ΤΡΙΑ ΜΑΥΡΑ ΑΛΟΓΑ : ΜΙΑ ΔΙΠΛΗ ΑΛΛΗΓΟΡΙΑ. Του Σταμάτη Παγανόπουλου

A piece of my art : "Τρία Μαύρα Αλογα"(Ακρυλικά,30χ40)

Καρδιά της αισθητικής εμπειρίας είναι η μοναδικότητα της ματιάς κάθε ανθρώπου απέναντι σε ένα έργο τέχνης. Κάθε έργο τέχνης είναι ένας καθρέφτης ,όχι του δημιουργού του, αλλά του θεατή.Όταν ένας άνθρωπος στέκεται μπροστά σε έναν πίνακα, ένα άγαλμα ή διαβάζει ένα ποίημα ,δεν βλέπει απλώς χρώματα, λέξεις ή μορφές ,βλέπει τον εαυτό του.Η εμπειρίες του: η παιδική ηλικία, οι μνήμες, τα τραύματα, οι έρωτες, οι απώλειες ,όλα αυτά που χρωματίζουν την αντίληψη, αποτελούν φίλτρο.Ένα έργο μπορεί να γεννήσει δάκρυα σε έναν και αδιαφορία σε έναν άλλον, όχι γιατί το έργο άλλαξε, αλλά γιατί οι ψυχές που το αντικρίζουν είναι διαφορετικές. Ο Van Gogh δεν ζωγράφισε απλώς ηλιοτρόπια , ζωγράφισε την εμμονή, την ελπίδα, την τρέλα.Κάποιος βλέπει φως, άλλος βλέπει μοναξιά.Η τέχνη δεν είναι αντικειμενική αλήθεια. Είναι πρόσκληση σε εσωτερική συνομιλία.Όπως η ίδια λέξη μπορεί να σημαίνει κάτι διαφορετικό σε κάθε γλώσσα, έτσι και η ίδια εικόνα μπορεί να σημαίνει κάτι διαφορετικό σε κάθε ψυχή.Η τέχνη δεν ζητά να γίνει κατανοητή. Ζητά να γίνει αισθαντική.

Τα άλογα είναι ένα προσφιλές θέμα των ζωγράφων.Αυτό ισχύει και για μένα .Από μικρό παιδί μ’ άρεσε να τα ζωγραφίζω(Στο γραφείο μου-απέναντί μου- έχω ένα πίνακα 200χ140 εκ. με τρία μαύρα άλογα,ενώ στο καθιστικό μας ένα πίνακα με δύο άλογα 100χ120,βλέπε στα σχόλια).

Κοιτώντας το ευμεγέθες έργο απέναντί μου έκανα την αναρτημένη εδώ παραλλαγή του .Οταν ολοκλήρωσα το έργο ,υποκαθιστώντας το δημιουργό με το θεατή ,είδα τα τρία μαύρα άλογα κάτω από ένα διπλό πρίσμα ,το ατομικό και το συλλογικό,έτσι αποφάσισα να διατυπώσω τις παρακάτω σκέψεις που μοιράζομαι μαζί σας.

ΑΛΛΗΓΟΡΙΑ ΠΡΩΤΗ

Σε μια λευκή επιφάνεια , εκεί που το φως της λογικής διστάζει να φτάσει, ξεπηδά μια εικόνα αρχέγονης δύναμης: τρία μαύρα άλογα καλπάζουν. Χωρίς σέλα, χωρίς χαλινάρια, είναι η ίδια η ενσάρκωση του ανεξέλεγκτου, της άγριας, ακατέργαστης ψυχής. Αυτά τα τρία άλογα δεν είναι απλά ζώα της πεδιάδας, αλλά οι τρεις πρωταρχικές δυνάμεις που κινούν, αλλά και απειλούν, τον πολιτισμένο άνθρωπο. Ο καλπασμός τους είναι η μουσική της ύπαρξης που αρνείται την υποταγή, η διαρκής υπενθύμιση ότι η αληθινή ελευθερία είναι συχνά άγρια, ανεξέλεγκτη και δυνητικά καταστροφική.

