Η πανήγυρη της Κατερίνης, που λειτουργεί αυτές τις μέρες, είναι κάτι εντελώς διαφορετικό. Όχι μόνο δεν έχει θρησκευτικό χαρακτήρα, αλλά ούτε καν θυμίζει το παρελθόν της, τότε που ξεκίνησε βασικά ως ζωοπανήγυρη.
Παλιά, λοιπόν, ο κόσμος πήγαινε σ’ αυτήν όχι με αυτοκίνητο, αλλά με τα κάρα, κυρίως για να αγοράσει ή να πουλήσει μουλάρια, άλογα, αγελάδες, πρόβατα, κατσίκες, ζωντανές κότες, περιστέρια, γαλιάντρες, φλώρους και καρδερίνες. Σιγά-σιγά προστέθηκαν το κοκορέτσι, ο χαλβάς Φαρσάλων και το μαλλί της γριάς, κι αργότερα το λούνα πάρκ και ο γύρος του θανάτου με τον Χαλεπλή και την θορυβώδη μοτοσυκλέτα του χωρίς εξάτμιση, που έπαιζε τη ζωή του κορώνα γράμματα φέρνοντας γύρους στο χείλος από το τεράστιο ξύλινο βαρέλι.
Ήταν η εποχή που δεν υπήρχε παραθέριση, αλλά τα παιδιά και οι μαθητές όλο το καλοκαίρι δούλευαν με την οικογένεια στο σπάσιμο των καπνών στα χωράφια και στη συνέχεια στο αρμάθιασμα. Και ως ανταμοιβή για όλη αυτή τη δουλειά περίμεναν τον Σεπτέμβριο να τούς πάνε στην πανήγυρη και να τους πάρουν κοκορέτσι, σουβλάκι, λουκουμάδες και χαλβά Φαρσάλων.
Σήμερα η πανήγυρη της Κατερίνης, όπως και του Αιγινίου που ακολουθεί, είναι περισσότερο αμέτρητα υπαίθρια ψητοπωλεία και πάγκοι ρούχων, παπουτσιών κλπ. Ο πιλότος ενός αεροπλάνου, επηρεασμένος ίσως από τις πρόσφατες πυρκαϊές, έστειλε μήνυμα στην πυροσβεστική ότι είδε μεγάλο καπνό να ανεβαίνει από την περιοχή. Ήταν από τις ψησταριές με τα κάρβουνα και τα σουβλάκια, κοκορέτσια, κεμπάπ, μπιφτέκια, μπριζόλες, παϊδάκια κλπ.
O Χαλεπλής
Ο Ιωάννης Χαλεπλής έχει συνδέσει το όνομα του με την πανήγυρη και την Κατερίνη. Ήταν ο πρώτος που πέρασε τα ελληνικά σύνορα κάνοντας τον γύρο του θανάτου πάνω σε μοτοσικλέτα κλεισμένος σε βαρέλι. Γεννήθηκε στα Κούλα της Μικράς Ασίας το 1907 και έστησε το συνεργείο επισκευής και ενοικιάσεως ποδηλάτων και μοτοσυκλετών στο Γεντί Κουλέ (Επταπύργιο) της Θεσσαλονίκης. Επί τρεις δεκαετίες γύριζε την Ελλάδα και έκανε τον γύρο του θανάτου με μια μοτοσικλέτα κλεισμένος σε βαρέλι και ήταν ο πρώτος Έλληνας που εκτελούσε το θέαμα αυτό.
Ο παππούς του Γιάννη, Νικόλαος, με καταγωγή από το Χαλέπι της Συρίας (από όπου και το επίθετο Χαλεπλής), ασχολήθηκε με το εμπόριο μεταξιού με καμήλες και εγκαταστάθηκε αργότερα στα Κούλα της Μικράς Ασίας, όπου παντρεύτηκε και δημιούργησε την οικογένειά του. Στα Κούλα ήρθε στον κόσμο και ο Γιάννης Χαλεπλής, το 1907.
Λόγω του ότι ήταν προστάτης εξαμελούς οικογένειας ήταν δύσκολο εκείνα τα χρόνια να σπουδάσει. Τα βασικά του γράμματα τα έμαθε στα Κούλα. Υπηρέτησε τη στρατιωτική του θητεία ως τυφεκιοφόρος αγγελιοφόρος – μοτοσικλετιστής μεταφέροντας απόρρητα έγγραφα και αλληλογραφία, όπου διατάχθηκε να μεταβεί. Επίσης, ήταν αθλητής της ποδηλασίας, με σημαντικές διακρίσεις.
