτίου. Για εκλογές στις 9 Απριλίου το όριο της προκήρυξης είναι η Δευτέρα 20 Μαρτίου ή η Παρασκευή 17 του μήνα.
Σε περίπτωση που υιοθετηθεί αυτό το σενάριο, τότε οι εκλογές θα γίνουν στη σκιά του δυστυχήματος, με ό,τι αυτό συνεπάγεται, ενώ και η προεκλογική εκστρατεία θα περιοριστεί σε σχεδόν μονοθεματική. Η ρευστότητα αυτή είναι προφανές ότι θα επηρεάσει και το εκλογικό αποτέλεσμα και παρότι οι πρώτες εκλογές θα γίνουν με το σύστημα της απλής αναλογικής και θα χρειαστούν σχεδόν σίγουρα και δεύτερες με το σύστημα της ενισχυμένης για να προκύψει κυβέρνηση, αποκτούν ακόμη κρισιμότερο χαρακτήρα από αυτόν που είχαν. Πάντως οι δεύτερες εκλογές θα μπορούν να γίνουν σε «ελεύθερη» ημερομηνία μετά το Πάσχα και είτε στο τέλος Απριλίου, είτε στις αρχές Μαΐου. Μέχρι και περιθώριο για τρίτες υπάρχει, πριν αρχίσουν οι πανελλαδικές...
Το λογικό
Το λογικότερο σενάριο παραμένει η 21η Μαΐου ως η Κυριακή των πρώτων βουλευτικών εκλογών. Ήταν και παραμένει και μετά το δυστύχημα των Τεμπών. Ως σενάριο δε, ενισχύθηκε από το τραγικό δυστύχημα, διότι μέχρι τότε υπάρχει ο χρόνος αφενός να διερευνηθούν σε βάθος τα αίτια της τραγωδίας και να αποδοθούν με επιχειρήματα ευθύνες, πέρα από τα πρόσωπα τα οποία είχαν άμεση σχέση με το δυστύχημα καθαυτό, αφετέρου να εξαντληθεί ο διάλογος και να γίνουν και οι πρώτες πράξεις (οι άμεσες) για την «ανάταξη» συνολικά του σιδηροδρόμου στην Ελλάδα. Η κυβέρνηση δηλαδή θα προλάβει να δείξει και αντανακλαστικά και έργο.
Έτσι κι αλλιώς με βάση τις ημερομηνίες η 21η Μαΐου ήταν μια «βολική» ημερομηνία για τις πρώτες εκλογές. Πρώτον παρακάμπτει το «εμπόδιο» των πανελλαδικών. Δεύτερον προηγούνται οι εκλογές στην Τουρκία. Τρίτον είναι πολύ πιο κοντά χρονικά στη δέσμευση περί εξάντλησης της τετραετίας. Τέταρτον, πλέον θα είναι αρκετά μακριά από τη συναισθηματική φόρτιση της απώλειας δεκάδων συνανθρώπων μας, αλλά και αρκετά κοντά για να μην θολώσει στη συλλογική μνήμη ο άδικος χαμός τους. Στην πράξη κι όχι στα λόγια... Διότι το δυστύχημα και η μνήμη των αδικοχαμένων συνανθρώπων μας δεν πρόκειται να ξεχαστεί ποτέ, αλλά θα στοιχειώνει την ελληνική κοινωνία εσαεί και θα μνημονεύεται ως το μεγαλύτερο και πιο πολύνεκρο δυστύχημα στην Ιστορία του ελληνικού σιδηροδρόμου.
Για όσους επέμεναν και επιμένουν ότι σε ένα τέτοιο σενάριο αποτελεί αποτρεπτικό παράγοντα η διεξαγωγή δεύτερης εκλογικής αναμέτρησης εν μέσω τουριστικής περιόδου, αρκεί η υπενθύμιση ότι το 2019 οι εκλογές έγιναν στις 7 Ιουλίου. Στο συγκεκριμένο σενάριο μπορούν να γίνουν είτε την τελευταία Κυριακή του Ιουνίου, είτε στις 2 Ιουλίου, είτε και στις 9 Ιουλίου.
Το «τρελό»
Υπάρχει όμως κι ακόμη ένα σενάριο, βάσει του Συντάγματος και των προβλέψεών του.
Το άρθρο 53, στην πρώτη παράγραφό του προσδιορίζει επακριβώς την ύστατη ημερομηνία προκήρυξης εκλογών και το όριο για τη διεξαγωγή τους: «Οι βουλευτές εκλέγονται για τέσσερα συνεχή έτη που αρχίζουν από την ημέρα των γενικών εκλογών. Μόλις λήξει η βουλευτική περίοδος, με προεδρικό διάταγμα, που προσυπογράφεται από το Υπουργικό Συμβούλιο, διατάσσεται η διενέργεια γενικών βουλευτικών εκλογών μέσα σε τριάντα ημέρες και η σύγκληση της νέας Βουλής σε τακτική σύνοδο μέσα σε άλλες τριάντα ημέρες από αυτές».
