Στις 11 Μαρτίου, ο Μάρκο Ρούμπιο στεκόταν σε μια αίθουσα συνεδριάσεων σε ξενοδοχείο της Τζέντα, στη Σαουδική Αραβία, και άπλωσε πάνω στο τραπέζι έναν μεγάλο χάρτη της Ουκρανίας. Ο χάρτης απεικόνιζε τη γραμμή επαφής των δύο στρατών – τη γραμμή που χωρίζει τη χώρα ανάμεσα σε εδάφη υπό ουκρανικό και ρωσικό έλεγχο.
«Θέλω να ξέρω ποιες είναι οι απόλυτες κόκκινες γραμμές σας, τι είναι αυτό που πρέπει οπωσδήποτε να έχετε για να επιβιώσετε ως χώρα;» ρώτησε τους Ουκρανούς, σύμφωνα με Αμερικανό αξιωματούχο που ήταν παρών.
Ανοίγοντας τη συζήτηση, οι Ουκρανοί είχαν συμφωνήσει γρήγορα στο κάλεσμα του Τραμπ για άμεση, καθολική κατάπαυση του πυρός διάρκειας 30 ημερών.
«Ξεκίνα να σχεδιάζεις»
Καθώς η ομάδα στεκόταν σκυμμένη πάνω από τον χάρτη της Ουκρανίας, ο Μάικ Γουόλτζ έδωσε στον Ρουστέμ Ούμεροφ έναν σκούρο μπλε μαρκαδόρο και του είπε: «Ξεκίνα να σχεδιάζεις».
Ο Ούμεροφ χάραξε το βόρειο σύνορο της Ουκρανίας με τη Ρωσία και τη Λευκορωσία και στη συνέχεια ακολούθησε τη γραμμή επαφής μέσα από τις περιφέρειες του Χαρκόβου, του Λουχάνσκ, του Ντονέτσκ, της Ζαπορίζια και της Χερσώνας.
Έπειτα κύκλωσε τον πυρηνικό σταθμό της Ζαπορίζια, τον μεγαλύτερο στην Ευρώπη. Σύμφωνα με Ουκρανό αξιωματούχο, όπως αναφέρουν οι New York Times, ο Ούμεροφ προειδοποίησε ότι οι Ρώσοι δεν συντηρούν επαρκώς το εργοστάσιο, δημιουργώντας κίνδυνο «πυρηνικής καταστροφής».
Η Ουκρανία ήθελε να τον πάρει πίσω.
Τέλος, έδειξε τη λωρίδα της Κίνμπουρν, μια στενή χερσόνησο στη Μαύρη Θάλασσα. Η ανάκτηση του ελέγχου της, εξήγησε, θα επέτρεπε στα ουκρανικά πλοία να κινούνται ελεύθερα προς και από τα ναυπηγεία του Μικολάιβ.
Στα τρία χρόνια του πολέμου, ο Ζελένσκι είχε ορκιστεί ξανά και ξανά ότι οι ουκρανικές δυνάμεις θα πολεμούσαν μέχρι να ανακτήσουν τα κλεμμένα εδάφη τους. Αυτή ήταν η πιο πολιτικά δύσκολη κόκκινη γραμμή του.
Τέλος, έδειξε τη λωρίδα της Κίνμπουρν, μια στενή χερσόνησο στη Μαύρη Θάλασσα. Η ανάκτηση του ελέγχου της, εξήγησε, θα επέτρεπε στα ουκρανικά πλοία να κινούνται ελεύθερα προς και από τα ναυπηγεία του Μικολάιβ.
Στα τρία χρόνια του πολέμου, ο Ζελένσκι είχε ορκιστεί ξανά και ξανά ότι οι ουκρανικές δυνάμεις θα πολεμούσαν μέχρι να ανακτήσουν τα κλεμμένα εδάφη τους. Αυτή ήταν η πιο πολιτικά δύσκολη κόκκινη γραμμή του.
Η πρώτη φορά που ο Ζελένσκι μίλησε για παραχώρηση του 20% της Ουκρανίας
Εδώ, λοιπόν, ήρθε ένα σημείο καμπής, όπως θυμάται ένας Αμερικανός αξιωματούχος – «η πρώτη φορά που ο Ζελένσκι, μέσω των ανθρώπων του, είπε ότι για να επιτευχθεί ειρήνη είναι διατεθειμένος να παραχωρήσει το 20% της χώρας του».
