Τα γεγονότα του 2021 και των πρώτων μηνών του 2022 συνωμότησαν για να συντρίψουν τα δικαιώματα και την αξιοπρέπεια εκατομμυρίων γυναικών και κοριτσιών. Οι παγκόσμιες κρίσεις δεν πλήττουν εξίσου, πόσο μάλλον δίκαια. Οι δυσανάλογες επιπτώσεις στα δικαιώματα των γυναικών και των κοριτσιών είναι καλά τεκμηριωμένες, αλλά εξακολουθούν να παραμελούνται, αν δεν αγνοούνται εντελώς. Αλλά τα γεγονότα είναι ξεκάθαρα. Η πανδημία του Covid-19, η συντριπτική ανατροπή των δικαιωμάτων των γυναικών στο Αφγανιστάν, η εκτεταμένη σεξουαλική βία που χαρακτηρίζει τη σύγκρουση στην Αιθιοπία, οι επιθέσεις στην πρόσβαση στην άμβλωση στις ΗΠΑ και η απόσυρση της Τουρκίας από τη Σύμβαση-ορόσημο της Κωνσταντινούπολης για την έμφυλη βία, κάθε γεγονός αποτελεί σοβαρή διάβρωση των δικαιωμάτων από μόνη του, αλλά όλα μαζί; Πρέπει να ορθώσουμε το ανάστημά μας και να αντιμετωπίσουμε αυτή την παγκόσμια επίθεση κατά της αξιοπρέπειας των γυναικών και των γκοριτσιών!
Τα τελευταία δύο χρόνια, με κυρίαρχη την πανδημία του Covid-19, έχουν επηρεάσει δυσανάλογα τις γυναίκες και τα κορίτσια. Η ενδοοικογενειακή βία έχει αυξηθεί, η εργασιακή ανασφάλεια για τις γυναίκες έχει επιδεινωθεί, η πρόσβαση σε υπηρεσίες σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας έχει υπονομευθεί, η φοίτηση των κοριτσιών στα σχολεία έχει μειωθεί δραματικά σε πολλά μέρη. Οι ήδη πιο περιθωριοποιημένες γυναίκες έχουν πληγεί περισσότερο. Οι αποφάσεις που έχουν ληφθεί από κυβερνήσεις και αρχές και έχουν επιδεινώσει την κατάσταση των γυναικών και των κοριτσιών πρέπει να ανακληθούν.
Κρίση στην Ουκρανία
Φέτος η Παγκόσμια Ημέρα Γυναικών λαμβάνει χώρο όσα οι ένοπλες συγκρούσεις στην Ευρώπη βυθίζουν τον κόσμο σε νέα κρίση. Εικόνες γυναικών που γεννούν ενώ προστατεύονται από τις αεροπορικές επιδρομές, γυναικών που ξεφεύγουν από τις βόμβες με τα παιδιά στην αγκαλιά, μητέρων που θρηνούν, μητέρων νέων ορφανών παιδιών, υπογραμμίζουν τι ακριβώς σημαίνουν οι συγκρούσεις και οι ανθρωπιστικές κρίσεις για τις γυναίκες και τα παιδιά. Οι γυναίκες και τα κορίτσια που έχουν εμπλακεί στη σύγκρουση στην Ουκρανία προστίθενται τώρα στις τάξεις εκατομμυρίων άλλων που έχουν υποστεί το αδυσώπητο ανθρώπινο κόστος των ένοπλων συγκρούσεων, από τη Συρία έως την Υεμένη και το Αφγανιστάν και πολύ μακριά.