Τι σημαίνει αυτό; Ότι η κυβέρνηση μπορεί να μην προκηρύξει καν εκλογές, να ολοκληρώσει η Βουλή τη θητεία της, μέχρι και την 7η Ιουλίου 2023 τυπικά και η πρόεδρος της Δημοκρατίας να εκδώσει διάταγμα για τη διενέργεια των εκλογών μέσα σε ένα μήνα από την 7η Ιουλίου.
Ο συνταγματολόγος, Δημήτρης Ζακαλκάς, αν και διευκρίνισε ότι δεν είναι το σενάριο που βλέπει να υλοποιείται, επισήμανε ότι η πρόβλεψη είναι σαφής στο Σύνταγμα και όντως είναι ένα σενάριο που έχει υπόσταση και ισχύ. Μάλιστα, ο κ. Ζακαλκάς τόνισε ότι γίνεται δεκτή ακόμη και μια παράταση της θητείας της Βουλής, εφόσον φτάσουμε στο τελευταίο αυτό χρονικό όριο.
Τι θα σήμαινε κάτι τέτοιο για το χρόνο που θα στηθούν οι κάλπες; Οι πρώτες υπολογίζονται στο τέλος Ιουλίου ή τις αρχές Αυγούστου και οι δεύτερες (αφού προηγηθεί τουλάχιστον μια τακτική σύνοδος της Βουλής που θα προκύψει από τις εκλογές με απλή αναλογική) πηγαίνουν για το τέλος Αυγούστου ή τις αρχές του Σεπτεμβρίου.
Ο κ. Ζακαλκάς θεωρεί ως πιο πιθανό σενάριο για τη διεξαγωγή των πρώτων εκλογών την ημερομηνία της 21ης Μαΐου, καθώς θεωρεί πλέον απίθανο να γίνουν εκλογές πριν το Πάσχα, ενώ είναι από εκείνους που υποστηρίζουν την άποψη πως πρέπει να σταματήσει επιτέλους η συνήθεια της Μεταπολίτευσης, κάθε κυβέρνηση που θέλει να προκηρύξει πρόωρες εκλογές (μόνον τέτοιες είχαμε μέχρι σήμερα) να εφευρίσκει έναν «εθνικό λόγο» για να το κάνει. «Δεν είναι υποχρεωτικό. Κάποτε πρέπει οι κυβερνήσεις και οι πολιτικοί να αντιληφθούν πως δεν χρειάζεται να ανακαλύψουν έναν 'εθνικό λόγο' καταφεύγοντας πολλές φορές σε ευφυολογήματα για να προκηρύξουν βουλευτικές εκλογές πρόωρα. Απλώς τις προκηρύσσουν, χωρίς λόγο, επειδή θέλουν να παραιτηθούν της ευθύνης ή επειδή θέλουν να ανανεώσουν τη λαϊκή εντολή», επισήμανε στη Voria.gr.
Επίσης, ο κ. Ζακαλκάς τονίζει ότι κάποια στιγμή θα πρέπει να εξεταστεί σοβαρά από όλο το πολιτικό σύστημα ο χρόνος διάρκειας των διερευνητικών εντολών. Τα τριήμερα δεν είναι ικανός χρόνος για προγραμματικές συγκλίσεις και όταν συζητάμε για μια ουσιαστική διαδικασία, που θα οδηγήσει σε σχηματισμό κυβέρνησης, με διαφάνεια, με πραγματικές συγκλίσεις κι όχι με συμφωνίες κάτω από το τραπέζι, προαναγγελθείσες και... αλισβερίσια, πρέπει να υπάρχει ικανός χρόνος για να μην είναι αυτές οι εντολές υποκριτικές, αλλά ουσιαστικές, τονίζει. Προφανώς, το... φάντασμα του σχηματισμού κυβέρνησης, χωρίς τη συμμετοχή του πρώτου σε ψήφους κόμματος, που οδήγησε τελικά και στη Δικτατορία στοιχειώνει το πολιτικό σύστημα και παραμένει ισχυρό στη συλλογική μνήμη, ωστόσο, αυτό, σύμφωνα με τον κ. Ζακαλκά, πλέον δεν μπορεί να αποτελεί πραγματική απειλή. Στη Γερμανία, διευκρινίζει, οι διερευνητικές εντολές έχουν οδηγήσει σε προγραμματικό διάλογο δύο και πλέον μηνών, ώστε να σχηματιστεί κυβέρνηση. «Εδώ δίνουμε περιθώριο τριών ημερών σε κάθε ένα από τα πρώτα τρία κόμματα. Και τι νόημα έχει να παίρνει την εντολή το τρίτο κόμμα κι όχι το τέταρτο; Θα ήταν πιο εύλογο να παίρνουν την εντολή τα πρώτα δυο κόμματα κι αν δεν βρουν μέσα από έναν ουσιαστικό προγραμματικό διάλογο τη λύση, να πηγαίνουμε σε δεύτερη εκλογική αναμέτρηση. Όλη αυτή τη διαδικασία πρέπει να την ξαναδούμε και να την κάνουμε πιο ουσιαστική», υπογράμμισε.