Αναδείχθηκε πρωταθλητής Βορείου Ελλάδος στα ποδήλατα και στις μοτοσικλέτες. Είχε δικό του συνεργείο ενοικιάσεως και επισκευής ποδηλάτων στο Επταπύργιο από το 1930 περίπου και έπειτα συνέχισε με το γύρο του θανάτου. Το συνεργείο συνέχιζε να λειτουργεί στη διάρκεια που ο Χαλεπλής έκανε τα επικίνδυνα ακροβατικά με τη μοτοσικλέτα, και υπεύθυνος εκείνη την περίοδο ήταν ο Γαβριήλ, αδερφός του Χαλεπλή.
Τα παιδιά του Γαβριήλ, Κώστας και Πρόδρομος, αφού έμαθαν την τέχνη του γύρου του θανάτου από το θείο τους, συνέχισαν να κάνουν το γύρο του θανάτου, λίγο πριν σταματήσει ο Γιάννης.
Γύρος του Θανάτου
Με τον όρο αυτό έγινε γνωστή η εκτέλεση επικίνδυνων στροφών με μοτοσυκλέτα σε ξύλινα τοιχώματα,. Όλη η μαγεία του γύρου του θανάτου στηριζόταν αποκλειστικά στη φυγόκεντρο δύναμη, στο θάρρος, την ψυχραιμία του αναβάτη και στην τεχνογνωσία της χρήσης της μοτοσυκλέτας εκείνη τη στιγμή.
Ο Γιάννης Χαλεπλής ήταν ο πρώτος στην Ελλάδα που ξεκίνησε να εκτελεί ακροβατικές επιδείξεις με μοτοσικλέτα σε ξύλινη κυλινδρική κατασκευή, όπως ακριβώς περιγράφεται στην σχετική άδεια που είχε εκδοθεί από την αστυνομία της εποχής, το 1960. Ο ίδιος αποκαλούσε την εκτέλεση επιδείξεων «γύρο του θανάτου» και η ονομασία έμεινε ως σήμερα, λόγω της επικινδυνότητας που συνεπάγεται η εκτέλεση των ακροβατικών, με τον κίνδυνο να χαθεί η αίσθηση του χώρου (vertigo) από τον οδηγό.
Ο χώρος όπου εκτελούνται τα επικίνδυνα ακροβατικά ονομάζεται συνεκδοχικά «βαρέλι». Η επίδειξη γινόταν σε πανηγύρια ανά την Ελλάδα και παρακολουθούνταν με εντονότατο ενδιαφέρον από μικρές και μεγάλες ηλικίες, που έσκυβαν το κεφάλι στο χείλος του βαρελιού και παρακολουθούσαν την επικίνδυνη άνοδο του οδηγού από τον πάτο του βαρελιού προς τα επάνω.
Η άδεια για τέλεση των ακροβατικών επιδείξεων του Γιάννη Χαλεπλή, εκδοθείσα το 1960 (από το οικογενειακό αρχείο Νίκου Χαλεπλή).
Η απόφασή του να κάνει το γύρο του θανάτου οφείλεται στην παρακολούθηση μίας επίδειξης από κάποιον Γερμανό μοτοσικλετιστή στη Θεσσαλονίκη, το 1932. Το εν λόγω ακροβατικό θέαμα είχε ξεκινήσει πρώτος στην Ευρώπη, με την ονομασία «τοίχος του θανάτου», ο Ούγγρος Μπρους Χόλστερ. Με τη συνδρομή φίλων του, ξεκίνησε προπονήσεις με το ποδήλατό του σε έναν λάκκο που είχε σκάψει ο ίδιος έξω από τη Θεσσαλονίκη, γυρίζοντας με αυτό γύρω από τα απότομα τοιχώματα του λάκκου. Συνακόλουθα, έστησε το βαρέλι, έχοντας αγοράσει την απαραίτητη ξυλεία. Η όλη κατασκευή ήταν βάρους 30 τόνων και αποτελούνταν από ένα λυόμενο βαρέλι με ύψος 4 μέτρα και περίμετρο 26 μέτρα, μία εξέδρα στο χείλος του βαρελιού και δύο σκάλες για τους θεατές. Η μοτοσικλέτα με την οποία εκτελούσε τα νούμερα ήταν μια Norton 500
Πρωτοπήγε στην Κόρινθο , όπου έκανε τον γύρο του θανάτου, έχοντας εγκατασταθεί εκεί ως πρόσφυγας από τη Μικρά Ασία. Σύντομα η φήμη του εξαπλώθηκε ανά την Ελλάδα φτάνοντας ως την Ιεράπετρα, τη Σητεία και τη Νεάπολη Λασιθίου (1939) και μετά ως τη Βραζιλία.