Η αυξημένη στρατιωτικοποίηση της καθημερινής ζωής, όσο τα όπλα πολλαπλασιάζονται, η κλιμάκωση της βίας και η ανακατεύθυνση της χρήσης των δημόσιων πόρων για την υποστήριξη των στρατιωτικών δαπανών, όλα αυτά απαιτούν ένα υψηλό και μη βιώσιμο τίμημα για την καθημερινή ζωή των γυναικών και των κοριτσιών. Σήμερα, σε ολόκληρη την Ουκρανία και την ευρύτερη περιοχή, για άλλη μια φορά οι γυναίκες και τα κορίτσια βρίσκονται σε σοβαρό κίνδυνο. Η Διεθνής Αμνηστία έχει ήδη καταγράψει πώς η στρατιωτικοποίηση των τελευταίων ετών στις ανατολικές περιοχές της Ουκρανίας που πλήττονται από συγκρούσεις έχει οδηγήσει σε αυξημένα ποσοστά έμφυλης βίας και μειωμένη πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες. Πρόκειται για ένα μοτίβο που τώρα πρόκειται να εξαπλωθεί σε ολόκληρη τη χώρα.
Μαζικοί περιορισμοί στα δικαιώματα των γυναικών και των κοριτσιών στο Αφγανιστάν
Από την κατάληψη της Καμπούλ τον Αύγουστο του 2021, οι Ταλιμπάν έχουν επιβάλει σοβαρούς περιορισμούς στα δικαιώματα των γυναικών και των κοριτσιών σε ολόκληρο το Αφγανιστάν. Έχουν πει στις γυναίκες ότι δεν μπορούν να επιστρέψουν στον χώρο εργασίας τους ή να ταξιδέψουν δημόσια εκτός αν συνοδεύονται από άνδρα κηδεμόνα. Τα κορίτσια άνω των δώδεκα ετών αποκλείονται πλέον από την εκπαίδευση. Ένα σύστημα, σίγουρα ατελές αλλά που προϊόν επίπονων διαπραγματεύσεων, για την ενίσχυση της προστασίας των γυναικών από την έμφυλη βία έχει αποδεκατιστεί. Δικηγόροι, δικαστές, λειτουργοί δομών προστασίας, και άλλες/-οι που εργάστηκαν επί χρόνια για να μπορέσει το σύστημα αυτό να λειτουργήσει αποτελεσματικά, κινδυνεύουν τώρα να δεχτούν οι ίδιες/-οι επίθεση.
Οι νόμοι, οι πολιτικές και οι πρακτικές των Ταϊλιμπάν δρομολογούνται για να διαλύσουν τις κατακτήσεις των ανθρώπινων δικαιωμάτων για τις οποίες ο λαός του Αφγανιστάν αγωνίστηκε επί δεκαετίες. Παρά τις γενναίες διαμαρτυρίες των γυναικών σε όλη τη χώρα, οι Ταλιμπάν παραμένουν αποφασισμένοι να συγκροτήσουν μια κοινωνία στην οποία οι γυναίκες θα καθίστανται πολίτες δεύτερης κατηγορίας, αντιμετωπίζοντας περιορισμούς στις μετακινήσεις, στερήσεις στην εκπαίδευση και τις ευκαιρίες για εργασία και εισόδημα, και μένοντας χωρίς προστασία από την έμφυλη βία. Αυτό είναι αδιανόητο. Προκαλεί μόνο ντροπή σε όσους/-ες ευθύνονται και σε όσες/-ους επίσης σιωπούν γι’ αυτό.
Οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο πρέπει να θέσουν τα δικαιώματα των γυναικών και των κοριτσιών στο επίκεντρο της εξωτερικής τους πολιτικής για το Αφγανιστάν. Πρέπει να παραδειγματιστούν από τις Αφγανές υπερασπίστριες των δικαιωμάτων των γυναικών και να επιμείνουν, για παράδειγμα, στην ισότιμη πρόσβαση των γυναικών και των κοριτσιών στην εκπαίδευση, στην απασχόληση και στις βασικές υπηρεσίες, χωρίς διακρίσεις.
