Διεθνείς εξελίξεις στο βιβλίο

Κα­τά γε­νι­κή πα­ρα­δο­χή, η πο­λι­τι­στι­κή βιο­μη­χα­νία και το βι­βλίο ει­δι­κό­τε­ρα, δέ­χτη­καν ισχυ­ρό πλήγ­μα από την υγειο­νο­μι­κή κρί­ση, κα­θώς
η νέα, πρω­τό­γνω­ρη συν­θή­κη της κοι­νω­νι­κής απο­στα­σιο­ποί­η­σης, που επι­βλή­θη­κε ως ανά­χω­μα στην επέ­κτα­ση του ιού, έπλη­ξε στον πυ­ρή­να του τον πο­λι­τι­σμό. Η πα­γκό­σμια κοι­νό­τη­τα του βι­βλί­ου -εκ­δό­τες, συγ­γρα­φείς, βι­βλιο­πώ­λες, βι­βλιο­θή­κες, ενώ­σεις και Ορ­γα­νι­σμοί Συλ­λο­γι­κής Δια­χεί­ρι­σης- όμως επέ­δει­ξε αυ­ξη­μέ­να αντα­να­κλα­στι­κά, ανα­λαμ­βά­νο­ντας πρω­το­βου­λί­ες και προ­τεί­νο­ντας μέ­τρα για τη δια­χεί­ρι­ση της κρί­σης και την αντι­με­τώ­πι­ση των συ­νε­πειών της παν­δη­μί­ας. Κά­νο­ντας μια σύ­ντο­μη ανα­σκό­πη­ση, δια­πι­στώ­νου­με πλη­θώ­ρα αξιο­ση­μεί­ω­των εξε­λί­ξε­ων και ση­μα­ντι­κών δρά­σε­ων που στο­χεύ­ουν στην κά­λυ­ψη των αυ­ξη­μέ­νων ανα­γκών των πο­λι­τών για ενη­μέ­ρω­ση, εκ­παί­δευ­ση και ψυ­χα­γω­γία.

Στην Πορ­το­γα­λία, η Ένω­ση Πορ­το­γά­λων Εκ­δο­τών και Βι­βλιο­πω­λών (APEL), εξέ­φρα­σε την έντο­νη δυ­σα­ρέ­σκειά της για τα μέ­τρα που ανα­κοί­νω­σε η Υπουρ­γός Πο­λι­τι­σμού Graça Fonseca, σύμ­φω­να με τα οποία 400.000 ευ­ρώ θα δια­τε­θούν συ­νο­λι­κά για τη στή­ρι­ξη των μι­κρών εκ­δο­τών και βι­βλιο­πω­λών, με ανώ­τα­το όριο τα 5.000 ευ­ρώ ανά επι­χεί­ρη­ση και 45.000 ευ­ρώ θα δο­θούν στους συγ­γρα­φείς για τη συγ­γρα­φή βι­βλί­ων. Η APEL προ­γραμ­μα­τί­ζει άμε­σα συ­νά­ντη­ση με τον Πρό­ε­δρο της Δη­μο­κρα­τί­ας και εκ­προ­σώ­πους του πο­λι­τι­κού κό­σμου. Εξε­τά­ζει επί­σης το εν­δε­χό­με­νο να δη­μο­σιεύ­ει ανοι­χτή επι­στο­λή, που θα συ­νυ­πο­γρά­φουν συγ­γρα­φείς, ποι­η­τές, εκ­δό­τες, εκ­παι­δευ­τι­κοί, βι­βλιο­πώ­λες, με­τα­φρα­στές, σχε­δια­στές, όπου θα κα­ταγ­γέλ­λουν την πα­ντε­λή εγκα­τά­λει­ψη από το Υπουρ­γείο Πο­λι­τι­σμού.