Το πρώτο άλογο είναι ορμητικό, ένα σύμβολο της Απόλυτης Ελευθερίας. Καλπάζει δίχως χαλινάρια, καθώς δεν αναγνωρίζει νόμους, ούτε ηθικούς περιορισμούς. Είναι η αχαλίνωτη βούληση που ζητά να αποτινάξει κάθε ζυγό, ακόμη κι εκείνους τους κανόνες που η ίδια η κοινωνική συμβίωση έχει θέσει για την προστασία της. Το μαύρο του χρώμα φανερώνει τη σκοτεινή πλευρά αυτής της απεριόριστης δύναμης: την αναρχία και την αυθαιρεσία, την ελευθερία που αποσυνδέεται από την ευθύνη. Ο καλπασμός του είναι ο ήχος της αναζήτησης του ανθρώπου για την απόλυτη αυτοδιάθεση, ακόμη κι αν αυτό σημαίνει πτώση στο χάος.

Δίπλα του τρέχει το δεύτερο άλογο, η ενσάρκωση του Ανεξέλεγκτου Πάθους και του Ένστικτου. Δεν έχει σέλα, καθώς δεν επιτρέπει να ιππευτεί από τη Λογική. Αυτή η δύναμη είναι ο πυρήνας της ζωτικότητας ,ο Έρωτας που ανατρέπει κόσμους, ο Θυμός που ξεπερνά τη σύνεση, η δίψα για Δύναμη που αρνείται τον συμβιβασμό. Το μαύρο εδώ είναι η υπνώττουσα, πρωτόγονη ορμή , η ακατάπαυστη ενέργεια που δίνει νόημα στη ζωή, αλλά μπορεί, με την ίδια ευκολία, να συντρίψει τη λογική και την τάξη. Ο αέναος καλπασμός του είναι η αναπόφευκτη ροή των συναισθημάτων που κανένας φραγμός δεν μπορεί να συγκρατήσει.

Το τρίτο άλογο καλπάζει πιο μακριά, πιο σιωπηλό, ενσαρκώνοντας την Ωμή, Ανεπηρέαστη Φύση : τον Χρόνο και το Πεπρωμένο. Δεν έχει ανάγκη ούτε από σέλα ούτε από χαλινάρια, διότι οι νόμοι του δεν υπόκεινται στην ανθρώπινη βούληση ή την τεχνολογία. Το μαύρο του χρώμα συμβολίζει την αδιαφορία του Σύμπαντος προς το ατομικό ανθρώπινο δράμα, τη δύναμη του Αγνώστου και την αναπόφευκτη Φθορά που περιμένει τα πάντα. Ο καλπασμός του είναι ο ρυθμός της ίδιας της Γης, η αιώνια πορεία των κοσμικών δυνάμεων που συνεχίζουν τη δική τους, αμετάβλητη πορεία, αδιαφορώντας για τις ανθρώπινες προσπάθειες ελέγχου.

Τα τρία μαύρα άλογα απομακρύνονται, αφήνοντας πίσω τους έναν απόηχο που είναι ταυτόχρονα φόβος και έμπνευση. Μας υπενθυμίζουν ότι ένα σημαντικό μέρος της ύπαρξής μας παραμένει άγριο, δυνατότερο από τη λογική μας και αδύνατο να δαμαστεί. Ο πολιτισμός είναι η διαρκής, λεπτή ισορροπία μεταξύ της ανάγκης μας για τάξη (η σέλα και τα χαλινάρια) και της αναζήτησης της ακατέργαστης δύναμης και ζωτικότητας που προσφέρει ο ανεξέλεγκτος καλπασμός. Η ζωή, εν τέλει, είναι ο δρόμος που διασχίζουμε, ακούγοντας τον μακρινό, υποβλητικό ήχο του καλπασμού των τριών μαύρων αλόγων – της δικής μας ατίθασης αληθινής φύσης

