ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΗΝ ΠΕΡΘΑ ΚΑΛΕΜΗ
1. Αν έπρεπε να δώσετε έναν ορισμό για τη λογοτεχνία, ποιος θα ήταν αυτός;
Πολλοί επιχείρησαν από αρχαιοτάτων χρόνων — με πρώτο τον Αριστοτέλη — να δώσουν έναν ορισμό της ποίησης με την έννοια του τι ακριβώς εκφράζει. Κατετέθησαν κατά καιρούς από Έλληνες και ξένους φιλολόγους πολλές ερμηνείες, αποφάνσεις, διαπιστώσεις, ρήσεις, μα καμιά δεν υπήρξε απόλυτα πειστική που να εξηγούσε κατά κεραία την ουσία της. Μια ωραία διατύπωση που θα μπορούσε να θεωρηθεί ορισμός της είναι από ένα στίχο ιταλικού σονέτου του Διονυσίου Σολωμού, που επεσήμανε ο καθηγητής και κριτικός της λογοτεχνίας στην Νέα Εστία κ. Δημήτρης Νικορέτζος, ο πιο κάτω:
« imago del eterna idea » δηλαδή, ότι (η ποίηση είναι) «εικόνα της αιώνιας ιδέας». Αυτός ο ούτως ειπείν ορισμός της ποίησης νομίζω πως μ’ εκφράζει προσωπικά.
2. Τι μπορεί να προσφέρει η λογοτεχνία στο σύγχρονο άνθρωπο;
Η λογοτεχνία είναι καθρέπτης της κοινωνικής πραγματικότητας. Πανάρχαια «θεά» που αναφέρεται στον άνθρωπο και στο Έθνος. Στο μεγάλο ναό της προσέρχονται αδιάκοπα αναρίθμητοι προσκυνητές. Έχει ψυχοθεραπευτική ιδιότητα και μας οδηγεί στα μονοπάτια της αυτογνωσίας. Ωστόσο, η κρίση που βιώνουμε γεννά σε πολλούς ανθρώπους την ανάγκη της αντίδρασης και της αποτύπωσης μιας δραματικής εξέλιξης στην ψυχή τους, γι’ αυτό και αυξάνονται οι εκδόσεις στον χώρο της ποίησης και της πεζογραφίας. Η λογοτεχνία όμως μπορεί να προσφέρει μέσα στην κρίση των αξιών που ζούμε αμέτρητα οφέλη. Καλλιεργεί το συναίσθημα και ανατινάσσει στα ύψη την φαντασία και την κριτική σκέψη. Μας χαλαρώνει μειώνοντας το άγχος της καθημερινότητας. Γεμίζει το μυαλό μας με καινούργιες πληροφορίες που γίνονται γνώσεις και είμαστε έτοιμοι να αντιμετωπίσουμε τις νέες προκλήσεις που θα βρεθούν στο δρόμο μας. Όσο διαβάζουμε τόσο εξελίσσεται η γραφή μας και αναπτύσσεται το πνεύμα μας. Η σχέση μας μαζί της δημιουργεί συναισθήματα εσωτερικής γαλήνης! Ψυχαγωγούμε την ψυχή μας και η ωφέλειά της είναι να μας ταξιδεύει σε μαγικούς χώρους!
3. Η ποίηση στις ημέρες μας δεν έχει τη θέση που κατείχε παλαιότερα. Για ποιο λόγο πιστεύετε πως συμβαίνει αυτό και πως θεωρείτε ότι θα είναι το μέλλον της;
Δε χωρά αμφιβολία ότι η ποίηση σήμερα δεν έχει την ακτινοβολία μήτε το κύρος που την συνόδευε παλαιότερα. Η σύγχρονη εποχή, κατ’ εξοχήν τεχνοκρατική «θυσιάζει» το ενδιαφέρον της σε άλλους Θεούς που δεν έχουν καμιά απολύτως σχέση με στοχαστικές, ηρωικές, λυρικές, ή συναισθηματικές αναζητήσεις, στην ουσία η σημερινή ποίηση δεν έχει αναγνωστικό κοινό. Απλά οι λογοτέχνες ανταλλάσουν βιβλία μεταξύ τους και συχνά αλληλοκρίνονται, αλληλολιβανίζονται, αλλά και αλληλοϋπομονεύονται. Το μεγάλο ή πλατύ κοινό τους αγνοεί. Το μέλλον της αβέβαιο.
4. Και τώρα μία δύσκολη ερώτηση. Τι σημαίνει για σας ποίηση;
Δεν αντιλαμβάνομαι τι ακριβώς εννοείτε με τη φράση «δύσκολη ερώτηση». Φαντάζομαι πως εννοείτε «ειδική ερώτηση». Η ποίηση δεν σε συναντά αν δεν την κουβαλάς μέσα σου… Είναι τα αιθέρια μάτια της ψυχής που θαμπώνουν τον ήλιο. Είναι ο παλμός που αναπνέει το συναίσθημα και δραπετεύει για να μελώσει τη λέξη, είναι ο αδιάκοπος έρωτας και το πάθος για τη ζωή ξεπερνώντας τον εαυτό σου, για να σε ταξιδέψει η σκέψη σου οικουμενικά μέσα στο θαύμα της. Είναι η «εικόνα της αιώνιας ιδέας».
5. Πότε ξεκινήσατε ν’ ασχολείστε με την τέχνη του λόγου και ποιος ήταν ο λόγος που σας παρότρυνε;
Τις πρώτες μου ποιητικές απόπειρες, που αποτύπωνα στο χαρτί, παιδούλα έντεκα μόλις χρόνων, τις ξεκίνησα στα Λάψαρνα επίνειο της Άντισσας Λέσβου. Τρυφερές εποχές γεμάτες αθωότητα… Άφηνα τα μάτια μου να ταξιδεύουν στο λαψαρνιώτικο πέλαγος με τους ποιητικούς ορμίσκους, τα καταπράσινα τριφύλλια στον κάμπο και ν’ αγναντεύω αντίκρυ το πέλαγος που έστεκε ανάμεσα στους αιώνες…
Εκεί «χτίστηκαν» οι πρώτοι μου στίχοι, καθώς αντάμωνα το φεγγάρι και το έκλεινα μέσα στις χούφτες μου. Τη ροδαυγή περίμενα τον ήλιο π’ ανέβαινε απ’ τη θάλασσα και μ’ έλουζε στο φως κι εγώ κρυφά- κρυφά ζωγράφιζα τις απέραντες ομορφιές στο χαρτί… Σήμερα προσπαθώ να ποιώ σιγανά και ταπεινά…
6. Γιατί γράφετε;
Ωραία ερώτηση μα για να δώσω νόημα στη ζωή μου. Έτσι ανασαίνω. Έτσι κοινωνώ την αγάπη και τις αλήθειες μου. Είναι και ήταν πάντα η εσώτερη ανάγκη μου να εκφράζομαι, να «κοινολογώ» ως κοινωνικό ον σκέψεις, στοχασμούς, προσδοκίες, ή συναισθήματα του εσωτερικού μου κόσμου. Το έκανα πρωτίστως από εσωτερική ανάγκη σωρεύοντας ποικίλων ειδών γραψίματα στο συρτάρι μου. Η επιθυμία μου να καταθέσω στο κοινό τα ποιήματά μου προέκυψε πολύ αργότερα.
