ΕΘΙΜΑ ΤΗΣ ΑΠΟΚΡΙΑΣ. Συγχωρεμένα, Εμπονέστια, Χάσκα....Του Παρασκευά Καλπακτσόγλου

(Η συγγνώμη και το φαγοπότι πριν τη νηστεία της Σαρακοστής).Την Κυριακή της Τυρινής στην παλιά Κατερίνη όσοι μαζεύονταν στην εκκλησία μετά τον... Εσπερινό ζητούσαν συγγνώμη ο ένας από τον άλλο.

 «Συγχωρεμένα», έλεγε ο ένας, «συγχωρεμένα», απαντούσε ο άλλος. 

Έτσι φιλιωμένοι και μονοιασμένοι ξεκινούσαν την Σαρακοστή. 

Ήταν ένα πολύ ωραίο έθιμο και το τηρούσαν όλοι ευλαβικά τον παλιό καιρό.
Η «Εμπονέστια» ήταν το ποντιακό έθιμο, της τελευταίας Κυριακής της Αποκριάς.
Το βράδυ της Κυριακής της Τυρινής μαζεύονταν οι οικογένειες σε παρέες γύρω από το τραπέζι αλλά και έξω στην ύπαιθρο κι έτρωγαν όλα τα κρεατικά και γαλακτοκομικά που υπήρχαν στο σπίτι, επειδή την επόμενη μέρα «έμπαινε η νηστεία». 

Κατά τους ετυμολόγους το «Εμβαίνω εις την νηστείαν», έγινε «Εμπονέστια».
«Οσήμερον θα εμπονεστιάζουμε» έλεγαν. 

Το φαγοπότι μέχρι σκασμού, συνοδευόταν κι από γλέντι, το οποίο κρατούσε μέχρι τα μεσάνυχτα.
Τα ξημερώματα της Καθαρής Δευτέρας σφράγιζαν το στόμα τους για την περίοδο της νηστείας, τρώγοντας ένα αυγό και λέγοντας: 

«Με τ’ ωβόν εβούλωσ’ ατο, με τ’ ωβόν θ’ ανοίγ’ ατο». 

Δηλαδή «με το αυγό το βούλωσα με το αυγό θα το ανοίξω», εννοώντας το κόκκινο πασχαλινό αυγό.

Η «χάσκα» ή ο «χάσκας», είναι αποκριάτικο έθιμο που τηρείται στην Ελλάδα και κατά κύριο λόγο στις περιοχές της Μακεδονίας την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς, παραμονή της πρώτης μέρας της Σαρακοστής.
Σε έναν λεπτό πλάστη, δένεται κλωστή στην μια άκρη της οποίας κρέμεται ένα ξεφλουδισμένο αυγό. «Με αβγό κλείνει το στόμα το βράδυ της αποκριάς, με αβγό ανοίγει την Ανάσταση» λέει η λαϊκή σοφία. Στην Κατερίνη αντί για αυγό έδεναν ένα κομμάτι αποκριάτικου χαλβά μεγέθους σπιρτόκουτου. Ο πατριάρχης της οικογένειας (πατέρας, παππούς) κάθεται στο κέντρο ή στην περιφέρεια ενός κύκλου που αποτελείται από τα νεότερα μέλη της οικογένειας και περνάει πάνω από τα κεφάλια τους την χάσκα καθώς οι νεαροί συμμετέχοντες προσπαθούν με το στόμα μόνο και δίχως να χρησιμοποιήσουν τα χέρια τους να πιάσουν το αυγό ή το χαλβά! 

Εκείνος που θα το καταφέρει θεωρείται πολύ τυχερός (ή και ικανός).