Ο Κ. Παλαμάς είχε γνωρίσει μια μεγάλη ποικιλία κοσμοθεωριών και γι’ αυτό στο έργο του εντόπισαν γοητευτικά στοιχεία στοχαστές με διαφορετικές και αντιτιθέμενες ιδεολογίες, από τον Α. Χουρμούζιο, τον Κ. Τσάτσο, τον Δ. Βεζανή ως και τον Ν. Ζαχαριάδη. Ο Γ. Ανδρειωμένος κάνει μια σύντομη, αλλά πυκνή αναφορά στην εξέλιξη του φιλελευθερισμού και στις τροποποιήσεις που είχε υπό την πίεση κοινωνικών και οικονομικών γεγονότων, όπως η κρίση του 1929. Στη χώρα μας, η πολιτική αποσαφήνιση του φιλελευθερισμού ταυτίστηκε με την εμφάνιση του Κόμματος των Φιλελευθέρων του Ελευθέριου Βενιζέλου, την προσπάθεια για υλοποίηση ενός σύγχρονου κράτους και την εθνική ολοκλήρωση. Ο συγγραφέας λοιπόν βλέπει να κυριαρχεί ο «πατριωτικός φιλελευθερισμός», που ζητά να απαντήσει σε δύο αιτήματα: τον συνταγματικό περιορισμό της μοναρχίας και την απελευθέρωση, με τη Μεγάλη Ιδέα, περιοχών που ζουν ελληνικοί πληθυσμοί κάτω από την οθωμανική κυριαρχία (σελ.46). Από αυτή την πλευρά, ο βενιζελικός φιλελευθερισμός δεν [] απέκλεισε από την οικονομία την κρατική παρέμβαση, όπου κρίθηκε αναγκαία και αναπόφευκτη.
Σύμφωνα με τον Γ. Ανδρειωμένο, ο Παλαμάς είχε επηρεαστεί από φιλελεύθερους στοχαστές όπως ο Μίλτον, ο Βολταίρος, ο Μ. Κονστάν, ο Τ. Μ. Μακώλευ και ο Τ. Σ. Μιλ. Εντυπωσιακή είναι η γνώση που έχει ο Παλαμάς για φιλελεύθερους πολιτικούς όπως ο Γλάδστων, τους οποίους αντιπαραθέτει σε άλλους, όπως ο Ντισραέλι.
Ο φιλελευθερισμός του Κ. Παλαμά έλαβε πολιτικά χαρακτηριστικά με την υποστήριξη του Ε. Βενιζέλου. Όπως επισημαίνει ο Γ. Ανδρειωμένος, ο πρώτος που μίλησε με ενθουσιασμό για τον τελευταίο ήταν «ο Περικλής Γιαννόπουλος, αμέσως μετά την επανάσταση στο Γουδί» (σελ.82). Ο Γ. Ανδρειωμένος, ανασκοπώντας το σύνολο του παλαμικού έργου, ποιητικού και πεζού, καταλήγει πως «ο ποιητής βρισκόταν στην πρωτοπορία και έδειχνε να διακατέχεται από μιαν πραγματικά ανοιχτή και φιλελεύθερη αντίληψη ως προς το πολιτικό και κοινωνικό γίγνεσθαι» (σελ.97).
Tου Σπύρου Κουτρούλη
Γιώργος Ανδρειωμένος
Εκδόσεις Ι. Σιδέρης, Αθήνα 2022.