Ο Κυριάκος Μητσοτάκης είχε μέχρις ενός σημείου τη φήμη του ‘‘θεσμικού’’ πολιτικού, τη φήμη δηλαδή του ‘‘ηγέτη’’ που υπηρετεί τις αρχές και την πολιτική κοσμοθεωρία του και δεν μεταστρέφει, δια ‘‘πολιτικών κυβιστήσεων’’, την ουσία της ‘‘εφαρμοζόμενης πολιτικής’’ του. Αυτό μάλιστα, υποτίθεται, αποτελούσε και το ‘‘σοβαρό συγκριτικό του πλεονέκτημα’’ έναντι των πολιτικών του αντιπάλων.
Ήταν αυτός που υιοθέτησε, ίσως και πιο θερμά από άλλους Ευρωπαίους ομολόγους του, το ‘‘όραμα’’ και την προοπτική της ‘‘πράσινης ανάπτυξης’’ και τούτο μάλιστα δεν το ‘‘έκρυψε’’ ποτέ και από κανέναν. Συμπεριέλαβε τον στόχο της ‘‘πράσινης μετάβασης’’ στο επίσημο πρόγραμμα του κόμματός του (https://nd.gr/ekloges-2023), βιάστηκε να οδηγήσει τη χώρα σε ‘‘απολιγνιτοποίηση’’, κλείνοντας μάλιστα και τον εμβληματικό σταθμό ‘‘Πτολεμαϊδα 5’’ και προκαλώντας αντιδράσεις (https://www.capital.gr/epixeiriseis/3918518/tee-biastiki-apofasi-i-apolignitopoiisi-lathos-to-kleisimo-tis-ptolemaidas-5/), δεν ‘‘θορυβήθηκε’’ όταν η Total (https://www.kathimerini.gr/economy/561824059/apochorei-apo-tis-ereynes-gia-ydrogonanthrakes-i-total/l) και η Repsol (https://www.kathimerini.gr/economy/561243217/apochorei-i-repsol-apo-tis-ereynes-ydrogonanthrakon-stin-ellada/) αποχώρησαν από ‘‘θαλάσσια οικόπεδα’’ τόσο της Κρήτης όσο και του Ιονίου, δεν έδειξε πολιτικά αντανακλαστικά όταν το έργο κατασκευής του αγωγού φυσικού αερίου ‘‘Eastmed’’ φαινόταν να παραπέμπεται στις ‘‘ελληνικές καλένδες’’ και ούτε αντέδρασε, ίσα- ίσα δια της σιωπής ‘‘συνηγόρησε’’, όταν το 2021 ο τότε ΥΠΕΞ Νίκος Δένδιας, ανοιχτά και άνευ ενδοιασμών, δήλωσε ότι η Ελλάδα δεν σκοπεύει να γίνει χώρα παραγωγής πετρελαίου και φυσικού αερίου στην Ανατ. Μεσόγειο (https://energypress.gr/news/vomva-dendia-i-ellada-den-tha-ginei-hora-paragogis-ydrogonanthrakon-den-tha-arhisei-na-skavei, διαβάστε όλη τη δήλωση του κ. Δένδια στο τέλος του κειμένου) .
Αυτός, ωστόσο, ο διαπρύσιος ‘‘υπέρμαχος’’ της ‘‘πράσινης ανάπτυξης’’ και της παραγωγής ‘‘καθαρής ενέργειας’’ που μιλούσε μάλιστα και σκωπτικά για τον… ‘‘τραμπισμό’’ (δείτε το σχετικό video από τη Βουλή και θυμηθείτε), απαξιώνοντας με τον συγκεκριμένο όρο τους πολιτικούς του αντιπάλους, ποιώντας στροφή 180ο, εμφανίζεται να ‘‘πανηγυρίζει’’ σήμερα για τα ‘‘deals’’ της Ελλάδας με τους Αμερικανούς που όμως έχουν ως κύριο περιεχόμενο, ως ‘‘πραγματολογική βάση’’, τους υδρογονάνθρακες, τη ‘‘βρώμικη’’ δηλαδή και ‘‘μολυσματική’’ ενεργειακή πηγή.