Στο Ηνω­μέ­νο Βα­σί­λειο, η Ένω­ση Εκ­δο­τών (PA), κά­νει έκ­κλη­ση για τη λή­ψη πέ­ντε συ­γκε­κρι­μέ­νων μέ­τρων για τη στή­ρι­ξη των βρε­τα­νών εκ­δο­τών: α) να συ­μπε­ρι­λη­φθεί ο εκ­δο­τι­κός κλά­δος στο κα­θε­στώς των φο­ρο­λο­γι­κών ελα­φρύν­σε­ων, β) να πα­ρα­τα­θεί η πε­ρί­ο­δος απο­πλη­ρω­μής των δα­νεί­ων, γ) να λη­φθούν μέ­τρα ενί­σχυ­σης από την κυ­βέρ­νη­ση για να ρυθ­μι­στεί η εκ πε­ρι­τρο­πής ερ­γα­σία, δ) να ξε­κα­θα­ρί­σει η κυ­βέρ­νη­ση τον τρό­πο λει­τουρ­γί­ας της εφο­δια­στι­κής αλυ­σί­δας, για να προ­σαρ­μο­στούν και οι εκ­δό­τες, και ε) να επι­δο­τη­θούν τα εκ­παι­δευ­τι­κά ιδρύ­μα­τα (σχο­λεία, κο­λέ­για και πα­νε­πι­στή­μια), ώστε να μπο­ρέ­σουν να προ­σαρ­μό­σουν τη λει­τουρ­γία τους στην εξ απο­στά­σε­ως δι­δα­σκα­λία. Αξί­ζει επί­σης να ανα­φερ­θεί ότι το Συμ­βού­λιο Τε­χνών της Αγ­γλί­ας (ACE), ανα­κοί­νω­σε την από­φα­ση να δια­θέ­σει 151.000 λί­ρες Αγ­γλί­ας στις βι­βλιο­θή­κες, προ­κει­μέ­νου να προ­μη­θευ­τούν eBooks και audio books. Κά­θε μία από τις 151 δη­μό­σιες βι­βλιο­θή­κες θα λά­βει το πο­σό των 1.000 λι­ρών για να προ­μη­θευ­τεί άμε­σα νέο ψη­φια­κό υλι­κό. Σύμ­φω­να με το ACE, οι βι­βλιο­θή­κες ση­μεί­ω­σαν μια ση­μα­ντι­κή αύ­ξη­ση στις εγ­γρα­φέ­ων νέ­ων με­λών κα­τά τον τε­λευ­ταίο μή­να, που έφθα­σε το 600%, σε σύ­γκρι­ση με την ίδια επο­χή πέ­ρυ­σι.

Στη Φιν­λαν­δία, οι βι­βλιο­θή­κες προ­μη­θεύ­τη­καν επι­πλέ­ον άδειες και συν­δρο­μές σε ηλε­κτρο­νι­κά βι­βλία και ηλε­κτρο­νι­κά πε­ριο­δι­κά, κα­θώς και σε οπτι­κο­α­κου­στι­κό υλι­κό, κα­τά τη διάρ­κεια του lockdown, προ­κει­μέ­νου να αντα­πο­κρι­θούν στις αυ­ξη­μέ­νες ανά­γκες που πα­ρου­σιά­στη­καν. Αν και δεν υπάρ­χουν ακό­μα συ­γκε­ντρω­τι­κά αριθ­μη­τι­κά στοι­χεία, μπο­ρεί να ει­πω­θεί ότι η ζή­τη­ση για ψη­φια­κό πε­ριε­χό­με­νο αυ­ξή­θη­κε ση­μα­ντι­κά, με δε­δο­μέ­νο ότι όλες οι βι­βλιο­θή­κες ήταν κλει­στές. Αυ­τή τη στιγ­μή εί­ναι σε εξέ­λι­ξη η διε­ρεύ­νη­ση για τη δη­μιουρ­γία μιας εθνι­κής πλατ­φόρ­μας για τα ηλε­κτρο­νι­κά βι­βλία.

Η Ισπα­νία, η Εσθο­νία και η Τσε­χία προ­χώ­ρη­σαν στην εφαρ­μο­γή μειω­μέ­νου ΦΠΑ στα eBooks, εφαρ­μό­ζο­ντας τη σχε­τι­κή οδη­γία που ψη­φί­στη­κε τον Νο­έμ­βριο 2018. Συ­γκε­κρι­μέ­να, η Ισπα­νία, με βα­σι­λι­κό διά­ταγ­μα, που τέ­θη­κε σε ισχύ στις 23 Απρι­λί­ου, επέ­κτει­νε τον μειω­μέ­νο ΦΠΑ (4%) σε όλα τα εί­δη των βι­βλί­ων, των ηλε­κτρο­νι­κών συ­μπε­ρι­λαμ­βα­νο­μέ­νων. Στην Εσθο­νία, το κοι­νο­βού­λιο ψή­φι­σε νό­μο που προ­βλέ­πει την επέ­κτα­ση του μειω­μέ­νου ΦΠΑ (9%) στις ηλε­κτρο­νι­κές εκ­δό­σεις, με ισχύ από την 1η Μα­ΐ­ου. Ομοί­ως και η Βου­λή της Τσε­χί­ας ενέ­κρι­νε την εφαρ­μο­γή, η οποία θα τε­θεί σε εφαρ­μο­γή την 1η Μα­ΐ­ου. Με τις χώ­ρες αυ­τές, ο αριθ­μός των κρα­τών-με­λών της Ευ­ρω­παϊ­κής Ένω­σης που εφαρ­μό­ζουν τον μειω­μέ­νο ΦΠΑ στα eBooks, δια­μορ­φώ­νε­ται στις 18. Στον αριθ­μό αυ­τό θα προ­στε­θούν στο επό­με­νο διά­στη­μα η Ισλαν­δία, η Νορ­βη­γία, η Σερ­βία, ενώ το Ηνω­μέ­νο Βα­σί­λειο από 01/05/2020 μη­δέ­νι­σε τον ΦΠΑ στις ηλε­κτρο­νι­κές εκ­δό­σεις.