7. Ποια είναι η πηγή της έμπνευσής σας;
Δύο είναι κυρίως οι πηγές της έμπνευσής μου: Η φύση και ο έρωτας. Την αγάπη μου στη φύση δικαιολογεί το περιβάλλον που μεγάλωσα, στα Λάψαρνα όπως προείπα, όπου διέμενα τα καλοκαίρια. Μικρή παιδούλα έκανα τα πρώτα κοριτσίστικα όνειρα, αγναντεύοντας τα βράδια το υπέροχο λαψαρνιώτικο φεγγάρι που το τραγούδησα με πολλούς τρόπους και σε πολλούς στίχους. Επίσης από λιλιπούτια μεγάλωσα και μεγαλώνω στην μεγάλη παρέα του Σώματος Ελληνικού Οδηγισμού, έζησα αμέτρητες κατασκηνώσεις στη φύση… Στα μεγάλα Jamboree του οδηγισμού μετρούσα τ’ αστέρια και τα έκανα ποιήματα. Όσο για τον έρωτα ήταν τότε ρομαντικός όπως ζωγραφιζόταν στα μάτια κάθε κοριτσιού της παιδικής ηλικίας μου. Κι αργότερα ο έρωτας και η αγάπη άρχισαν να διαυγάζουν έντονα τον αμητό της έμπνευσης μου. Αλήθεια ποιος άλλος απ’ τον ποιητή θα τραγουδούσε τον έρωτα, θα μιλούσε για το αιώνιο θαύμα; Τον έρωτα που διέπει τη ζωή μας μόνο ένας ποιητής μπορεί να τον υμνήσει.
8. Με ποιο λογοτεχνικό είδος ασχολείστε περισσότερο;
Ασχολούμαι κυρίως και πρωτίστως με την ποίηση, όμως έχω ασχοληθεί κατά καιρούς και ασχολούμαι με την βιβλιοκρισία, το δοκίμιο το χρονογράφημα, άρθρα, καθώς επίσης ιστορικές και λαογραφικές μελέτες.
9. Μιλήστε μας για το λογοτεχνικό σας έργο.
Η έκταση του έργου μου — εννοώ του δημοσιευμένου — είναι σχετικά μικρή οπότε δεν μπορώ — και δεν το δικαιούμαι νομίζω — να αναφερθώ διεξοδικά γι αυτό. Ένας λόγος περισσότερο, όταν το έργο αυτό βρίσκεται εν εξελίξει. Ποιήματά μου κατά καιρούς έχουν διακριθεί σε λογοτεχνικούς διαγωνισμούς, αρκετά έχουν δημοσιευθεί σε συλλογικές εκδόσεις, λογοτεχνικά περιοδικά, στον τύπο, ημερολόγια και λογοτεχνικές ιστοσελίδες.
10. Πείτε μας λίγα λόγια για το τελευταίο σας βιβλίο που έχει τίτλο: «Αταξίδευτα όνειρα».
Τα «Αταξίδευτα όνειρα» είναι η πρώτη μου ποιητική συλλογή, που περιλαμβάνει ποιήματα αποκλειστικά σταθερής μορφής, με ποικίλα θέματα και με κοινό παρονομαστή όπως προανέφερα την φύση και τον έρωτα.
11. Ποια είναι η αγαπημένη σας ώρα μέσα στην ημέρα που κάθεστε και γράφετε;
Τα μεσάνυχτα η ψυχή βρίσκεται στη σιωπηλή της ώρα, μ’ αγκαλιάζει η έμπνευση και εγκαταλείπομαι ολοκληρωτικά μαζί της, υφαίνοντας τα ποιήματα μου και όχι μόνο.
12. Πως είναι η ζωή ενός λογοτέχνη στα χρόνια της κρίσης;
Στο ερώτημά σας αυτό θα απαντήσω μονολεκτικά: «Είναι περιθωριοποιημένος». Η φωνή του, μέσα στους εκκωφαντικούς θορύβους άλλων «φανερών» ή «μυστικών» θιάσων, όπως θα έλεγε ο Καβάφης, δεν ακούγεται. Θέλω να πω ότι δεν έχει απήχηση πέραν του γεγονότος ότι πολλοί θεωρούν τους ποιητές άτομα γραφικά, ονειροπαρμένα, ενίοτε περιθωριακά. Λίγοι τους παίρνουν σήμερα στα σοβαρά. Μετά τη «φυγή» των τελευταίων μεγάλων ποιητών μας (Σεφέρης, Ελύτης, Ρίτσος, Βρεττάκος, Βάρναλης, Λειβαδίτης, κ.λ.π.) επικρατεί στο χώρο μια χαίνουσα μετριότητα. Απουσιάζουν οι μεγάλες ποιητικές φωνές που θα ανοίξουν δρόμους που θα υψώσουν σημαίες, που θα γνωμοδοτήσουν για το μέλλον και την πορεία του σημερινού κόσμου.