Τι συνέβη, λοιπόν; Και πώς εξηγούνται όλα αυτά; Κατά την προσωπική μου τουλάχιστον οπτική, η ουσία των εξελίξεων εκπορεύεται, δομικά και πρωτογενώς, από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Η έλευση του Προέδρου Trump έχει μεταμορφώσει το πεδίο των διεθνών σχέσεων, καθώς η αμερικανική πολιτική προσανατολίζεται, καθοδηγούμενη και από την ‘‘συναλλακτική λογική’’ του Προέδρου, στην εφαρμογή μιας πολύ σκληρής εκδοχής των ‘‘geopolitics of power’’. Οι ΗΠΑ, επικαλούμενες ως αιτία ή έστω προφασιζόμενες ως αφορμή, την απειλή της ‘‘ρωσικής αρκούδας’’ που ετοιμάζεται, μετά την Ουκρανία, να ‘‘καταπιεί’’ και την Ευρώπη ολόκληρη, αφενός υποκαθιστούν ή σκοπεύουν να υποκαταστήσουν, όσο το δυνατόν περισσότερο, τους Ρώσους στην προμήθεια ενεργειακών πόρων προς τους Ευρωπαίους και αφετέρου, προτάσσοντας την προσέγγιση ‘‘business first’’ του Trump, συνεχιζόμενου του ρωσο-ουκρανικού πολέμου και υφιστάμενης της ευρωπαϊκής ‘‘ρωσοφοβίας’’, πωλούν μαζικώς όπλα κυρίως στα κράτη της ΕΕ.
Αναφορικά με την ενεργειακή τροφοδότηση της Ευρώπης, με την προσπάθεια αποκοπής της από το ρωσικό φυσικό αέριο, ως ‘‘υπερπαίκτης’’ προέκυψε πια, κατά τρόπο φυσικό, το αμερικανικό LNG (Liquefied Natural Gas, υγροποιημένο φυσικό αέριο). Θυμηθείτε μόνο τι έγραφα πριν 4 χρόνια, τον Νοέμβριο του 2021, και θα καταλάβετε πολλά (δείτε το άρθρο μου: ‘‘Το LNG ως ‘‘game changer’’ και ως ‘‘γεννήτρια’’ γεωπολιτικών κραδασμών’’, 3-11-2021 https://eptanews.gr/tag/christos-gkoygkoyrelas/page/3/): ‘‘….οι Αμερικανοί, από την άλλη πλευρά, εξάγουν φυσικό αέριο (λόγω της επανάστασης του fracking και της εν συνεχεία υγροποίησης του σχιστολιθικού αερίου) σε ποσότητες αστρονομικές! Αν η Ανατ. Μεσόγειος διαθέτει (προς εντοπισμό και εξόρυξη) ποσότητες θεωρητικά 8,1 τρισ. κ.μ., οι Αμερικανοί ήδη το 2020 και μόνο εξήγαγαν 8πλάσιες ποσότητες φυσικού αερίου (σε υγρή μορφή, LNG δηλαδή) από όσες έχει στη θεωρία όλη η Ανατ. Μεσόγειος! Η άνοδος, μάλιστα, των εξαγωγών αμερικανικού φυσικού αερίου προς τη χώρα μας ήδη μόλις τα 3 τελευταία χρόνια έχει αυξηθεί κατακόρυφα και άκρως εντυπωσιακά. Οι Αμερικανοί, λοιπόν, μπορούν κυριολεκτικά να πλημμυρίσουν όλον τον πλανήτη με LNG!’’.
