Ο Μπεκτασισμός
Μέσα στους μυστικιστικούς αυτούς κύκλους δημιουργήθηκαν μια σειρά από ιδεολογικά ρεύματα με κυριότερο αυτό του σουφισμού.
Το κίνημα αυτό που αναπτύχθηκε κυρίως τον 11ο και 12ο αιώνα είχε ως βασική αρχή τον ασκητισμό και επηρέασε πολλά τάγματα δερβίσηδων.
Στο πλαίσιο αυτό και περίπου το δεύτερο μισό του 13ου αιώνα στη Μικρά Ασία ιδρύθηκε ένα τάγμα δερβίσηδων μοναχών από τον Χατζή Μπεκτάς Βελή, από όπου πήρε και το όνομα του, που θεωρήθηκε αρχικά ένα από τα κινήματα Σουφισμού του Ισλάμ.
Δημιουργήθηκε, λοιπόν, ο Μπεκτασισμός, που επηρεάστηκε από τις προγονικές θρησκευτικές δοξασίες που είχαν περισσότερο σχέση με το μανιχαϊσμό, το σαμανισμό αλλά και με δοξασίες χριστιανικών αιρέσεων, προσδιορίζοντάς τον ως ετερόδοξο τάγμα με αρκετές αποκλίσεις από το δόγμα του σουνιτικού Ισλάμ, που είχε καθιερωθεί ως «επίσημη» θρησκεία στην αυτοκρατορία.
Δημιουργήθηκε, λοιπόν, ο Μπεκτασισμός, που επηρεάστηκε από τις προγονικές θρησκευτικές δοξασίες που είχαν περισσότερο σχέση με το μανιχαϊσμό, το σαμανισμό αλλά και με δοξασίες χριστιανικών αιρέσεων, προσδιορίζοντάς τον ως ετερόδοξο τάγμα με αρκετές αποκλίσεις από το δόγμα του σουνιτικού Ισλάμ, που είχε καθιερωθεί ως «επίσημη» θρησκεία στην αυτοκρατορία.
Ο ρόλος των Μπεκτασήδων
Μπορεί βέβαια οι Μπεκτασήδες να μην «υπάκουαν» στην επίσημη θρησκεία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, όμως οι Οθωμανοί χρησιμοποίησαν τους μοναχούς του Μπεκτασισμού προκειμένου να αποδυναμώσουν τη θέση της χριστιανικής Εκκλησίας, ενώ από στρατιωτική άποψη, η παρουσία των Μπεκτασήδων εξυπηρετούσε τις επεκτατικές τάσεις του Οθωμανικού στρατού.
Το τάγμα, λοιπόν, των Μπεκτασήδων αναδείχθηκε σε ένα από τα πιο σημαντικά της αυτοκρατορίας, φτάνοντας μάλιστα σε σημείο για πολλά χρόνια να έχει δυνατούς δεσμούς με το Σώμα των Γενίτσαρων -επίλεκτο σώμα της Πύλης- αλλά και να επηρεάζει Σουλτάνους. Στα χρόνια της οθωμανικής κυριαρχίας πολλοί δερβίσηδες Μπεκτασήδες μεταφέρθηκαν και οργάνωσαν κοινότητες σε περιοχές της Βαλκανικής κι έτσι εξαπλώθηκε ο Μπεκτασιμός γρήγορα στα Βαλκάνια.
Η εξάπλωση του Μπεκτασισμού στα Βαλκάνια
Συγκεκριμένα, στην περιοχή της Ηπείρου, της Δυτικής Μακεδονίας και της Θεσσαλίας δημιουργήθηκαν τεκέδες των Μπεκτασήδων και κατ’ επέκταση και κοινότητες που σχηματίστηκαν γύρω από αυτούς. Λέγεται μάλιστα πως οι Μπεκτασήδες αυτών των περιοχών είχαν την εύνοια του Αλή Πασά των Ιωαννίνων, ο οποίος τους ενίσχυσε σε τέτοιο βαθμό που θεωρήθηκε από πολλούς ότι ίσως υπήρξε «οπαδός» του Μπεκτασισμού.
Στην ιεραρχία της μπεκτασικής οργάνωσης πρώτοι βρίσκονταν οι άγαμοι μοναχοί. Οι υπόλοιποι οπαδοί του τάγματος καλούνταν μουχίμπ και αποτελούσαν τα μέλη τα οποία συναθροίζονταν και εξασκούσαν τη λατρεία τους στον πλησιέστερο μπεκτασικό τεκέ. Στον τεκέ κατοικούσαν οι πνευματικοί ηγέτες της θρησκευτικής κοινότητας και συχνά περιείχε τον τάφο κάποιου αγίου του τάγματος και ένα δωμάτιο (μεϊντάν ή ιμπαντέτ χανέ) για τις θρησκευτικές τελετές.
