Τη νύχτα μεταξύ 10ης και 11ης Απριλίου 1826, κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1821,
οι «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι» του Μεσολογγίου πραγματοποιούν την ηρωική έξοδο.
Η ηρωϊκή Έξοδος της Ιερής Πόλης του Μεσολογγίου είναι η Έξοδος για την Ελευθερία ή τον Θάνατο.
Αρχές του Οκτωβρίου του έτους 1825 κατέπλευσαν στην Αλεξάνδρεια οι ναυτικές μοίρες όλων των Οθωμανών συμμάχων. Μια συνολική δύναμη περίπου 145 πλοίων, την συναποτελούσαν αλγερινά, τριπολίτικα, τούρκικα, αιγυπτιακά πολεμικά πλοία, καθώς υπήρχαν και άλλα με διάφορες ευρωπαϊκές σημαίες. Συγκεντρώθηκαν και 8000 Άραβες πεζοί και 1200 ιππείς. Περίπου 800 άτακτοι τούρκοι, τότε γυμνάζονταν με την επίβλεψη των Γάλλων στρατηγών. Τρόφιμα, πολεμοφόδια είχαν φτάσει και από τα Γαλλικά λιμάνια. Ο Ιμπραήμ ήταν ενθουσιασμένος με το στράτευμα και σκόπευε στην καθυπόταξη ολόκληρης της Πελοποννήσου και στην άλωση της πόλης του Μεσολογγίου.
Με το νέο αυτό ποικίλο στράτευμα η πολιορκία των Τούρκων έγινε σφοδρότερη. Μέχρι τον Φεβρουάριο του έτους 1826 οι Τούρκοι δεν είχαν καταφέρει τίποτα. Ο στόλος του Ανδρέα Μιαούλη κατάφερνε να εφοδιάζει τη πόλη του Μεσολογγίου και η άμυνα των γενναίων πολιορκημένων έμενε ακλόνητη και ισχυρή.
Το Μάρτιο οι Τούρκοι θα καταλάβουν κάποιες στρατηγικές νησίδες της λιμνοθάλασσας, όπως είναι ο Ντολμάς και το Βασιλάδι.
Η νησίδα Κλείσοβα μετά από μάχες έμεινε τελικά στα χέρια των Ελλήνων.
Τα στρατεύματα του Ιμπραήμ, είχαν πάρα πολύ μεγάλες απώλειες.
Όμως ο ανεφοδιασμός της πόλης είχε γίνει αρκετά δύσκολος για τους Έλληνες και οι αμυνόμενοι βρέθηκαν σε δεινή θέση. Η πείνα άρχισε να θερίζει. Το συμβούλιο των Οπλαρχηγών και των Προκρίτων της πόλης του Μεσολογγίου θα πάρει την γενναία απόφαση για την Έξοδο. Για την Ελευθερία ή το Θάνατο.
Η έξοδος ορίστηκε να γίνει τη νύκτα του Σαββάτου του Λαζάρου, πρός τα ξημερώματα της Κυριακής των Βαΐων.
Η έξοδος ορίστηκε να γίνει τη νύκτα του Σαββάτου του Λαζάρου, πρός τα ξημερώματα της Κυριακής των Βαΐων.
Ήταν 10ης πρός 11ης Απριλίου έτους 1826.
Αλλά ως συνήθως, ο Ελληνικός λαός ενώ έχει Ήρωες και γενναίους έχει και Εφιάλτες.
Το σχέδιο της εξόδου πιθανόν προδόθηκε.
Το πιθανότερο από αυτόμολο ξένο.
Οι τουρκο-αιγύπτιοι βρέθηκαν ενημερωμένοι και έγινε σφοδρή επίθεση.
Ακολούθησε η σφαγή.
Χιλιάδες Έλληνες εκεί θα σφαγιαστούν και άλλοι θα αιχμαλωτιστούν.
Μόνο 1500 θα καταφέρουν να σωθούν. Αξιόπιστη είναι και η καταγραφή της εξόδου του Τζόρτζ Φίνλεϊ, που υπολογίζει σε 4000 τους θανατωθέντες, σε 3000 τους αιχμαλώτους, και περίπου 2000 που διασώθηκαν.
Σώθηκαν αρκετοί Φιλέλληνες όπως ο Ιταλός Ιακομούτσι, που είχε καταφέρει να οργανώσει την άμυνα κατά της οθωμανικής επίθεσης της νήσου Βασιλάδι.
Επίσης, χάρη στο Κασομούλη, γνωρίζουμε τη εσωτερική ιστορία της πολιορκίας.
Κάποιοι ιστορικοί θέτουν ισχυρά ερωτήματα για την ασθένεια του Καραϊσκάκη, κατά την ημέρα της Εξόδου. Όπως αναφέρει ο Κασομούλης, ο Καραϊσκάκης υποδέχτηκε κλινήρης στη σκηνή του στο ελληνικό στρατόπεδο στη Δερβέκιστα που βρίσκεται περίπου 48 χλμ., μακριά από το Μεσολόγγι.
Υποδέχθηκε όσους διασώθηκαν από το σώμα του Δημήτριου Μακρή, όμως με κάποια ειρωνική διάθεση, πράγμα που όργισε τον Μακρή και του απάντησε.
Αφού το ηρωϊκό Μεσολόγγι έπεσε, αυτός ήταν και ο ισχυρός λόγος που οδήγησε σε διάλυση την 3η Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου του έτους 1826.
Αφού το ηρωϊκό Μεσολόγγι έπεσε, αυτός ήταν και ο ισχυρός λόγος που οδήγησε σε διάλυση την 3η Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου του έτους 1826.