13. Πως θα χαρακτηρίζατε τη λογοτεχνική παραγωγή σήμερα;
Είναι ασφαλώς πληθωρική αλλά ελάχιστα ποιοτική που μοιάζει με τα πληθωρικά κατοχικά χαρτονομίσματα. Σήμερα όλοι γράφουν ή αυτοχρήζονται ποιητές, τυπώνοντας ποιητικές συλλογές του σωρού. Δυστυχώς ελάχιστες είναι οι φωνές που έχουν κάτι να μας πουν. Η φτώχεια της έμπνευσης επιρρωννύεται από ακατανόητα κατεβατά χωρίς νόημα, χωρίς συνεκτικούς εννοιολογικούς δεσμούς μήτε συγκινούν μήτε προβληματίζουν. Η σύγχρονη ποίηση συνέχεται από το σύνδρομο της ακαταληψίας της σκοτεινότητας των νοημάτων, αφού πολλοί θεωρούν ότι ο αναγνώστης τόσο περισσότερο θαυμάζει όσο λιγότερο κατανοεί. Η σύγχρονη ποίηση διεμβολίζεται από παρένθετα πολιτικά ή ιδεολογικά αδιέξοδα, που συχνά αλλοιώνουν την εικόνα της αληθινής ποίησης.
14. Ποιο θεωρείτε πως είναι το μυστικό της επιτυχίας ενός Best Seller;
Αν και εκδίδονται πολλά βιβλία λίγα καταφέρνουν να γίνουν τόσο ευπώλητα ώστε να θεωρηθούν Best Seller. Βέβαια την αξία ενός βιβλίου την ορίζει η αντοχή του στο χρόνο όπως η Ομήρου Οδύσσεια. Επίσης ένα βιβλίο αξίας περιφρονημένο απ’ το αναγνωστικό κοινό μπορεί να εκτοξευθεί στα ύψη όταν γίνει ταινία π.χ Ο άρχοντας των δακτυλιδιών που τότε το ανακάλυψε ο κόσμος κι έκανε μεγάλες πωλήσεις. Τα βιβλία που έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να γίνουν Best Seller είναι τα Μυθιστορήματα με ιστορίες αγάπης και έρωτα και ειδικότερα αυτά που κρύβουν κάποιο μυστήριο. Επίσης απομνημονεύματα ή βιογραφίες. Το μυστικό της επιτυχίας είναι να κάνει καλή εκκίνηση στα βιβλιοπωλεία απ’ την αρχή, αν έχει τα φόντα θα γίνει εμπορική επιτυχία. Φτάνει να εμφανιστεί στον κατάλληλο χρόνο στη λίστα των ευπώλητων. Αυτά που καταφέρνουν να γίνουν Best Seller είναι τα αστυνομικά βιβλία και μυστηρίου. Κατά τη γνώμη μου αποφασιστικό ρόλο παίζει η προβολή και η διαφήμιση, μετά η ποιότητα της γραφής, ο τίτλος, επίσης η δυνατότητα να μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες και ασφαλώς ο εκδοτικός οίκος που το εξέδωσε.
15. Αν έπρεπε να επιλέξετε ανάμεσα στο έντυπο ή στο ηλεκτρονικό βιβλίο, εσείς ποιο θα επιλέγατε;
Θα επέλεγα το έντυπο. Είναι εύχρηστο, το ανοίγω και το φυλλομετρώ, υπογραμμίζω με μολύβι ότι μ’ αγγίζει, με έλκει ακόμα και η μυρωδιά του χαρτιού που είναι ζώσα ύλη από ξύλο. Το βιβλίο το βλέπω πνευματικό δημιούργημα αλλά και καλλιτεχνικό. Τα γεμάτα ράφια στη βιβλιοθήκη είναι αισθητικά όμορφα. Ανοίγοντας τα, βλέπω την αφιέρωση του συγγραφέα ή το δώρο μιας φίλης, κάτι που δεν μπορεί να συμβεί στο ηλεκτρονικό. Κρατώντας ένα βιβλίο στο χέρι και γυρίζοντας τις σελίδες κάνει την εμπειρία πιο αληθινή. Ειδικά όταν είναι δερματόδετο με την σκληρή ράχη, σου μυρίζει το χαρτί απ’ το τυπογραφείο. Γενικότερα με τα βιβλία μου νιώθω μια ερωτική σχέση. Ανήκω στην κατηγορία των ανθρώπων που τρέμω στην ιδέα ότι θα πάψουν να κυκλοφορούν στην αγορά, μιας και ζω μέσα σ’ ένα χώρο γεμάτο βιβλιοθήκες. Αν και πιστεύω για χίλιους δυο λόγους ότι δεν θα πάψει στη ζωή των ανθρώπων να τους συγκινεί η έντυπη μορφή του βιβλίου.
16. Ποια συμβουλή θα δίνατε σ’ ένα νέο λογοτέχνη;
Η συμβουλή που θα έδινα σ’ έναν νέο λογοτέχνη είναι να διαβάζει συνεχώς ποίηση, πεζογραφία, δοκίμιο, στον ειδικότερο τομέα που γράφει. Γιατί το διάβασμα παρέχει παιδεία, ενημέρωση, ανοίγει ορίζοντες, πλουτίζοντας τα νοηματικά και εκφραστικά μέσα του δημιουργού. Επίσης θα συμβούλευα τους νέους λογοτέχνες ν’ αποφεύγουν πολλούς άσκοπους κατά την γνώμη μου νεωτερισμούς ακόμα και στον τρόπο γραφής των ποιημάτων τους, που αρκετοί — ευάλωτοι στα κελεύσματα της μόδας γράφουν τους στίχους τους καταλογάδην — καταργώντας ακόμα και τα σημεία στίξεως, έτσι που ο αναγνώστης να δυσκολεύεται στην κατανόηση των κειμένων. Πολλοί δικαιολογούν την αστιξία ότι συμβάλλει στην πολυσημία των ερμηνειών του ποιήματος, έτσι που ο αναγνώστης να καταλαβαίνει από το ποίημα όχι ότι γράφει ο ποιητής, αλλά ότι φαντάζεται ή προαιρείται ο ίδιος. Αυτό το σύνδρομο θα έλεγα της πολυερμηνείας του ποιήματος θεωρώ πως καταστρέφει την ουσία του. Όμως νομίζω πως το θέμα είναι τεράστιο γι’ αυτό σταματώ εδώ.
17. Τώρα ας περάσουμε στην πλευρά του αναγνώστη. Ποιο είναι το τελευταίο βιβλίο που διαβάσατε;
Το Carpe diem – Amour fou του Δημήτρη Βαρβαρήγου. Ένα κομψό, επιμελημένο βιβλίο — οδηγός της ζωής και του έρωτα. Πώς μπορούμε να γίνουμε καλύτεροι ως άνθρωποι, αλλά και πώς εκφράζεται το μεγαλείο του έρωτα.