Έμφυλη βία στην Αιθιοπία
Η έμφυλη βία αποτελεί επίμονο χαρακτηριστικό των ένοπλων συγκρούσεων που συνεχίστηκαν και επεκτάθηκαν τους τελευταίους δώδεκα μήνες. Στην Αιθιοπία, η Διεθνής Αμνηστία έχει αναφέρει εκτεταμένες πράξεις σεξουαλικής βίας που διαπράττονται στην περιοχή Τιγκρέ από τις δυνάμεις της Αιθιοπίας και της Ερυθραίας και στην περιοχή Αμχάρα από τις δυνάμεις του Τιγκρέ. Οι επιθέσεις αυτές συνιστούν εγκλήματα πολέμου και ενδέχεται να ισοδυναμούν με εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Πολλές από τις επιθέσεις που τεκμηρίωσε η Διεθνής Αμνηστία, όπως οι ομαδικοί βιασμοί, διαπράχθηκαν από πολλούς δράστες μπροστά στα μέλη της οικογένειας. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι επιτιθέμενοι προέβησαν σε πράξεις σεξουαλικού ακρωτηριασμού ή συνοδεύονταν από εθνοτικές προσβολές και απειλές.
Καταργείται η νομική προστασία
Τους τελευταίους δώδεκα μήνες έχει επίσης υποστεί σημαντική ζημιά το διεθνές νομικό πλαίσιο για τα ανθρώπινα δικαιώματα που υπάρχει για την καταπολέμηση της έμφυλης βίας.
Την 1η Ιουλίου 2021, η Τουρκία αποσύρθηκε από τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, ένα πρωτοποριακό και ολοκληρωμένο πλαίσιο για την καταπολέμηση της έμφυλης βίας και τη διασφάλιση των δικαιωμάτων των επιζωσών στην Ευρώπη. Η απόφαση αυτή σηματοδοτεί μια μαζική οπισθοδρόμηση για τα ανθρώπινα δικαιώματα των γυναικών και των κοριτσιών στην Τουρκία και έχει επίσης ενθαρρύνει τους υπέρμαχους των αντιδικαιωμάτων σε πολλές άλλες χώρες της περιοχής.
Τα σεξουαλικά και αναπαραγωγικά δικαιώματα έχουν επίσης βρεθεί στο στόχαστρο. Στις Ηνωμένες Πολιτείες υπήρξε ολομέτωπη επίθεση στα δικαιώματα των αμβλώσεων, με τις κυβερνήσεις των πολιτειών να εισάγουν περισσότερους περιορισμούς στις αμβλώσεις το 2021 από ό,τι σε οποιοδήποτε άλλο έτος. Στο Τέξας, θεσπίστηκε μια σχεδόν ολοκληρωτική απαγόρευση, που στη συνέχεια επετράπη να τεθεί σε ισχύ από το Ανώτατο Δικαστήριο, και η οποία ποινικοποιεί την άμβλωση ήδη από τις έξι εβδομάδες της εγκυμοσύνης, πριν καν οι περισσότερες γυναίκες συνειδητοποιήσουν ότι είναι έγκυες. Η απαγόρευση αυτή στερεί από εκατομμύρια ανθρώπους το δικαίωμα πρόσβασης σε ασφαλείς και νόμιμες αμβλώσεις. Το μέλλον της συνταγματικής προστασίας της ασφαλούς και νόμιμης άμβλωσης σε ολόκληρη τη χώρα βρίσκεται επίσης σε σοβαρό κίνδυνο, καθώς το θέμα έρχεται ενώπιον του Ανώτατου Δικαστηρίου τον Ιούνιο του 2022.
Τέτοιες επιθέσεις στη νομική προστασία των δικαιωμάτων των γυναικών και των κοριτσιών είναι ιδιαίτερα καταστροφικές στο πλαίσιο της πανδημίας Covid-19, η οποία έχει δει μια κατακόρυφη αύξηση των περιστατικών βίας με βάση το φύλο και περαιτέρω επιθέσεις στα σεξουαλικά και αναπαραγωγικά δικαιώματα που αναφέρθηκαν σε όλο τον κόσμο.
