Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία λειτούργησε ως ιστορικός πυκνωτής ο οποίος επιτάχυνε την είσοδο σε έναν πολυπολικό κόσμο. Η υποχώρηση της Δύσης κατά την περίοδο 2008-2021, επέτρεψε την ανάδυση της Κίνας, την αυτοκρατορική επανεμφάνιση της Ρωσίας, τον οριστικό κατακερματισμό της παγκοσμιοποίησης σε μπλοκ, που προτάσσουν διαφορετικά μοντέλα ανάπτυξης, κοινωνίας, πολιτικής διακυβέρνησης. Διόλου τυχαία στα πλαίσια του πολυπολικού κόσμου επανεμφανίζονται παλιές αυτοκρατορίες (Κίνα, Ρωσία, Τουρκία) που ανανεώνουν τις επεκτατικές διαθέσεις και ενέργειές τους.
Η γεωπολιτική κρίση, η πανδημία, η οικολογική κρίση, βυθίζουν σε κρίση την παγκοσμιοποίηση, που μετασχηματίζεται σε περιφεροποίηση και επανεθνικοποίηση. Και στην Ευρώπη η ατζέντα αλλάζει. Στο προσκήνιο περνάει η εντοπιότητα των εφοδιαστικών αλυσίδων, η κοινή άμυνα και εξωτερική πολιτική, οι κοινές πολιτικές για την δημόσια υγεία, την ασφάλεια, ή η συζήτηση για την κρίση των μεσαίων και των κατώτερων τάξεων, που κατακρημνίστηκαν μέσα στην τελευταία εικοσαετία προκαλώντας ένα βαθύ ρήγμα μέσα στις ευρωπαϊκές κοινωνίες.
Μέσα σε αυτήν την θύελλα η Ελλάδα αντιμετωπίζει έναν ενδυναμωμένο τουρκικό επεκτατισμό, ο οποίος την απειλεί υπαρξιακά. Αλλά και βλέπει την συγκυρία να της προσφέρει ανέλπιστες ευκαιρίες γεωπολιτικής αναβάθμισης, ισχυροποίησης της άμυνας, βελτίωσης της ενεργειακής βιωσιμότητας, αλλαγής του οικονομικού μοντέλου προς παραγωγικές δραστηριότητες υψηλής προστιθέμενης αξίας.
Θα μετατρέψουμε άραγε την ευκαιρία σε αποτελεσματική αντιμετώπιση των ύψιστων εθνικών απειλών; Ναι, υπό προϋποθέσεις, κυρίως, την ύπαρξη μιας πλατιάς κοινωνικής και πολιτικής συμμαχίας που θα εγγυηθεί την ανασύνταξη της χώρας. Οι διπλωματικές συμμαχίες είναι απαραίτητες, ωστόσο, δεν θα πρέπει να επαναπαυθούμε σε αυτές, αλλά να τις δούμε ως ένα παράθυρο ευκαιρίας που επιτρέπει την εσωτερική ενδυνάμωση της χώρας σε όλους τους τομείς: Παραγωγή, παιδεία, δημογραφική ανάταξη, αμυντική βιομηχανία, ενεργειακή βιωσιμότητα.
Φέτος ολοκληρώνονται 100 χρόνια από την Μικρασιατική Καταστροφή. Η περυσινή επέτειος, του 1821, επανάφερε στο προσκήνιο τις αξίες της Επανάστασης, γεγονός που αντανακλάστηκε και στην ομιλία του πρωθυπουργού στο Κογκρέσο. Η δε φετινή θλιβερή επέτειος δεν θα πρέπει να μείνει μόνο στην καταδίκη της γενοκτονίας και της εθνοκάθαρσης του Μικρασιατικού ελληνισμού. Να διερευνήσουμε τις αιτίες της και να εξετάσουμε τις σημερινές προκλήσεις στο ιστορικό τους βάθος.
Η Μικρασιατική καταστροφή ακολούθησε δυστυχώς εκείνη τη μεγάλη δεκαετία από το 1909 έως το 1920, κατά την οποία ο επιχειρήθηκε η αποκατάσταση του διάσπαρτου αλύτρωτου ελληνισμού, από τη Μακεδονία και τη Θεσσαλονίκη μέχρι τη Θράκη, την Ήπειρο τη Σμύρνη και τον Πόντο, με μια ταυτόχρονη σαρωτική ανανέωση της κοινωνικής και πολιτικής ζωής. Μια εκτίναξη που ήλθε ως απάντηση στην ήττα του 1897 και τον Διεθνή Οικονομικό Έλεγχο του 1898.
Καθόλου τυχαία εκφραστής της αναδείχθηκε ο ηγέτης μια «διαρκούς επανάστασης», της Κρητικής, ο Ελευθέριος Βενιζέλος, εκφράζοντας μια ευρεία πολιτική και κοινωνική συσπείρωση γύρω από τα αιτήματα της εθνικής ολοκλήρωσης και του ταυτόχρονου εκσυγχρονισμού κράτους και οικονομίας. Έφτασε δε μέχρι το σημείο να ξεκαθαρίσει ολοκληρωτικά τους λογαριασμούς του Ελληνισμού με τον τουρκικό επεκτατισμό στην Μικρασία. Εντούτοις, η απόπειρα αυτή οδηγήθηκε στην Καταστροφή εξαιτίας του γεωπολιτικού Grexit που προκάλεσε η μικροελλαδική ολιγαρχία, το Παλάτι, οι… μυστικές υπηρεσίες των Γερμανών και η βοήθεια των Σοβιετικών στον Κεμάλ.
Σήμερα, αντιμετωπίζουμε μια εξίσου σημαντική πρόκληση, καθώς η νεοθωμανική Τουρκία προσπαθεί να ολοκληρώσει αυτό άφησε που «ημιτελές» το 1922. Άραγε θα υπάρξει ένα αντίστοιχης ευρύτητας ρεύμα το οποίο θα αποκαταστήσει το χάσμα ανάμεσα στις ελίτ και το λαϊκό σώμα προτάσσοντας ένα αίτημα κοινωνικής και οικονομικής αναμόρφωσης για την εθνική θωράκιση και σωτηρία; Η αντίθετα η χώρα θα μπει σε περιπέτειες που θα κοστίσουν ακόμα και την ίδια την ύπαρξή της;
Όπως η Επανάσταση του 1909 ακολούθησε την ταπείνωση του 1897-1898, θα μπορούσε άραγε μια ύστατη αναγέννηση να υπερβεί την βαθύτατη παρακμή των τελευταίων χρόνων; Η τύχη βοηθάει πάντα όσους έχουν τη θέληση για ζωή.