18. Ποιοι είναι οι αγαπημένοι σας συγγραφείς;
Αν και εκδίδονται πολλά βιβλία λίγα καταφέρνουν να γίνουν τόσο ευπώλητα ώστε να θεωρηθούν Best Seller. Βέβαια την αξία ενός βιβλίου την ορίζει η αντοχή του στο χρόνο όπως η Ομήρου Οδύσσεια. Επίσης ένα βιβλίο αξίας περιφρονημένο απ’ το αναγνωστικό κοινό μπορεί να εκτοξευθεί στα ύψη όταν γίνει ταινία π.χ Ο άρχοντας των δακτυλιδιών που τότε το ανακάλυψε ο κόσμος κι έκανε μεγάλες πωλήσεις. Τα βιβλία που έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να γίνουν Best Seller είναι τα Μυθιστορήματα με ιστορίες αγάπης και έρωτα και ειδικότερα αυτά που κρύβουν κάποιο μυστήριο. Επίσης απομνημονεύματα ή βιογραφίες. Το μυστικό της επιτυχίας είναι να κάνει καλή εκκίνηση στα βιβλιοπωλεία απ’ την αρχή, αν έχει τα φόντα θα γίνει εμπορική επιτυχία. Φτάνει να εμφανιστεί στον κατάλληλο χρόνο στη λίστα των ευπώλητων. Αυτά που καταφέρνουν να γίνουν Best Seller είναι τα αστυνομικά βιβλία και μυστηρίου. Κατά τη γνώμη μου αποφασιστικό ρόλο παίζει η προβολή και η διαφήμιση, μετά η ποιότητα της γραφής, ο τίτλος, επίσης η δυνατότητα να μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες και ασφαλώς ο εκδοτικός οίκος που το εξέδωσε.
15. Αν έπρεπε να επιλέξετε ανάμεσα στο έντυπο ή στο ηλεκτρονικό βιβλίο, εσείς ποιο θα επιλέγατε;
Θα επέλεγα το έντυπο. Είναι εύχρηστο, το ανοίγω και το φυλλομετρώ, υπογραμμίζω με μολύβι ότι μ’ αγγίζει, με έλκει ακόμα και η μυρωδιά του χαρτιού που είναι ζώσα ύλη από ξύλο. Το βιβλίο το βλέπω πνευματικό δημιούργημα αλλά και καλλιτεχνικό. Τα γεμάτα ράφια στη βιβλιοθήκη είναι αισθητικά όμορφα. Ανοίγοντας τα, βλέπω την αφιέρωση του συγγραφέα ή το δώρο μιας φίλης, κάτι που δεν μπορεί να συμβεί στο ηλεκτρονικό. Κρατώντας ένα βιβλίο στο χέρι και γυρίζοντας τις σελίδες κάνει την εμπειρία πιο αληθινή. Ειδικά όταν είναι δερματόδετο με την σκληρή ράχη, σου μυρίζει το χαρτί απ’ το τυπογραφείο. Γενικότερα με τα βιβλία μου νιώθω μια ερωτική σχέση. Ανήκω στην κατηγορία των ανθρώπων που τρέμω στην ιδέα ότι θα πάψουν να κυκλοφορούν στην αγορά, μιας και ζω μέσα σ’ ένα χώρο γεμάτο βιβλιοθήκες. Αν και πιστεύω για χίλιους δυο λόγους ότι δεν θα πάψει στη ζωή των ανθρώπων να τους συγκινεί η έντυπη μορφή του βιβλίου.
16. Ποια συμβουλή θα δίνατε σ’ ένα νέο λογοτέχνη;
Η συμβουλή που θα έδινα σ’ έναν νέο λογοτέχνη είναι να διαβάζει συνεχώς ποίηση, πεζογραφία, δοκίμιο, στον ειδικότερο τομέα που γράφει. Γιατί το διάβασμα παρέχει παιδεία, ενημέρωση, ανοίγει ορίζοντες, πλουτίζοντας τα νοηματικά και εκφραστικά μέσα του δημιουργού. Επίσης θα συμβούλευα τους νέους λογοτέχνες ν’ αποφεύγουν πολλούς άσκοπους κατά την γνώμη μου νεωτερισμούς ακόμα και στον τρόπο γραφής των ποιημάτων τους, που αρκετοί — ευάλωτοι στα κελεύσματα της μόδας γράφουν τους στίχους τους καταλογάδην — καταργώντας ακόμα και τα σημεία στίξεως, έτσι που ο αναγνώστης να δυσκολεύεται στην κατανόηση των κειμένων. Πολλοί δικαιολογούν την αστιξία ότι συμβάλλει στην πολυσημία των ερμηνειών του ποιήματος, έτσι που ο αναγνώστης να καταλαβαίνει από το ποίημα όχι ότι γράφει ο ποιητής, αλλά ότι φαντάζεται ή προαιρείται ο ίδιος. Αυτό το σύνδρομο θα έλεγα της πολυερμηνείας του ποιήματος θεωρώ πως καταστρέφει την ουσία του. Όμως νομίζω πως το θέμα είναι τεράστιο γι’ αυτό σταματώ εδώ.
17. Τώρα ας περάσουμε στην πλευρά του αναγνώστη. Ποιο είναι το τελευταίο βιβλίο που διαβάσατε;
Το Carpe diem – Amour fou του Δημήτρη Βαρβαρήγου. Ένα κομψό, επιμελημένο βιβλίο — οδηγός της ζωής και του έρωτα. Πώς μπορούμε να γίνουμε καλύτεροι ως άνθρωποι, αλλά και πώς εκφράζεται το μεγαλείο του έρωτα.
18. Ποιοι είναι οι αγαπημένοι σας συγγραφείς;
Ντοστογιέφσκι, Μαρκές, Θερβάντες, Γκαίτε, Πούσκιν, Τ. Σ. Έλιοτ, Κίπλινγκ, Έντγκαρ Άλλαν Πόε, Λόρκα, Τσβετάγιεβα, κ.α. Από Έλληνες Σολωμός, Παπαδιαμάντης, Παλαμάς, Καβάφης, Βάρναλης, Πορφύρας, Χατζόπουλος και από τους νεότερους Σεφέρης, Ρίτσος, Ελύτης, Βρεττάκος, Λειβαδίτης, Πανσέληνος, Μυριβήλης, Βενέζης, Τίτος Πατρίκιος, Δημήτρης Νικορέτζος, Δημήτρης Βαρβαρήγος κ. α.
