Πέρασαν 33 χρόνια. Τρεις δεκαετίες. Σχεδόν μια ζωή. Μια θάλασσα αναμνήσεων, στροφών δύσκολων αλλά και συναρπαστικών. Η μνήμη ωστόσο παραμένει ζωντανή και ζωηρή. Μάλλον επειδή αφορά μια ιδέα. Μια ιδέα που άντεξε στον χρόνο.
Η επέτειος της δολοφονίας του Παύλου Μπακογιάννη, τον Σεπτέμβριο του 1989, παραμένει μια από τις πιο επώδυνες αναμνήσεις της ανέμελης διαδρομής της Δημοκρατίας μας στην εποχή της Μεταπολίτευσης. Χάθηκε με άνανδρο και βίαιο τρόπο. Ένας πολιτικός. Ένας σύζυγος. Ένας πατέρας. Ο ενσαρκωτής μιας «άβολης ιδέας».
Ο Παύλος Μπακογιάννης πλήρωσε με τη ζωή του, τη βαθιά πίστη του στην εθνική ιδέα της εθνικής συμφιλίωσης. Στην εθνική αναγκαιότητα τα παραμερίσουμε τα πάθη, την τύφλωση, τον εθνικό διχασμό, ώστε να δούμε μαζί το κοινό μέλλον.
Μια ευγενής όσο και γενναία ιδέα, καθώς προϋποθέτει την έννοια της θυσίας. Του παραμερισμού των ατομικών προτεραιοτήτων και επιθυμιών, προς όφελος του κοινού καλού. Την προτεραιότητα του «εμείς» απέναντι στο «εγώ».
Ο Παύλος Μπακογιάννης λείπει εδώ και 33 χρόνια. Από όλους μας. Οι ιδέες του όμως παρέμειναν ζωντανές. Άντεξαν. Τις σφαίρες αλλά και τη φθορά του χρόνου. Όπως και όσους δεν κατάφεραν να τις καταλάβουν ποτέ και να τις ασπαστούν. Δεν τις έκαναν μέρος του εθνικού αφηγήματος.
Οι ιδέες, για να μην ξεχνιόμαστε, είναι αλεξίσφαιρες. Και η μνήμη δεν κάνει εκπτώσεις. Μονάχα ντύνει με δάκρυα εκείνους που απέδειξαν ότι, η θεωρία των αναντικατάστατων από τους οποίους είναι γεμάτα τα κοιμητήρια έχει εξαιρέσεις.
Κάποιοι, σαν τον Παύλο Μπακογιάννη, υπήρξαν πράγματι αναντικατάστατοι.