Ση­μα­ντι­κές όμως εί­ναι και οι πρω­το­βου­λί­ες των Ορ­γα­νι­σμών Συλ­λο­γι­κής Δια­χεί­ρι­σης σε πα­γκό­σμιο επί­πε­δο. Συ­γκε­κρι­μέ­να, στον Κα­να­δά, ο ΟΣΔ Copibec προ­κει­μέ­νου να κα­λύ­ψει τις αυ­ξη­μέ­νες ανά­γκες, επέ­κτει­νε το όριο της αδειο­δό­τη­σης στην εκ­παί­δευ­ση από 15% σε 35% για τα μη εκ­παι­δευ­τι­κά βι­βλία, χω­ρίς επι­πλέ­ον κό­στος για τους χρή­στες. Οι ανα­φο­ρές χρή­σης θα προ­στε­θούν στη δια­νο­μή από την εκ­παί­δευ­ση, προ­κει­μέ­νου να δια­σφα­λι­στεί η κα­τα­βο­λή των δι­καιω­μά­των στους δι­καιού­χους. Ο Copibec αντα­πο­κρί­νε­ται επί­σης σε αι­τή­μα­τα για τη χρή­ση ηχο­γρα­φη­μέ­νων βι­βλί­ων ή για την ανα­πα­ρα­γω­γή ολό­κλη­ρων έρ­γων, που χρειά­ζο­νται κα­τά την εκ­παι­δευ­τι­κή δια­δι­κα­σία.

Στο Ηνω­μέ­νο Βα­σί­λειο, ο ΟΣΔ Copyright Licensing Agency χα­λά­ρω­σε προ­σω­ρι­νά τους όρους αδειο­δό­τη­σης, προ­κει­μέ­νου να διευ­κο­λύ­νει τα πα­νε­πι­στη­μια­κά ιδρύ­μα­τα στην πα­ρο­χή εξ απο­στά­σε­ως δι­δα­σκα­λί­ας. Ει­δι­κά για τα σχο­λεία, ο CLA αύ­ξη­σε προ­σω­ρι­νά τα όρια των αδειών από 5% σε 30%. Επι­πλέ­ον οι δά­σκα­λοι μπο­ρούν να χρη­σι­μο­ποιούν για τις ανά­γκες της δι­δα­σκα­λί­ας, επι­πλέ­ον των βι­βλί­ων από τις σχο­λι­κές βι­βλιο­θή­κες, και βι­βλία που ανή­κουν στη βι­βλιο­θή­κη του σπι­τιού τους.

Στη Σου­η­δία ο ΟΣΔ Bonus Copyright Access συμ­φώ­νη­σε σε μια προ­σω­ρι­νή άδεια με την Εθνι­κή Βι­βλιο­θή­κη της Σου­η­δί­ας, σύμ­φω­να με την οποία η πρό­σβα­ση στο αρ­χείο των εφη­με­ρί­δων θα εί­ναι δια­θέ­σι­μη στους χρή­στες του δια­δι­κτύ­ου, προ­κει­μέ­νου να διευ­κο­λυν­θούν οι ερευ­νη­τές κα­τά την ερ­γα­σία τους από το σπί­τι. Μέ­σω της υπη­ρε­σί­ας αυ­τής θα εί­ναι δια­θέ­σι­μες εφη­με­ρί­δες που εκ­δό­θη­καν μέ­σα στους τε­λευ­ταί­ους τέσ­σε­ρις μή­νες.

Εί­ναι προ­φα­νές ότι η επό­με­νη ημέ­ρα δεν θα εί­ναι εύ­κο­λη, ο κλά­δος του βι­βλί­ου του βι­βλί­ου όμως, με αί­σθη­μα ευ­θύ­νης και αλ­λη­λεγ­γύ­ης, ετοι­μά­ζε­ται να αντι­με­τω­πί­σει τις δυ­σκο­λί­ες, αλ­λά και τις προ­κλή­σεις της νέ­ας επο­χής.