Στους αμερικανικούς σχεδιασμούς για το LNG σπουδαίο ρόλο διαδραματίζει η
Αλεξανδρούπολη και ο εκεί FSRU (πλωτός σταθμός επαναεριοποίησης του LNG), από όπου θα ξεκινά ο λεγόμενος ‘‘κάθετος διάδρομος’’ (vertical corridor, δείτε για λεπτομέρειες https://usea.org/sites/default/files/The%20Vertical%20Gas%20Corridor_0.pdf), δηλαδή ένα κάθετο δίκτυο αγωγών που από την Αλεξανδρούπολη θα μεταφέρει το αμερικανικό LNG, μετά την επαναεριοποίησή του, μέσω Βουλγαρίας και Ρουμανίας, στην Ανατολική και Κεντρική Ευρώπη.
Υπό αυτόν τον τρόπο, οι Αμερικανοί βγαίνουν ‘‘διπλά κερδισμένοι’’. Κατά πρώτον, στο επίπεδο της Γεωπολιτικής, πετυχαίνουν, in concreto τουλάχιστον, την περίφημη ‘‘διαφοροποίηση’’ (diversification) των πηγών προμήθειας ενέργειας της Ευρώπης και την πληρέστερη και ταχύτερη απεξάρτησή της από το ρωσικό φυσικό αέριο. Κατά δεύτερον, εξυπηρετούν υπερχειλώς τα οικονομικά τους συμφέροντα. Έτσι, σύμφωνα με υπολογισμούς της αμερικανικής επιτροπής διεθνούς εμπορίου (USA international trade commission), η διοχέτευση του αμερικανικού LNG μέσω του ‘‘κάθετου διαδρόμου’’ μπορεί να φέρει ετησίως κέρδη σχεδόν 2 δισ. δολαρίων.
Οι ΗΠΑ, άλλωστε, μόνο το 2024 εξήγαγαν ενεργειακούς πόρους 74,3 δισ. δολαρίων στην Ευρώπη, η οποία είναι μακράν ο μεγαλύτερος προμηθευτής ειδικά του αμερικανικού LNG (https://www.eia.gov/todayinenergy/detail.php?id=64844). Mάλιστα, η ΕΕ, μετά την εμπορική συμφωνία Trump - Von der Leyen, θα αγοράσει αμερικανικά ενεργειακά προϊόντα ύψους 750 δισ. δολαρίων (δείτε https://www.reuters.com/business/energy/us-lng-producers-climb-eu-agrees-750-billion-energy-purchases-2025-07-28/). Ομιλούμε, λοιπόν, για ‘‘τρελό χρήμα’’ που εισπράττουν και πρόκειται (να συνεχίσουν) να εισπράττουν οι Αμερικανοί.
Όπως ‘‘τρελό χρήμα’’ προκύπτει για τις ΗΠΑ και από τις πωλήσεις όπλων και οπλικών συστημάτων στην Ευρώπη, η οποία είναι σταθερά και αδιάλειπτα ο καλύτερος ‘‘πελάτης’’ των Αμερικανών σε τέτοιου είδους αγορές, δεδομένου ότι συγκριτικά η δική της πολεμική βιομηχανία είναι ‘‘ισχνή’’. Την περίοδο 2008-2025, σύμφωνα με μελέτη του ευρωπαϊκού ινστιτούτου ‘‘Bruegel’’, οι πωλήσεις αμερικανικών όπλων παγκοσμίως ήταν κάτι λιγότερο από 1,5 τρισ. δολάρια (1428 δισ. δολάρια) εκ των οποίων τα 407 δισ. δολάρια αφορούσαν πωλήσεις όπλων στην Ευρώπη. Σχεδόν το 1/3 (λίγο κάτω από το 30%), λοιπόν, των αμερικανικών πωλήσεων όπλων έχει ευρωπαϊκό προορισμό. Μάλιστα, ενώ την περίοδο 2008-2013 οι πωλήσεις αμερικανικών όπλων στην Ευρώπη ‘‘έφταναν’’ τα 32 δισ. δολάρια, την περίοδο 2022-2025, δηλαδή από την έναρξη του ρωσο-ουκρανικού πολέμου και μετά, ‘‘σκαρφάλωσαν’’ στα 190 δισ. δολάρια (δείτε τον σχετικό αναλυτικό πίνακα στο τέλος του κειμένου).