Οι γυναίκες υπερασπίστριες των ανθρώπινων δικαιωμάτων οδηγούν στην αντίσταση και στη θετική αλλαγή
Εν μέσω αυτών των οπισθοδρομήσεων, εξακολουθούν να αποδίδουν καρπούς οι άοκνες προσπάθειες των γυναικών υπερασπιστριών των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Η υπεράσπιση των ανθρώπινων δικαιωμάτων, οι αγώνες και οι κινητοποιήσεις οδήγησαν σε σημαντικές νίκες για τα δικαιώματα στην άμβλωση στην Κολομβία, το Μεξικό και τον Άγιο Μαρίνο. Και ενώ η Τουρκία αποσύρθηκε από τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, δύο άλλα κράτη, η Μολδαβία και το Λιχτενστάιν, την επικύρωσαν.
Οι ακτιβίστριες για τα δικαιώματα των γυναικών στη Σλοβενία πίεσαν με επιτυχία για μεταρρυθμίσεις ώστε να ευθυγραμμιστεί ο νόμος περί βιασμού της χώρας με τα διεθνή πρότυπα, έπειτα από παρόμοιες θετικές εξελίξεις στη Δανία, τη Μάλτα, την Κροατία, την Ελλάδα, την Ισλανδία και τη Σουηδία, ενώ μεταρρυθμίσεις βρίσκονται σε εξέλιξη στις Κάτω Χώρες, την Ισπανία και την Ελβετία.
Γυναίκες ακτιβίστριες και υπερασπίστριες των ανθρώπινων δικαιωμάτων βρίσκονται επίσης στην πρώτη γραμμή της αντίστασης και της διαμαρτυρίας για τα ανθρώπινα δικαιώματα σε πολλές άλλες χώρες, όπως η Ουκρανία, η Πολωνία, η Λευκορωσία, η Ρωσία, οι ΗΠΑ και το Αφγανιστάν. Σε πολλές περιπτώσεις, το έκαναν αυτό ακόμη και ενόψει απειλών για τη ζωή και τις οικογένειές τους ή απειλών φυλάκισης και πραγματικής σωματικής βλάβης. Αξίζουν παγκόσμια υποστήριξη.
Οι κυβερνήσεις γνωρίζουν πολύ καλά τι χρειάζεται για την προάσπιση των ανθρώπινων δικαιωμάτων των γυναικών και των κοριτσιών. Όσες/-οι τις υποστηρίζουν, συμπεριλαμβανομένων των δωρητών και των επενδυτών, οφείλουν να επιμείνουν ότι οι αρμόδιες αρχές πρέπει να δράσουν τώρα και αποφασιστικά: Οι οπισθοδρομικοί νόμοι πρέπει να καταργηθούν. Πρέπει να παρασχεθούν βασικές υπηρεσίες. Τα κορίτσια και οι γυναίκες πρέπει να έχουν ίση πρόσβαση στην εκπαίδευση και την απασχόληση. Η έμφυλη βία πρέπει να καταδικαστεί, και η προστασία από αυτήν να ενισχυθεί, όχι να αποδυναμωθεί. Η στοχοποίηση των γυναικών υπερασπιστριών των ανθρώπινων δικαιωμάτων πρέπει να σταματήσει. Καμία κοινωνία δεν μπορεί να αντέξει ή δεν πρέπει να ανεχθεί ποτέ τέτοιες διαβρώσεις της αξιοπρέπειας για περισσότερο από το μισό πληθυσμό της. Δεν υπάρχουν δικαιολογίες για την αποτυχία να απολαμβάνουν μια ισότιμη και δίκαιη διακυβέρνηση οι γυναίκες και τα κορίτσια.
Φωτό: Hannah Busing