19. Ποια είναι τ’ αγαπημένα σας βιβλία;
Αγαπημένα μου βιβλία είναι όσα κατόρθωσαν ν’ αγγίξουν την ψυχή μου ως τα κατάβαθα της. Ενδεικτικά κάποια απ’ αυτά: Καινή Διαθήκη, Ποιητική, Φυσική, Ηθική, Περί ψυχής, του Αριστοτέλη, Τότε που ζούσαμε Πανσέληνου, Η ζωή εν τάφω του Μυριβήλη, Ο Χριστός ξανασταυρώνεται του Καζαντζάκη, Φόνισσα του Παπαδιαμάντη, Σε βρίσκει η ποίηση του Τίτου Πατρίκιου, Εν τη ρύμη του λόγου του Δημήτρη Νικορέτζου, Υπατία του Δημήτρη Βαρβαρήγου, Θεία Κωμωδία Δάντη, Γκαίτε Φάουστ, Το ταξίδι στην Ιταλία, Θερβάντες Δον Κιχώτης, Μαρκές Ο έρωτας στα χρόνια της χολέρας, Εκατό χρόνια Μοναξιάς, Ντοστογιέφσκι Οι δαιμονισμένοι, Καντ Κριτική του καθαρού Λόγου, Σαίξπηρ Άμλετ, Μάκβεθ, κ. α.
20. Τελευταία ερώτηση. Ποια είναι τα μελλοντικά σας σχέδια στο χώρο της λογοτεχνίας;
Τα μελλοντικά μου σχέδια είναι να εκδώσω άλλη μια ποιητική συλλογή με λυρικές πρόζες. Ωστόσο δεν θέλω να είμαι κατηγορηματική. Άδηλο ποιες είναι συχνά οι προθέσεις του ποιητικού μου Πηγάσου. Δηλαδή αν θα έχω την έμπνευση ή να το πω διαφορετικά αν θα έχω τις «λέξεις» —μιας και μ’ αρέσουν οι λέξεις που κάνουν έρωτα μεταξύ τους — ή αν θα ανακαλύψω καινούργιες. Η ποίηση — και μιλώ την υψηλού κύρους ποίηση — είναι μια πολύ δύσκολη υπόθεση. Κατά τα άλλα ποίηση μπορούν να γράψουν όλοι οι άνθρωποι αρκεί να διαθέτουν τη δωρεά της ποιητικής δημιουργίας.
19. Ποια είναι τ’ αγαπημένα σας βιβλία;
Αγαπημένα μου βιβλία είναι όσα κατόρθωσαν ν’ αγγίξουν την ψυχή μου ως τα κατάβαθα της. Ενδεικτικά κάποια απ’ αυτά: Καινή Διαθήκη, Ποιητική, Φυσική, Ηθική, Περί ψυχής, του Αριστοτέλη, Τότε που ζούσαμε Πανσέληνου, Η ζωή εν τάφω του Μυριβήλη, Ο Χριστός ξανασταυρώνεται του Καζαντζάκη, Φόνισσα του Παπαδιαμάντη, Σε βρίσκει η ποίηση του Τίτου Πατρίκιου, Εν τη ρύμη του λόγου του Δημήτρη Νικορέτζου, Υπατία του Δημήτρη Βαρβαρήγου, Θεία Κωμωδία Δάντη, Γκαίτε Φάουστ, Το ταξίδι στην Ιταλία, Θερβάντες Δον Κιχώτης, Μαρκές Ο έρωτας στα χρόνια της χολέρας, Εκατό χρόνια Μοναξιάς, Ντοστογιέφσκι Οι δαιμονισμένοι, Καντ Κριτική του καθαρού Λόγου, Σαίξπηρ Άμλετ, Μάκβεθ, κ. α.
20. Τελευταία ερώτηση. Ποια είναι τα μελλοντικά σας σχέδια στο χώρο της λογοτεχνίας;
Τα μελλοντικά μου σχέδια είναι να εκδώσω άλλη μια ποιητική συλλογή με λυρικές πρόζες. Ωστόσο δεν θέλω να είμαι κατηγορηματική. Άδηλο ποιες είναι συχνά οι προθέσεις του ποιητικού μου Πηγάσου. Δηλαδή αν θα έχω την έμπνευση ή να το πω διαφορετικά αν θα έχω τις «λέξεις» —μιας και μ’ αρέσουν οι λέξεις που κάνουν έρωτα μεταξύ τους — ή αν θα ανακαλύψω καινούργιες. Η ποίηση — και μιλώ την υψηλού κύρους ποίηση — είναι μια πολύ δύσκολη υπόθεση. Κατά τα άλλα ποίηση μπορούν να γράψουν όλοι οι άνθρωποι αρκεί να διαθέτουν τη δωρεά της ποιητικής δημιουργίας.
* * *
ΣΕΡΓΙΑΝΙ ΣΤΟ ΣΕΛΗΝΟΦΩΣ
(της Πέρθας Καλέμη)
Στην Αρχόντισσα της Επάνω Σκάλας
Μαρία Αχ. Αναγνωστοπούλου
(της Πέρθας Καλέμη)
Στην Αρχόντισσα της Επάνω Σκάλας
Μαρία Αχ. Αναγνωστοπούλου
Μέσα στης νύχτας τη σιωπή με μέθυσες σελήνη
καθώς το φως σου τρέμισε δειλά μες στην ψυχή
των λυπημένων σου ματιών με πλάνεψε η γαλήνη
κι οι στοχασμοί μου φτέρωσαν σε νύχτια προσευχή.
Το φως σου με σεργιάνησε στου σύμπαντος τα πλάτη
και την καρδιά μου μέθυσεν η πλάνα σου η φωνή
την αύρα μου κυμάτισες, τη κέντησες με αχάτη
κι αβρά μ’ αλαφροκοίμησες σε σύννεφο ουρανί.