Οι Αμερικανοί, λοιπόν, έχουν ‘‘κυριαρχικά πλάνα’’ για την Ευρώπη και στην περιφερειακή ‘‘γειτονιά’’ μας, όπου αποδίδουν ‘‘γεωπολιτική βαρύτητα’’, (και) η Ελλάδα τους είναι ιδιαιτέρως ‘‘χρήσιμη’’. Γι’ αυτό, εξάλλου, και η Exxon Mobil ενεργοποίησε εκ νέου το ενδιαφέρον της για το περίφημο ‘‘οικόπεδο 2’’ (ίδετε τον οικείο χάρτη στο τέλος του κειμένου), στο ‘‘ακίνδυνο’’ πάντως για την Τουρκία Ιόνιο και διεκδικώντας τη ‘‘μερίδα του λέοντος’’ (το 60%, https://www.newmoney.gr/roh/palmos-oikonomias/energeia/ikopedo-2-sto-ionio-pithani-pori-200-dis-kivikon-metron-fisikou-aeriou/) στα πιθανά κέρδη από την πιθανή εξόρυξη υδρογονανθράκων, γι’ αυτό και (οι Αμερικανοί) σκοπεύουν να επενδύσουν στο λιμάνι της Ελευσίνας και κυρίως ήδη ‘‘απεργάζονται’’ την αποπομπή της κινέζικης ‘‘Cosco’’ από το λιμάνι του Πειραιά.
Το θέμα, ωστόσο, που μας αφορά πρωτίστως είναι τι κάνει η Ελλάδα, ‘‘γινόμενη χαλί’’ στις επιδιώξεις των ΗΠΑ; Θα υπάρξουν άραγε για αυτήν, για όλα τα παραπάνω, γεωπολιτικά και γεωοικονομικά ‘‘ανταλλάγματα’’ και ‘‘αντισταθμιστικά οφέλη’’; Ζήτησε η χώρα μας από τις ΗΠΑ ‘‘αντιπαροχές’’ γεωπολιτικής φύσεως έναντι της Τουρκίας; Και δη μιας Τουρκίας που συνεχίζει να απειλεί με τα μαξιμαλιστικά της οράματα τουλάχιστον τα κυριαρχικά δικαιώματά μας; Αν Αμερικανοί δεν μπορούν να παρέμβουν και αν τελικά δεν γίνεται να αποσυρθεί το τουρκικό casus belli ή να ‘‘αποτραβηχτεί’’ ή έστω ‘‘συμμαζευτεί’’ το νέο-αυτοκρατορικό θεώρημα της ‘‘γαλάζιας πατρίδας, ζήτησε η κυβέρνησή μας περαιτέρω ενίσχυση των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων, η οποία μπορεί να προέλθει με την προμήθεια εξοπλιστικών συστημάτων από το πλεονάζον πολεμικό υλικό των ΗΠΑ; Ποιες και τι είδους εγγυήσεις προσφέρει η αμερικανική πλευρά στην Ελλάδα; Και από το γεγονός ότι η Αλεξανδρούπολη γίνεται ενεργειακός κόμβος θα επωφεληθούν οι Έλληνες καταναλωτές ηλεκτρικής ενέργειας; Πώς συμβαδίζει, μάλιστα, το γεγονός τούτο, ότι η Ελλάδα γίνεται ενεργειακός κόμβος, με τη ζώσα πραγματικότητα των εξοντωτικών και πανάκριβων λογαριασμών ηλεκτρικού ρεύματος; Και εν τέλει, θα μας πουν αν θα υπάρχουν τέλη διαμετακόμισης για τη διέλευση του αμερικανικού LNG μέσα από τη χώρα μας και δη, αν υπάρχουν, πόσα θα είναι αυτά;