Ο Γιάννης Χαλεπλής εκτελούσε το δημόσιο θέαμα από το πρώτο μισό της δεκαετίας του ‘ 30 ως την Κατοχή, οπότε σταμάτησε και επανήλθε στις περιοδείες ανά την Ελλάδα μετά το τέλος του εμφυλίου πολέμου, το 1949. Έξι χρόνια αργότερα έφυγε για το εξωτερικό, όπου συνέχισε τις επιδείξεις με τη μοτοσικλέτα. Αρχικά πήγε στις ΗΠΑ, όπου όμως δεν μπόρεσε να βρει δουλειά λόγω κορεσμού και στη συνέχεια στη Βραζιλία, από όπου έφερε και το πρώτο παιδικό ποδήλατο στην Κατερίνη το 1955 στο γιο του Νίκο.
Ήταν πολύ αγαπητός σε όλη την Ελλάδα και ιδιαίτερα στην Κρήτη, όπου του έκαναν κατόπιν ειδικής παραγγελίες τις δερμάτινες μπότες που φορούσε στη διάρκεια της εκτέλεσης των επιδείξεων. Εγκαταστάθηκε στην Κατερίνη προπολεμικά λόγω γάμου αλλά λόγω δουλειάς έμενε παράλληλα και στη Θεσσαλονίκη.
Έπειτα από πτώση (από καρφί που είχε βρεθεί στα τοιχώματα του βαρελιού) που είχε την τελευταία ημέρα της εμποροπανήγυρης στην Κατερίνη στις 11 Σεπτεμβρίου 1961, ενώ εκτελούσε τον γύρο του θανάτου, υπέστη κάταγμα στη λεκάνη και στα πλευρά, με αποτέλεσμα να διαταχθεί από τους γιατρούς να αναστείλει τις επιδείξεις. Μετά την πτώση με τη μοτοσυκλέτα, βρέθηκε το καρφί καρφωμένο στο κάθετο τοίχωμα του βαρελιού, με αποτέλεσμα να αποδειχθεί ότι επρόκειτο για δολιοφθορά. Ωστόσο, ο Χαλεπλής συνέχισε να διασκεδάζει δίνοντας δωρεάν παραστάσεις για παιδιά στο Ηράκλειο της Κρήτης. Το 1964, η παράστασή του στη Νέα Φιλαδέλφεια Αττικής στη διάρκεια των «Ανθεστηρίων», θα είναι η τελευταία.
Ο Γιάννης Χαλεπλής σταμάτησε τις εμφανίσεις του το 1964. Πέθανε σε ηλικία 75 ετών στην Αθήνα, όπου ζούσε τα τελευταία χρόνια.
Έπειτα από τον θάνατό του, γράφτηκε το βιβλίο «Ο Γύρος του Θανάτου», του Θωμά Κοροβίνη, όπου παρουσιάζεται η ιστορία του Αριστείδη Παγκρατίδη, γνωστού και ως «Δράκου του Σέιχ Σου», ο οποίος αποτέλεσε ένα αμφιλεγόμενο πρόσωπο και κατηγορήθηκε κατά πολλούς άδικα για εγκλήματα στην περιοχή εκείνη. Ο Παγκρατίδης εργαζόταν ως υπάλληλος στο γύρο του θανάτου ιδιοκτησίας Γιάννη Χαλεπλή, Επίσης, το 1983 γυρίστηκε η ταινία «Ο Γύρος του Θανάτου», σε σενάριο και σκηνοθεσία Ερρίκου Θαλασσινού με πρωταγωνιστή τον Διονύση Ξανθό.
Ο Γιάννης Χαλεπλής ήταν παντρεμένος και απέκτησε έναν γιο, τον Νίκο Χαλεπλή, στρατιωτικό και ποιητή, ο οποίος έγινε γνωστός από τις αποστολές του σε επικίνδυνα σημεία του πλανήτη, όπως στην Κροατία, στη Βοσνία, στο Κόσοβο και στο Ιράκ (Βαγδάτη και ιδιαίτερα στο Βόρειο Ιράκ, στην περιοχή των Κούρδων).
(Πηγή: OLYMPIA. Φωτογραφίες: Οικογενειακό αρχείο Νίκου Χαλεπλή).
Γράφει ο Θόδωρος Δημητριάδης
ΠΗΓΗ: ΟΛΥΜΠΙΟ ΒΗΜΑ