Μέσα στης νύχτας τη σιωπή με μάγεψες σελήνη
που’ ρθες μ’ αχτίδες πύρινες και μ’ έλουσες στο φως
μήτρα του κόσμου απέθαντη ας είσ’ ευλογημένη
στ’ άγιο σου φως π’ αλάφρωσεν ο πόνος μου ο κρυφός.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ
καθώς το φως σου τρέμισε δειλά μες στην ψυχή
των λυπημένων σου ματιών με πλάνεψε η γαλήνη
κι οι στοχασμοί μου φτέρωσαν σε νύχτια προσευχή.
Το φως σου με σεργιάνησε στου σύμπαντος τα πλάτη
και την καρδιά μου μέθυσεν η πλάνα σου η φωνή
την αύρα μου κυμάτισες, τη κέντησες με αχάτη
κι αβρά μ’ αλαφροκοίμησες σε σύννεφο ουρανί.
Μέσα στης νύχτας τη σιωπή με μάγεψες σελήνη
που’ ρθες μ’ αχτίδες πύρινες και μ’ έλουσες στο φως
μήτρα του κόσμου απέθαντη ας είσ’ ευλογημένη
στ’ άγιο σου φως π’ αλάφρωσεν ο πόνος μου ο κρυφός.
Απ’ την ποιητική συλλογή «Αταξίδευτα όνειρα»,
Αθήνα 2017, εκδόσεις ΑΣΤΕΡΙΑΣ
ΣΤΗ ΛΕΣΒΟ
(της Πέρθας Καλέμη)
Του Κώστα Γ. Μίσσιου γενέθλιον δώρημα
Αγέρωχη λαμποκοπάς κι ορθόπλωρη αρμενίζεις
μούσα της Ψάπφας λιόχαρη κι αιώνια πεθυμιά
μια ζωγραφιά της θάλασσας στα μάτια μου ιριδίζεις
λιχνίζοντας στη σκέψη μου μύρα και γιασεμιά.
Με γέννησες κι απάγκιασα σ’ απάνεμο λιμάνι
κι άνθισε μύριους έρωτες ο πόθος μου ο κρυφός
τα λιόδεντρα σου λάμπουνε σ’ ονείρου πυροφάνι
μια και το χέρι των θεών σε κέντησε στο φως.
Μεσ’ στο Αιγαίο κολυμπάς στ’ ακρόγιαλα ανασαίνεις
νησί με χίλια χρώματα γητεύτρας πινελιάς
νανούρισες στους κόλπους σου σοφούς της οικουμένης
εσύ θεά της άνοιξης και κόρη της ελιάς.
Είσαι λαχτάρα και καημός νησί μου ευλογημένο
που με το φως σου σκέπασες θάλασσα κι ουρανό
μήτρα της γης απέθαντη, ζαφείρι τιμημένο,
που κάθε ωραίο κάρπισες, μεγάλο και τρανό.
Απ’ την ποιητική συλλογή «Αταξίδευτα όνειρα»,
Αθήνα 2017, εκδόσεις ΑΣΤΕΡΙΑΣ
ΦΕΓΓΑΡΟΣΤΑΓΜΑ
(της Πέρθας Καλέμη)
Μ’ έλουσες Προμηθέα μου πανσέληνο τ’ Αυγούστου
κι έκλεισα μεσ’ στις χούφτες μου γλαυκό τον ουρανό
μου γλύκανες τ’ ακρόχειλο με το χυμό του μούστου
και μύρωσες την αύρα μου για να μεσουρανώ.
Ράντισες την ανάσα μου με φεγγαριού σταγόνες
κυμάτισες τους πόθους μου με χρώμα θαλασσί
με στόλισες με νούφαρα, τουλίπες κι ανεμώνες.
Ο πιο μεγάλος έρωτας του κόσμου ήσουν εσύ.
Απ’ την ποιητική συλλογή «Αταξίδευτα όνειρα»,
Αθήνα 2017, εκδόσεις ΑΣΤΕΡΙΑΣ
ΠΕΡΘΑΣ ΚΑΛΕΜΗ
Η Πέρθα Καλέμη γεννήθηκε τα Χριστούγεννα του 1960 στην Άντισσα της Λέσβου. Μεγάλωσε στη Μυτιλήνη όπου περάτωσε τις εγκύκλιες σπουδές και ζει μέχρι σήμερα. Είναι απόφοιτη του Εμπορικού Κολλεγίου Αθηνών και των Ξενοδοχειακών Επιχειρήσεων του ειδικού κύκλου σπουδών «ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΣ» του Ε.Ο.Τ.
Έχει εργαστεί σε διάφορους δημόσιους και ιδιωτικούς οργανισμούς. Από το 1987 εργάζεται στο Υπουργείο Οικονομικών, με αντικείμενο τη Δημόσια Περιουσία Λέσβου, Λήμνου και Αγίου Ευστρατίου. Είναι έγγαμη και μητέρα δύο παιδιών. Πνεύμα ανήσυχο, κοινωνικό και δημιουργικό. Για την αστείρευτη δραστηριότητά της τιμήθηκε με διάφορα βραβεία και διπλώματα για την κοινωνική της δράση και το εθελοντικό της έργο.
Μεγάλη της αγάπη είναι ο Οδηγισμός που τον υπηρετεί πάνω από μισόν αιώνα καθώς επίσης και το ερασιτεχνικό θέατρο όπου ασχολήθηκε από μικρή και έπαιξε στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Ως ενεργό μέλος της πολιτιστικής και κοινωνικής ζωής της Μυτιλήνης έχει θητεύσει για πολλά χρόνια στα Διοικητικά Συμβούλια διαφόρων Σωματείων και Συλλόγων.
Στα γράμματα πρώτος την παρουσίασε ο ποιητής, δοκιμιογράφος και κριτικός λογοτεχνίας της Νέας Εστίας, καθηγητής Δημήτρης Νικορέτζος, που την έπεισε να εκδώσει την πρώτη της ποιητική συλλογή Αταξίδευτα όνειρα, την οποία προλόγισε με φιλόφρονες λόγους.
Με το έργο της ασχολήθηκαν οι συγγραφείς και κριτικοί Κώστας Βαλέτας, Αυγερινός Ανδρέου, Κώστας Καρούσος, Λίνος Κουντουράς κ.α.