Τότε θα παραιτηθεί και η Κυβέρνηση Κουντουριώτη.
Το Φιλελληνικό Κίνημα θα λάβει μεγάλες διαστάσεις στο Εξωτερικό.
Επιτάχυναν τις διαδικασίες για την επίτευξη συμφωνίας, μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων, ώστε να δοθεί η τελική λύση για το Ελληνικό ζήτημα.
Αρκετοί Φιλέλληνες καθώς και ο Αμερικανός Φιλέλληνας Σάμιουελ Γκρίντλεϊ Χάου σχολίαζε ότι η πτώση του Μεσολογγίου έγινε η «ενοχοποιητική απόδειξη της εγωϊστικής αδιαφορίας του χριστιανικού κόσμου».
Οι δραματικές συνθήκες κάτω από τις οποίες έγινε η Έξοδος, έγιναν γνωστές στο κόσμο της Δύσης και προκάλεσαν έντονη συγκίνηση στην Ευρωπαϊκή λαϊκή κοινή γνώμη. Ο καγκελάριος της Αυστρίας ο Μέτερνιχ, παρότι είχε περίεργο ρόλο, εντούτοις αρνήθηκε να συμφωνήσει να στείλουν στρατεύματα της «Ιεράς Συμμαχίας», κατά της Ελληνικής Επανάστασης.
Οι Επαναστάσεις και η Αντίσταση στον Οθωμανό κατακτητή θα φέρουν την πολυπόθητη Ανάσταση του Γένους. Τίποτα δεν έγινε με μιας, αλλά με αρκετές θυσίες και με πολύ πολύ αίμα, για τα ιερά, τα ποθητά και τα δίκαια των Ελλήνων. Όπως παντού σε όλη την υπόδουλη Ελλάδα, θα χυθεί αίμα ως ιερή θυσία, το άφθονο χριστιανικό αίμα, πάνω στο βωμό των ιδανικών, της πίστης, της πατρίδας και της οικογένειας. Ώστε σε εμάς να θυμίζουν τα αιώνια και όχι τα πρόσκαιρα και να ζητούν την ιερή δικαίωσή τους, ανά την ιστορία και ανά τους αιώνες, καθώς και μέσω του διαχρονικού ιερού καθήκοντος της οφειλής που έχουν οι νεώτεροι Έλληνες. Θαρρετά και γενναία με καμάρι πάντα τραγουδούσαν τα παιδιά των Ελλήνων, των Ελληνικών σχολείων, στις Εθνικές μας Παρελάσεις, ότι η Ελλάδα ποτέ Δεν Πεθαίνει: «των εχθρών τα φουσάτα περάσαν, σαν το Λίβα που καίει τα σπαρτά, με κανόνια τις πόλεις χαλάσαν, μας ανάψαν φωτιές στα χωριά, για να φτιάξουμε τα όσα γκρεμίσαν, ας κοιτάξουμε μονάχα μπροστά!
Οι δραματικές συνθήκες κάτω από τις οποίες έγινε η Έξοδος, έγιναν γνωστές στο κόσμο της Δύσης και προκάλεσαν έντονη συγκίνηση στην Ευρωπαϊκή λαϊκή κοινή γνώμη. Ο καγκελάριος της Αυστρίας ο Μέτερνιχ, παρότι είχε περίεργο ρόλο, εντούτοις αρνήθηκε να συμφωνήσει να στείλουν στρατεύματα της «Ιεράς Συμμαχίας», κατά της Ελληνικής Επανάστασης.
Οι Επαναστάσεις και η Αντίσταση στον Οθωμανό κατακτητή θα φέρουν την πολυπόθητη Ανάσταση του Γένους. Τίποτα δεν έγινε με μιας, αλλά με αρκετές θυσίες και με πολύ πολύ αίμα, για τα ιερά, τα ποθητά και τα δίκαια των Ελλήνων. Όπως παντού σε όλη την υπόδουλη Ελλάδα, θα χυθεί αίμα ως ιερή θυσία, το άφθονο χριστιανικό αίμα, πάνω στο βωμό των ιδανικών, της πίστης, της πατρίδας και της οικογένειας. Ώστε σε εμάς να θυμίζουν τα αιώνια και όχι τα πρόσκαιρα και να ζητούν την ιερή δικαίωσή τους, ανά την ιστορία και ανά τους αιώνες, καθώς και μέσω του διαχρονικού ιερού καθήκοντος της οφειλής που έχουν οι νεώτεροι Έλληνες. Θαρρετά και γενναία με καμάρι πάντα τραγουδούσαν τα παιδιά των Ελλήνων, των Ελληνικών σχολείων, στις Εθνικές μας Παρελάσεις, ότι η Ελλάδα ποτέ Δεν Πεθαίνει: «των εχθρών τα φουσάτα περάσαν, σαν το Λίβα που καίει τα σπαρτά, με κανόνια τις πόλεις χαλάσαν, μας ανάψαν φωτιές στα χωριά, για να φτιάξουμε τα όσα γκρεμίσαν, ας κοιτάξουμε μονάχα μπροστά!
Η Ελλάδα ποτέ δεν πεθαίνει, δεν τη σκιάζει φοβέρα καμιά, μόνο λίγο καιρό ξαποσταίνει και ξανά προς τη δόξα τραβά».
Το ηρωϊκό Μεσολόγγι ζει και θα ζει για πάντα στην ψυχή του κάθε Έλληνα, γιατί μετά το Πάθος ακουλουθεί η Ανάσταση.