Οι Ουκρανοί, έλεγαν μεταξύ τους οι σύμβουλοι του Τραμπ, είχαν πλέον μπει στο νόημα.
Αργότερα εκείνη την ημέρα, ο Τραμπ διέταξε την επανέναρξη της βοήθειας και οι σύμβουλοί του χάραξαν τις παραμέτρους μιας συμφωνίας.
Η Ουκρανία θα παραχωρούσε εδάφη κατά μήκος της γραμμής που είχε χαράξει ο Ούμεροφ. Παρότι η Ουκρανία θα μπορούσε να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ο Τραμπ θα μπλόκαρε την ένταξή της στο ΝΑΤΟ. Ο πυρηνικός σταθμός θα τελούσε υπό διαχείριση των Ηνωμένων Πολιτειών ή ενός διεθνούς οργανισμού. Οι Αμερικανοί θα ζητούσαν από τη Ρωσία να επιστρέψει τη λωρίδα της Κίνμπουρν.
Η Κριμαία στο επίκεντρο
Και ύστερα υπήρχε η Κριμαία. Η χερσόνησος, που καταλήφθηκε από τη Ρωσία το 2014, αποτελούσε ίσως το ισχυρότερο σύμβολο των διεκδικήσεων και στις δύο πλευρές. Η αποδοχή της ως ρωσικής, εκτιμούσε η ομάδα Τραμπ, θα ήταν ένα ισχυρό δέλεαρ για τον Πούτιν.
Θα ήταν όμως και ένα από τα πιο δύσκολα σημεία για να το αποδεχθούν οι Ουκρανοί. Η απλή αναφορά της, στην αρχή των συνομιλιών, είχε οδηγήσει τον Ούμεροφ σε έναν έντονο λόγο.
«Δεν μπορείτε να πιστεύετε τη ρωσική προπαγάνδα, γιατί θα σας πουν ότι η Κριμαία δεν είναι ουκρανική, ότι ήταν πάντα ρωσική», είπε. «Και είμαι εδώ για να σας πω ότι είμαι Τατάρος της Κριμαίας και η Κριμαία είναι ουκρανική». Η οικογένειά του είχε εξοριστεί από τους Ρώσους στο Ουζμπεκιστάν, αλλά επέστρεψε στην Κριμαία όταν εκείνος ήταν 9 ετών. Εκεί είχε δει τον πατέρα και τον αδελφό του να χτίζουν ένα σπίτι με τα ίδια τους τα χέρια.
Τότε ο Ρούμπιο είπε στους Ουκρανούς ότι ο Τραμπ δεν θα ζητούσε από αυτούς, ούτε από τους Ευρωπαίους, να αναγνωρίσουν τον ρωσικό ισχυρισμό. «Θα είμαστε οι μόνοι», είπε.
Οι Αμερικανοί κατανοούσαν τις αντιρρήσεις και τις επιφυλάξεις των Ουκρανών. Όμως, όπως θυμάται ανώτερος Αμερικανός αξιωματούχος, «το συγκεκριμένο ερώτημα που τους θέσαμε ήταν: “Θα αποχωρήσετε εξαιτίας αυτού;”. Και απάντησαν: “Όχι”».
Στο μέσο των συνομιλιών, ο Τραμπ επισημοποίησε τον περιορισμένο ρόλο του Κιθ Κέλογκ, αναρτώντας στο Truth Social ότι είναι πλέον «Ειδικός Απεσταλμένος για την Ουκρανία». Ο Κέλογκ θα προσπαθούσε να καθησυχάσει τους Ουκρανούς, προτρέποντάς τους να σκεφτούν τη Γερμανία μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο – χωρισμένη ανάμεσα στη Δύση που ευθυγραμμιζόταν με τις ΗΠΑ και την Ανατολή που ευθυγραμμιζόταν με τη Σοβιετική Ένωση. Οι Ρώσοι μπορεί να κρατούσαν την Κριμαία και μεγάλα τμήματα της ανατολής σήμερα, αλλά στο μέλλον η Ουκρανία θα μπορούσε και πάλι να επανενωθεί.
Πλέον, η μπάλα βρισκόταν στο γήπεδο των Ρώσων. Και αν ο Πούτιν αρνιόταν να παίξει;
«Τότε έχει πρόβλημα με τον Ντόναλντ Τραμπ», είπε ο Ρούμπιο στους Ουκρανούς στην Τζέντα.