Ήδη από την πρώτη θητεία του, ο Κυριάκος Μητσοτάκης είχε δηλώσει ενώπιον του Trump, σε επίσκεψή του στις ΗΠΑ, ότι η Ελλάδα είναι ένας ‘‘προβλέψιμος’’ σύμμαχος (https://www.902.gr/eidisi/politiki/211494/k-mitsotakis-eimaste-o-pio-axiopistos-kai-provlepsimos-symmahos-ton-ipa). Όντως, η Ελλάδα ανήκει στην ΕΕ και στο ΝΑΤΟ και ad hoc ο προσανατολισμός των εθνικών της στρατηγημάτων και των γεωπολιτικών της προτεραιοτήτων καθορίζεται από τη συμμετοχή της αυτή στα συμμαχικά σχήματα του ‘‘Δυτικού Κόσμου’’. Είναι όμως άλλο αυτό και εντελώς άλλο εκείνο που βλέπουμε όλοι μας με τη μεγαλοπρεπή ‘‘πολιτική κυβίστηση’’ του Πρωθυπουργού απέναντι στον νυν Αμερικανό Πρόεδρο. Μια ‘‘κυβίστηση’’, και ‘‘βαθιά υπόκλιση’’ ταυτοχρόνως, που ‘‘παράγει’’ την εντύπωση ότι ο Μητσοτάκης, στην τρέχουσα συγκυρία, ‘‘τα δίνει όλα στους Αμερικανούς’’ για λίγη και για λίγο ακόμη εξουσία. ‘‘Τα δίνει όλα’’, ελπίζοντας ο… ‘‘απελπισμένος’’ ότι με την έξωθεν στήριξη μιας υπερδύναμης, έστω κι αν αυτή είναι φαινομενική ή πρόσκαιρη, θα καταφέρει να υπερβεί όλη τη ‘‘μαυρίλα’’ και την εις βάρος του κατακραυγή του μεγάλου μέρους της ελληνικής κοινωνίας που έχει εξαπλωθεί και ‘‘επικαθήσει’’ στην εσωτερική πολιτική σκηνή και θα καταφέρει έτσι να εξαντλήσει τον θεσμικό χρόνο παραμονής του στην εξουσία.
Προσωπικά, ωστόσο, θα θυμίσω τα λόγια του Λόρδου Palmerston, Βρετανού Πρωθυπουργού κατά τον 19ο αιώνα, σύμφωνα με τον οποίο ‘‘τα έθνη δεν έχουν σταθερούς φίλους ή εχθρούς, έχουν μόνο σταθερά συμφέροντα’’. Η Ελλάδα, λοιπόν, σε έναν κόσμο πολυπολικότητας, όπου το γεωπολιτικό και γεωοικονομικό παίγνιο, ακόμη και σε περιφερειακό επίπεδο, δεν είναι πια μονοπαραγοντικό αλλά πολυμετοχικό και πολυσύνθετο, μοιάζοντας μάλιστα πολλές φορές με ένα πλαίσιο χαοτικό και απρόβλεπτο, όπου αλληλενεργούν αντικρουόμενες δυνάμεις και διακριτές στρατηγικές πλατφόρμες παγκόσμιας επιρροής, οφείλει να είναι ευέλικτη και σε κάθε περίπτωση έτοιμη ανά πάσα στιγμή να αναλύει το ‘‘κάδρο των εξελίξεων’’ και να προσαρμόζεται σε αυτό σύμφωνα με το εθνικό της συμφέρον. Οφείλει να αναζητεί, διαρκώς και με πολιτική οξύνοια, πεδία όπου συνυπάρχουν με τις ηγεμονικές δυνάμεις της Οικουμένης κοινά συμφέροντα, από την εκτύλιξη και πιθανή πραγμάτωση των οποίων μπορεί να προκύψουν αμοιβαία οφέλη.