Οι τεκέδες
Οι τεκέδες έμοιαζαν με μοναστήρια, ιδιαίτερα όσοι κατοικούνταν από τους άγαμους Μπεκτασήδες, όπου ο ρόλος του πνευματικού οδηγού (mürsit) αντιστοιχούσε με εκείνον του Χριστιανού ηγούμενου. Συχνά, οι τεκέδες των μωαμεθανών μυστικιστών ήταν μεγάλα ιδρύματα στην ύπαιθρο, δομημένα και οργανωμένα μέσα σε περιβόλους, κατ’ αντιστοιχία με τα χριστιανικά μοναστήρια.
Η αποδυνάμωση του Μπεκτασισμού
Από τον 19ο αιώνα η στάση των Σουλτάνων άλλαξε και εφαρμόστηκε μια πολιτική εκσουνιτισμού του κράτους, καθιστώντας πολλούς τεκέδες σε τζαμιά και διώκοντας πολλούς δερβίσηδες. Συγκεκριμένα, η πολιτική αυτή εκδηλώθηκε πιο έντονα το 1826, όταν με απόφαση του σουλτάνου Μαχμούτ Β΄ έκλεισαν όλοι οι τεκέδες, αποδυναμώνοντας με τον τρόπο αυτόν το τάγμα του Μπεκτασισμού.
Τότε, οι Μπεκτασήδες μετακινήθηκαν προς απομακρυσμένες περιοχές της αυτοκρατορίας και κυρίως συγκεντρώθηκαν στην περιοχή της Αλβανίας, όπου εκεί μεταφέρθηκε επίσημα πλέον το κέντρο του Μπεκτασισμού.
Βέβαια, εκτός από την Αλβανία οπαδοί του Μπεκτασισμού παρέμειναν και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας. Τέτοιες κοινότητες αναφέρονται στη δυτική Θράκη, που μιλούσαν τουρκικά και βουλγαρικά, στη Θεσσαλία, που μιλούσαν ελληνικά και αλβανικά, στη δυτική Μακεδονία και Ήπειρο, που μιλούσαν αλβανικά και ελληνικά, και τέλος στην Κρήτη που μιλούσαν τουρκικά και ελληνικά.
Η Αλβανία νεώτερο κέντρο του Μπεκτασισμού
Σίγουρα πάντως ο Μπεκτασισμός συνδέθηκε κατεξοχήν με την Αλβανία, όχι μόνο θρησκευτικά αλλά και εθνικά. Από τις αρχές της προσπάθειας για ανεξαρτητοποίηση και δημιουργία ξεχωριστού αλβανικού έθνους-κράτους ήταν έντονος ο ρόλος των μοναχών δερβίσηδων αλλά και των ανθρώπων που είχαν βαθιές σχέσεις με το Μπεκτασισμό, όπως αυτή του Ναΐμ Φρασέρι, ο οποίος ήταν γόνος μεγάλης μπεκτασικής οικογένειας.
Αυτές οι προσπάθειες που είχαν κυρίως σκοπό να προβάλουν την ανάγκη για αυτονομία της περιοχής εντάθηκαν κυρίως στο νότιο μέρος της Αλβανίας σε αντίθεση με το Βορρά, όπου ο φόβος μιας επικείμενης ρήξης με την Οθωμανική Αυτοκρατορία υπερίσχυσε του αγώνα υπέρ της ανεξαρτησίας.
Στις πρώτες αυτές απόπειρες για εθνική ανεξαρτησία περίπου από τον 19ο αιώνα και έπειτα καταγράφεται η έντονη δράση των μοναχών δερβίσηδων και κάποιοι τεκέδες στη Νότια Αλβανία αναδείχτηκαν σε κέντρα του αγώνα αυτού. Επίσης, αρκετοί ήταν και οι τεκέδες, όπου σε αυτούς οργανώθηκε ένα δίκτυο παράνομων σχολείων προκειμένου μεγάλο μέρος του πληθυσμού να μορφωθεί αλλά και να διδαχθεί την αλβανική γλώσσα.
https://geonews.gr/history-%CE%B7-%CE%BC%CF%85%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE-%CE%B1%CE%AF%CF%81%CE%B5%CF%83%CE%B7-%CF%84%CF%89%CE%BD-%CE%BC%CF%80%CE%B5%CE%BA%CF%84%CE%B1%CF%83%CE%AE%CE%B4/?fbclid=IwAR3KWuucAZG-XlAPJa9Jw2zS95jLY0ra4u8aa6uCIf3rPxUWLEKAZ8fpHkk