Εγώ δεν είμαι σαν τους άλλους,
Εκείνοι μου το είπαν
Αλλά δεν φταίω εγώ γι' αυτό.
Μου τό ’πάνε κι αυτό επίσης...
Εκείνοι μου το είπαν
Αλλά δεν φταίω εγώ γι' αυτό.
Μου τό ’πάνε κι αυτό επίσης...
Anne Sylvestre -La chanson de toute seule (To τραγούδι της ολομόναχης)
«Εγώ δεν είμαι σαν τους άλλους.» Πρέπει, όπως στο τραγούδι της Anne Sylvestre, να μας το πουν οι άλλοι για να το παρατηρήσουμε;
Δημιουργηθήκαμε σιγά σιγά, από ένα ασυνείδητο, μισοτελειωμένο μωρό, με ό.τι μας προσέφερε ο περίγυρός μας. Αναπτυχθήκαμε όπως όπως, ανέμελοι, στα τυφλά, μπουκωμένοι με ζωμούς, συμβουλές, κόμικ, στοργή, επικρίσεις και τηλεόραση.
Έρχεται η ηλικία όπου αναλογιζόμαστε: το ον αυτό που έγινα, ποιος είναι: Τι αξίζει; Ρωτάμε το βλέμμα των άλλων και φοβόμαστε, γιατί αυτή η ματιά συχνότατα μας διαπερνά χωρίς να μας βλέπει (είμαι τόσο ανύπαρκτος;) ή είναι γεμάτη ειρωνεία, αν όχι περιφρόνηση (είμαι τόσο γελοίος;). Ρωτάμε τους καθρέφτες και απογοητευόμαστε, γιατί η απάντησή τους σπάνια προκαλεί ενθουσιασμό.
Ρωτάμε το σχολείο και η απάντηση δεν μας ικανοποιεί καθόλου, γιατί το σχολείο μάς φαίνεται σαν μια μεγάλη μηχανή, που δεν ενδιαφέρεται για την προσωπικότητα του καθενός αλλά επιδίωκα να μας τυποποιήσει σύμφωνα με τις κυρίαρχες νόρμες.
Είμαι όμορφος;
Είμαι έξυπνος;
Γι αυτές τις δυο αιχμηρές ερωτήσεις, η απάντηση είναι «όχι όπως άλλοι». «Λιγότερο», όμως, ή «περισσότερο»; Αν πούμε «λιγότερο», θλιβόμαστε, υποτασσόμαστε και δεχόμαστε σιγά σιγά σαν πεπρωμένο μας μια μέτρια μοίρα. Αντίθετα, αν πείσουμε τον εαυτό μας για το «περισσότερο», αυτοδοξαζόμαστε, προσπαθούμε να κυριαρχήσουμε και τελικά καταστρέφουμε οι ίδιοι τον εαυτό μας, αφήνοντας να μπουν μέσα μας δύο δηλητήρια: ο πόθος της εξουσίας και η περιφρόνηση των άλλων.
Μήπως λοιπόν δεν υπάρχει ορθή απάντηση;
Όχι, δεν υπάρχει ορθή απάντηση, γιατί η ίδια η ερώτηση δεν έχει νόημα, επειδή στηρίζεται σ' ένα λογικό σφάλμα: την αντικατάσταση του «διαφορετικός» από το «κατώτερος» και το «ανώτερος».
Δεν πρόκειται για άρνηση των διαφορών, αλλά για το πώς, βλέποντάς τες καταπρόσωπο, οι διαφορές αυτές θα μας εμπλουτίσουν, θα μας χαροποιήσουν, καθώς και για το πώς θα προσδιοριστεί η φύση τους και θα γίνει κατανοητή η αρχή τους.
***
Γι αυτές τις δυο αιχμηρές ερωτήσεις, η απάντηση είναι «όχι όπως άλλοι». «Λιγότερο», όμως, ή «περισσότερο»; Αν πούμε «λιγότερο», θλιβόμαστε, υποτασσόμαστε και δεχόμαστε σιγά σιγά σαν πεπρωμένο μας μια μέτρια μοίρα. Αντίθετα, αν πείσουμε τον εαυτό μας για το «περισσότερο», αυτοδοξαζόμαστε, προσπαθούμε να κυριαρχήσουμε και τελικά καταστρέφουμε οι ίδιοι τον εαυτό μας, αφήνοντας να μπουν μέσα μας δύο δηλητήρια: ο πόθος της εξουσίας και η περιφρόνηση των άλλων.
Μήπως λοιπόν δεν υπάρχει ορθή απάντηση;
Όχι, δεν υπάρχει ορθή απάντηση, γιατί η ίδια η ερώτηση δεν έχει νόημα, επειδή στηρίζεται σ' ένα λογικό σφάλμα: την αντικατάσταση του «διαφορετικός» από το «κατώτερος» και το «ανώτερος».
Δεν πρόκειται για άρνηση των διαφορών, αλλά για το πώς, βλέποντάς τες καταπρόσωπο, οι διαφορές αυτές θα μας εμπλουτίσουν, θα μας χαροποιήσουν, καθώς και για το πώς θα προσδιοριστεί η φύση τους και θα γίνει κατανοητή η αρχή τους.
***
Απόσπασμα από το βιβλίο του Albert Jacquard «Εγώ και οι άλλοι»