Ας έχουμε, επομένως, κατά νου ότι τούτη τη δυνατότητα - και εννοώ τη δυνατότητα του γεωπολιτικού αναστοχασμού και της προσαρμογής του ‘‘positioning’’ στο διεθνές στερέωμα των διμερών ή και πολυμερών διαδράσεων - την έχουν μόνο όσοι (στην πράξη και στην πραγματικότητα) είναι σύμμαχοι, και δη σύμμαχοι στιβαροί που πέραν των ‘‘υπηρεσιών’’ τους στο ‘‘conglomeration της συμμαχίας’’, που είτε θεωρητικά είτε πρακτικά ανήκουν, διεκδικούν, χωρίς ‘‘διπλωματική μονολιθικότητα’’, και το εθνικό τους συμφέρον και πιέζουν έξυπνα και επίμονα για αυτό, και όχι χώρες ‘‘προτεκτοράτα’’ που απλά, τελώντας σε ‘‘καθολική εξάρτηση’’, αποτελούν ‘‘ουρές’’, και δη πολλές φορές ‘‘ουρές’’ για μερικές μόνο ‘‘χρήσεις’’, μιας μεγάλης δύναμης…
Κατερίνη, 21/11/2025
ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΚΟΥΓΚΟΥΡΕΛΑΣ
ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ
LLM IN INTERNATIONAL COMMERCIAL LAW
LLM IN EUROPEAN LAW
Cer. LSE in Business, International
Relations and the political science
1) Νίκος Δένδιας (ΥΠΕΞ της Ελλάδας, συνέντευξη στο Arab news, 22-4-2021) : «Η Ελλάδα πιστεύει στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και δεν πρόκειται να αρχίσει να σκάβει τον βυθό της Μεσογείου για να βρει αέριο και πετρέλαιο, για έναν πολύ απλό λόγο… Χρειαζόμαστε 10 με 20 χρόνια για να το βρούμε και να το εκμεταλλευτούμε, και από οικονομική άποψη θα ήταν πολύ πιο ακριβό για παράδειγμα από το δικό σας, της Σαουδικής Αραβίας. Έτσι, οικονομικά δεν οραματίζομαι την Ελλάδα να γίνει χώρα παραγωγής πετρελαίου». Πηγή: https://energypress.gr/news/vomva-dendia-i-ellada-den-tha-ginei-hora-paragogis-ydrogonanthrakon-den-tha-arhisei-na-skavei
2) Ο κάθετος διάδρομος για τη μεταφορά από την Αλεξανδρούπολη στην Ευρώπη του αμερικανικού LNG (δείτε https://usea.org/article/united-states-energy-association-publishes-policy-brief-vertical-gas-corridor).
3) Πίνακας από τη 2η σελίδα της μελέτης του Ινστιτούτου-Δεξαμενής Σκέψης ‘‘Bruegel με τίτλο ‘‘Understanding US foreign military sales globally since 2008: An analysis of a new dataset’’.
Table 1: Total value of FMS notifications and US own spending on military equipment*, $ billions,
2024 prices
Region 2008-2013 2014-2021 2022-2025 Overall
Europe 32 185 190 407
Near East and South Asia 261 264 96 621
East Asia and Pacific 92 152 84 328
Americas 16 20 9 45
Africa 4 19 4 27
All regions 405 640 383 1428
US equipment spending 1518 1945 1042 4504
Source: Bruegel (2025) and NATO. Note: * = total US administration spending on military equipment, including imports. Regional groupings are as per the US Department of Defense.
4) Το ‘‘οικόπεδο 2’’ στο Ιόνιο Πέλαγος επί του οποίου θα διερευνηθεί η πιθανή ύπαρξη, και εν συνεχεία θα γίνει πιθανώς εξόρυξη, και από την Exxon Mobil, υδρογονανθράκων. Ο χάρτης λήφθηκε από τη σελίδα της Ελληνικής Διαχειριστικής Εταιρείας Υδρογονανθράκων και Ενεργειακών Πόρων (ΕΔΕΥΕΠ).