Πατρίδα ξένη αποδείχτηκε για τους Εβραίους της Ελλάδας τελικά η χώρα μας, αφού κατά τη διάρκεια της γερμανικής Κατοχής ξεριζώθηκαν πολλοί από εδώ με τη βία και οδηγήθηκαν στη φρίκη των στρατοπέδων συγκέντρωσης. Κι όμως... οι περισσότεροι από αυτούς πονούσαν την Ελλάδα και τη θεωρούσαν και δική τους πατρίδα, ασχέτως αν κάποιοι Έλληνες αμφισβητούσαν αυτή τους την αφοσίωση.
Πρωταρχικό θέμα, λοιπόν, στο νέο βιβλίο της Μάγδας Παπαδημητρίου - Σαμοθράκη με τίτλο Πατρίδα ξένη, είναι πρωτίστως οι Ελληνοεβραίοι και οι περιπέτειές τους κατά τον 20ο αιώνα. Μέσα από την προσωπική ιστορία της εβραϊκής οικογένειας Ναχμίας του Αγρινίου ο αναγνώστης θα βολτάρει σε ολόκληρη την Ιστορία του 20ου αιώνα, ξεκινώντας από τη γρίπη του 1918, την άφιξη των προσφύγων το 1922 στην Ελλάδα και τις πυρκαγιές του '17 και του '32 στη Θεσσαλονίκη και φτάνοντας ως τη δικτατορία του Μεταξά, τον ελληνοϊταλικό πόλεμο, τη γερμανική κατοχή και το Άουσβιτς, τις παιδουπόλεις της Φρειδερίκης, τα Σεπτεμβριανά και τη Χούντα των Συνταγματαρχών.
Παράλληλα, μέσα από τη φιλία που διατηρεί ένας εκ των πρωταγωνιστών ο Ζαχαρίας Ναχμίας με τον αγωνιστή της Δημοκρατίας Γιώργο Παππά, ο αναγνώστης θα μάθει για τους εργατικούς αγώνες πριν από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και την ίδρυση της εργατικής οργάνωσης Φεντερασιόν στη Θεσσαλονίκη, στη σύσταση της οποίας πρωτοστάτησαν Ελληνοεβραίοι.
Τα βασανιστήρια των Γερμανών, αλλά και της Χούντας, η δράση των δωσιλόγων, όπως και οι προσπάθειες του αρχιεπίσκοπου Δαμασκηνού για τη σωτηρία των Εβραίων της Ελλάδας, απεικονίζονται κι αυτά γλαφυρά, μαζί με τον αγώνα στα βουνά των αριστερών και τον ελληνικό Εμφύλιο, ο οποίος διαδέχθηκε την Κατοχή.
Εκτός από την πλούσια ιστορία, ο αναγνώστης θα πληροφορηθεί πολλά και για τα εβραϊκά έθιμα και τις συνήθειες των Εβραίων, αλλά και για την καταφρόνια που τόσο άδικα βίωσε επί αιώνες ολόκληρους η φυλή αυτή.
Ο Ζαχαρίας είναι ένας άνθρωπος με πνεύμα ανήσυχο, το οποίο δεν χωράει μέσα στα στενά καλούπια που όλες οι θρησκείες προσπαθούν να θέσουν σε αυτό. Τα παιδικά του χρόνια στο Αγρίνιο πριν από τον Πόλεμο εξιστορούνται αναλυτικά, όπως και η φοίτησή του στο Πανεπιστήμιο στην Αθήνα, ο γάμος του με την Ελισεβά και η δημιουργία οικογένειας. Το ξέσπασμα του Πολέμου θα βυθίσει τη ζωή της οικογένειας σε μια δίνη δίχως επιστροφή.
Πλάι στην οικογένεια Ναχμία, βρίσκεται εκείνη του Κοσμά του χωροφύλακα με την αντιστασιακή γυναίκα του την Ελευθερία, η οποία δουλεύει στο σπίτι των Εβραίων ως υπηρέτρια. Χάρη σε αυτήν θα γλιτώσει η κόρη του Ναχμία από τη φρικτή μοίρα που περιμένει τους περισσότερους Εβραίους στη διάρκεια του Πολέμου.
Από κοινωνική άποψη, πέρα από την καθαρά ιστορική, τα θέματα που θίγει το βιβλίο είναι πολλά: η καταπίεση της γυναίκας, ο φυλετικό ρατσισμός, η αγάπη για την πατρίδα και η βοήθεια στον συνάνθρωπο.
Το δυνατό σημείο του βιβλίου είναι, το δίχως άλλο, η πολύ καλοδουλεμένη πένα της Μάγδας Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη, η οποία προσφέρει στον αναγνώστη μία ρέουσα αφήγηση, συχνά διανθισμένη με φιλοσοφική διάθεση και ρήσης γενικής κρίσης. Αρχικά η αφήγηση του Ζαχαρία γίνεται σε πρώτο ενικό πρόσωπο, στη συνέχεια όμως συνεχίζεται από την ίδια τη συγγραφέα σε τρίτο πρόσωπο.
Η προσωπικότητα του Ζαχαρία, ανθρώπου των γραμμάτων, της δικαιοσύνης και υπέρμαχου της ελευθερίας του λόγου, αιχμαλωτίζει τον αναγνώστη με τις, συχνά, ανορθόδοξες για ορισμένους, απόψεις του, τις οποίες δεν διστάζει να διατρανώνει περήφανα όπως:
"Στην Ελλάδα γεννηθήκαμε και μεγαλώσαμε κι αυτή είναι πατρίδα μας".
"Χωρίς μνήμη θα αφανιστούμε. Και δυστυχώς η Ιστορία κάνει κύκλους κάθε φορά που οι άνθρωποι δεν ακούν τους στεναγμούς της".
"Γιατί οι πιστοί χύνουν αίμα υπέρ της θρησκείας; Τι κέρδισε η ανθρωπότητα;"
Εν κατακλείδι, πρόκειται για ένα αξιόλογο πόνημα που μας κρατάει σε εγρήγορση με τη γρήγορη εξέλιξη της υπόθεσης και την ενδιαφέρουσα πλοκή του, αλλά και το οποίο μας δίνει, συγχρόνως, το διάβημα τόσο για να αναρωτηθούμε πολλά πράγματα σχετικά με την ανθρώπινη φύση, αλλά και να μάθουμε εξίσου πολλά για την Ιστορία του 20ου αιώνα.
https://www.vakxikon.gr