Τα πρώτα της ποιήματα τα έγραψε παιδούλα ακόμη, στα Λάψαρνα της Άντισσας. Τα βράδια που την έλουζε το φεγγάρι με φως, σκάρωνε στίχους με μεγάλη ευκολία και μέσα της κελάρυζε η μουσική του.
Η ποίησή της είναι λυρικού περιεχομένου, με τη μουσικότητα του στίχου και την ευαισθησία του στοχασμού. Ο ερωτικός της οίστρος, συχνά την ταξιδεύει και στην ελεύθερη ποιητική πλεύση.
Έχει συνεργαστεί και δημοσιεύσει κατά καιρούς ποιήματα, άρθρα, δοκίμια, βιβλιοκρισίες, κ.α., στις τοπικές εφημερίδες και αλλού:
Η Πέρθα Καλέμη γεννήθηκε τα Χριστούγεννα του 1960 στην Άντισσα της Λέσβου. Μεγάλωσε στη Μυτιλήνη όπου περάτωσε τις εγκύκλιες σπουδές και ζει μέχρι σήμερα. Είναι απόφοιτη του Εμπορικού Κολλεγίου Αθηνών και των Ξενοδοχειακών Επιχειρήσεων του ειδικού κύκλου σπουδών «ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΣ» του Ε.Ο.Τ.
Έχει εργαστεί σε διάφορους δημόσιους και ιδιωτικούς οργανισμούς. Από το 1987 εργάζεται στο Υπουργείο Οικονομικών, με αντικείμενο τη Δημόσια Περιουσία Λέσβου, Λήμνου και Αγίου Ευστρατίου. Είναι έγγαμη και μητέρα δύο παιδιών. Πνεύμα ανήσυχο, κοινωνικό και δημιουργικό. Για την αστείρευτη δραστηριότητά της τιμήθηκε με διάφορα βραβεία και διπλώματα για την κοινωνική της δράση και το εθελοντικό της έργο.
Μεγάλη της αγάπη είναι ο Οδηγισμός που τον υπηρετεί πάνω από μισόν αιώνα καθώς επίσης και το ερασιτεχνικό θέατρο όπου ασχολήθηκε από μικρή και έπαιξε στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Ως ενεργό μέλος της πολιτιστικής και κοινωνικής ζωής της Μυτιλήνης έχει θητεύσει για πολλά χρόνια στα Διοικητικά Συμβούλια διαφόρων Σωματείων και Συλλόγων.
Στα γράμματα πρώτος την παρουσίασε ο ποιητής, δοκιμιογράφος και κριτικός λογοτεχνίας της Νέας Εστίας, καθηγητής Δημήτρης Νικορέτζος, που την έπεισε να εκδώσει την πρώτη της ποιητική συλλογή Αταξίδευτα όνειρα, την οποία προλόγισε με φιλόφρονες λόγους.
Με το έργο της ασχολήθηκαν οι συγγραφείς και κριτικοί Κώστας Βαλέτας, Αυγερινός Ανδρέου, Κώστας Καρούσος, Λίνος Κουντουράς κ.α.
Τα πρώτα της ποιήματα τα έγραψε παιδούλα ακόμη, στα Λάψαρνα της Άντισσας. Τα βράδια που την έλουζε το φεγγάρι με φως, σκάρωνε στίχους με μεγάλη ευκολία και μέσα της κελάρυζε η μουσική του.
Η ποίησή της είναι λυρικού περιεχομένου, με τη μουσικότητα του στίχου και την ευαισθησία του στοχασμού. Ο ερωτικός της οίστρος, συχνά την ταξιδεύει και στην ελεύθερη ποιητική πλεύση.
Έχει συνεργαστεί και δημοσιεύσει κατά καιρούς ποιήματα, άρθρα, δοκίμια, βιβλιοκρισίες, κ.α., στις τοπικές εφημερίδες και αλλού:
Λεσβιακός Κήρυκας, Δημοκράτης, Αιολικά Νέα, Εμπρός, Πολιτικά καθώς στο Μαχητή της Άρτας κ.α. Επίσης συνεργάζεται στα λογοτεχνικά περιοδικά, Αιολικά γράμματα, Ναυτική Ελλάς, (όπου είναι και συνεργάτης), Αιολίδα, Λεσβιακό ημερολόγιο, Σπετσιώτικος Αντίλαλος, Κέφαλος το λογοτεχνικό περιοδικό της Κεφαλονιάς κ.α.
Έχει επίσης φιλοξενηθεί σε ηλεκτρονικές και λογοτεχνικές ιστοσελίδες-εφημερίδες όπως Η ΝΕΑ ΕΡΥΘΡΑΙΑ on line , στην καλλιτεχνική εφημερίδα Λογοτεχνικό Βήμα-Η Εφημερίδα των Λογοτεχνών, FRACT-ALL, Thessaloniki Arts & Culture, το βιβλίο-net, Daily Reader.gr, Ms POETRY/poems & Poetry, ΕΔΩ ΚΑΤΕΡΙΝΗ blog News, OlymposVoice.blogspot.com,
Έχει επίσης φιλοξενηθεί σε ηλεκτρονικές και λογοτεχνικές ιστοσελίδες-εφημερίδες όπως Η ΝΕΑ ΕΡΥΘΡΑΙΑ on line , στην καλλιτεχνική εφημερίδα Λογοτεχνικό Βήμα-Η Εφημερίδα των Λογοτεχνών, FRACT-ALL, Thessaloniki Arts & Culture, το βιβλίο-net, Daily Reader.gr, Ms POETRY/poems & Poetry, ΕΔΩ ΚΑΤΕΡΙΝΗ blog News, OlymposVoice.blogspot.com,
η τέχνη είναι αποκάλυψη κ.α.
Επίσης επιμελείται με τους υπεύθυνους ύλης τον τόμο Αιολικά χρονικά της Επιστημονικής Ένωσης της «Εταιρίας Αιολικών Μελετών» όπου είναι και στο Δ.Σ. Ακόμη, συμμετέχει σε διεπιστημονικές ημερίδες, σε συμπόσια, σε πανελλήνια και διεθνή συνέδρια. Εισηγήσεις της έχουν δημοσιευθεί στα «Πρακτικά» τους. Έχει λάβει, επίσης μέρος σε πολλές ποιητικές βραδιές, σε παρουσιάσεις βιβλίων, σε λογοτεχνικές ομιλίες για ποιητές, πεζογράφους και σημαντικά πρόσωπα, που έχουν προσφέρει στο κοινωνικό σύνολο, σε διάφορους χώρους και πνευματικά εντευκτήρια. Πρόσφατη παρουσίαση της —όπου προλόγισε και το βιβλίο —στο αμφιθέατρο Μίκης Θεοδωράκης του Δήμου Παπάγου Χολαργού της ποιητικής συλλογής Ταξίδια του Νου και της Ψυχής της ποιήτριας Ανθής Λουκά-Τρικούκη /2019. Εδώ και πολλά χρόνια μελετά την ελληνική και ξένη ποίηση, όπως και την Ελληνική και ξένη λογοτεχνία.