ΑΛΛΗΓΟΡΙΑ ΔΕΥΤΕΡΗ

Η εικόνα των τριών μαύρων αλόγων που καλπάζουν, πάνω σε μια λευκή επιφάνεια παραμένει η ίδια . Δίχως σέλα, δίχως χαλινάρια, η ορμή τους είναι απόλυτη. Όμως, αντικρίζοντάς τα από κοντά, διαπιστώνει κανείς μιά μεγάλη διαφορά: ο καλπασμός τους δεν είναι μια τυφλή κούρσα ατομικής δύναμης, αλλά μια συμφωνία. Αυτά τα μαύρα άλογα είναι η αλληγορία της ιδανικής κοινότητας, όπου η ελευθερία του ατόμου υπηρετεί έναν κοινό, φωτεινό στόχο, χωρίς να χρειάζεται εξωτερικό ζυγό.
Το μαύρο χρώμα τους παύει να είναι σύμβολο του χάους και γίνεται σύμβολο της αμετάβλητης αποφασιστικότητας και της άρνησης του συμβατικού. Καλπάζουν δίχως χαλινάρια, διότι η καθοδήγησή τους είναι εσωτερική: η κοινή τους ψυχή έχει χαράξει την πορεία προς έναν κοινό στόχο που γνωρίζουν πολύ καλά. Η έλλειψη σέλας δείχνει ότι η δύναμή τους δεν ιππεύεται από κανέναν εξωτερικό παράγοντα ούτε από την εξουσία, ούτε από τον φόβο. Οδηγός τους είναι το αδιαπραγμάτευτο ιδεώδες.
Κάθε άλογο είναι πλέον μια όψη αυτής της συλλογικής δύναμης.

Το πρώτο άλογο, με τον ρυθμικό καλπασμό του, ενσαρκώνει την Κοινή Ιδέα και την Πίστη. Είναι ο φιλοσοφικός Λόγος που ενώνει τα μέλη, η φλόγα του κοινού οράματος που καθιστά τον αγώνα ηθικό και αναγκαίο.

Το δεύτερο άλογο, καλπάζοντας ακριβώς δίπλα, είναι η Αλληλεγγύη και η Δέσμευση. Είναι η συνειδητοποίηση ότι ο στόχος δεν επιτυγχάνεται μεμονωμένα. Σε κάθε σκόνταμμα, σε κάθε κίνδυνο, η δύναμή του γίνεται το στήριγμα του άλλου. Αυτή η αμοιβαία υποστήριξη μετατρέπει τον φόβο σε θάρρος, την αδυναμία σε ανίκητη συλλογική βούληση.

Τέλος, το τρίτο άλογο, με την ακατάβλητη αντοχή του, συμβολίζει την Αδιάκοπη Δράση και την Εφαρμογή. Είναι η εκτέλεση του σχεδίου, η πρακτική δύναμη που αντέχει στον χρόνο και τις αντιξοότητες. Η πορεία του διασφαλίζει ότι ο καλπασμός δεν θα σταματήσει ποτέ, μέχρι ο κοινός στόχος να γίνει πραγματικότητα.

Η ενότητά τους είναι το κλειδί: η άγρια δύναμη της ελευθερίας μετατρέπεται σε αποτελεσματικότητα και δημιουργία, επειδή η αλληλεγγύη είναι ο αόρατος "αναβάτης" που τα καθοδηγεί.

Ο καλπασμός των τριών μαύρων αλόγων είναι, λοιπόν, ένας ύμνος στην αυτοδιάθεση και την κοινή ψυχή. Μας διδάσκει ότι η αληθινή, απελευθερωμένη δύναμη δεν είναι εκείνη που καταστρέφει, αλλά εκείνη που χτίζει, όταν ελεύθερα άτομα επιλέγουν να δέσουν τη μοίρα τους με έναν ανώτερο, κοινό σκοπό. Μόνο τότε, ο καλπασμός μπορεί να συνεχιστεί επ' άπειρον, μετατρέποντας το άγριο σε ιδανικό.