Τον Ιούνιο του 2017 κυκλοφόρησε την πρώτη ποιητική της συλλογή με τον τίτλο Αταξίδευτα όνειρα όπου διακρίθηκε με το Β΄ Βραβείο «Βραβεία Κέφαλος 2017-2018» του περιοδικού Κέφαλος το λογοτεχνικό περιοδικό της Κεφαλονιάς. Έχει πάρει έπαινο επίσης ως μαθήτρια Λυκείου στον Πανελλήνιο διαγωνισμό διηγήματος, ποιήματος και τραγουδιού το 1979 με το ποίημά της «Τάφος» καθώς επίσης έπαινο το 2018 στον πανελλήνιο διαγωνισμό «Ο Άγιος Βαλεντίνος… της Μυτιλήνης » του Δήμου Λέσβου με το ποίημα της «Φεγγαρόσταγμα » και απέσπασε το Α΄ Βραβείο το 2019 στον ίδιο διαγωνισμό με το ποίημά της «Μεταξωτές λέξεις του Έρωτα». Έχει λάβει και άλλες τιμητικές διακρίσεις για τη συμμετοχή της στα ελληνικά γράμματα. Είναι υπό έκδοση οι λυρικές της πρόζες Ερωτικά Αλληλούια. Το μεγαλύτερο μέρος του έργου της, δοκιμιακό, ποιητικό και βιβλιοκριτικό είναι ανέκδοτο. Επίσης έχει συμμετάσχει και σε συλλογικά έργα – ανθολογίες.
Τα πιο πρόσφατα:
· Αιολίδα ΠΑΝΗΓΥΡΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ «Λεσβιακή Παροικία» 1965-2015 (50 χρόνια «Λεσβιακή Παροικία», 2015)
· Λεσβιακό ημερολόγιο 2016 (ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΤΕΧΝΕΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ) Εκδόσεις: Μύθος Εκδοτική Ε.Π.Ε.
· Αιολικά γράμματα Ποιητικό Ανθολόγιο 2016 (Ποίηση-Πεζογραφία-Δοκίμιο) Έκδοση: Κώστα Βαλέτα 2016
· Ποιητικό Ανθολόγιο-ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ – ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ 2018
Εκδόσεις: ΟΣΤΡΙΑ
· 100 + 1 κλειδιά της διπλανής Πόρτας Ποιητικό Ανθολόγιο 2019 Εκδόσεις: I TravelerPoetry – Publicacions
· Καλλιτεχνικό Ημερολόγιο 2019, το βιβλίο.net
· Λογοτεχνικό Ημερολόγιο 2019 Κέφαλου
Έκδοση: Κέφαλος – Το Λογοτεχνικό περιοδικό της Κεφαλονιάς.
Τον Ιούνιο του 2017 κυκλοφόρησε την πρώτη ποιητική της συλλογή με τον τίτλο Αταξίδευτα όνειρα όπου διακρίθηκε με το Β΄ Βραβείο «Βραβεία Κέφαλος 2017-2018» του περιοδικού Κέφαλος το λογοτεχνικό περιοδικό της Κεφαλονιάς. Έχει πάρει έπαινο επίσης ως μαθήτρια Λυκείου στον Πανελλήνιο διαγωνισμό διηγήματος, ποιήματος και τραγουδιού το 1979 με το ποίημά της «Τάφος» καθώς επίσης έπαινο το 2018 στον πανελλήνιο διαγωνισμό «Ο Άγιος Βαλεντίνος… της Μυτιλήνης » του Δήμου Λέσβου με το ποίημα της «Φεγγαρόσταγμα » και απέσπασε το Α΄ Βραβείο το 2019 στον ίδιο διαγωνισμό με το ποίημά της «Μεταξωτές λέξεις του Έρωτα». Έχει λάβει και άλλες τιμητικές διακρίσεις για τη συμμετοχή της στα ελληνικά γράμματα. Είναι υπό έκδοση οι λυρικές της πρόζες Ερωτικά Αλληλούια. Το μεγαλύτερο μέρος του έργου της, δοκιμιακό, ποιητικό και βιβλιοκριτικό είναι ανέκδοτο. Επίσης έχει συμμετάσχει και σε συλλογικά έργα – ανθολογίες.
Τα πιο πρόσφατα:
· Αιολίδα ΠΑΝΗΓΥΡΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ «Λεσβιακή Παροικία» 1965-2015 (50 χρόνια «Λεσβιακή Παροικία», 2015)
· Λεσβιακό ημερολόγιο 2016 (ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΤΕΧΝΕΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ) Εκδόσεις: Μύθος Εκδοτική Ε.Π.Ε.
· Αιολικά γράμματα Ποιητικό Ανθολόγιο 2016 (Ποίηση-Πεζογραφία-Δοκίμιο) Έκδοση: Κώστα Βαλέτα 2016
· Ποιητικό Ανθολόγιο-ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ – ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ 2018
Εκδόσεις: ΟΣΤΡΙΑ
· 100 + 1 κλειδιά της διπλανής Πόρτας Ποιητικό Ανθολόγιο 2019 Εκδόσεις: I TravelerPoetry – Publicacions
· Καλλιτεχνικό Ημερολόγιο 2019, το βιβλίο.net
· Λογοτεχνικό Ημερολόγιο 2019 Κέφαλου
Έκδοση: Κέφαλος – Το Λογοτεχνικό περιοδικό της Κεφαλονιάς.
ΠΗΓΗ:
https://kefalosperiodiko.blogspot.com/2019/11/blog-post_20.html?fbclid=IwAR1vfQni926fm2VXLGT-StzOlKlNKifO9roesSk5bzYPgw_jGtHvRA17hT0