Ο Πρόεδρος της Βουλής, κατά τη διάρκεια της ομιλίας του στο Μέγαρο «Αχτάρικα», εστίασε αρχικά στη ζωή του Δημήτρη Βικέλα ενώ στη συνέχεια, αναφέρθηκε στο μεγάλο έργο που επιτέλεσε, από τη συμβολή του στα γράμματα και τον εκσυγχρονισμό της παιδείας, την ίδρυση του Οίκου Τυφλών αλλά και την εκλογή του ως πρώτου Προέδρου της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής. «Ένας λόγιος ήταν ο Δημήτριος Βικέλας, που θεωρούσε την παιδεία και τα βιβλία εφαλτήριο προσωπικής και κοινωνικής προόδου. Ακόμα κι αν δεν κυριάρχησε στα νεοελληνικά γράμματα, συνέβαλε σημαντικά στη διαμόρφωσή τους.»
Επιπλέον, ο κ. Ν. Κακλαμάνης, θύμισε πως: «Σε μια εποχή που το νεότευκτο ελληνικό βασίλειο πάλευε να ορθώσει ανάστημα σύγχρονου κράτους και οι αναλφάβητοι αποτελούσαν τη συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού του, ο Βικέλας μετέφερε την ευρωπαϊκή του εμπειρία για τον εκσυγχρονισμό της εκπαίδευσης και τη διεύρυνση της εκπαιδευτικής βάσης της χώρας.»
Αναφερόμενος στη διεθνή παρουσία του σπουδαίου λόγιου, ο Πρόεδρος της Βουλής σημείωσε πως: «Ένας Ευρωπαίος Έλληνας ήταν ο Δημήτριος Βικέλας, που επεδίωκε με λογισμό και μαχητικότητα την αναγνώριση της Ελλάδας στο διεθνές προσκήνιο. Κορυφαία στιγμή του προς την κατεύθυνση αυτή ήταν η ομόφωνη αποδοχή της πρότασής του για διεξαγωγή των πρώτων σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων το 1896 στην Αθήνα και η εκλογή του ως πρώτου Προέδρου της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής. Με το ίδιο πάθος στήριζε τις εθνικές διεκδικήσεις και επεδίωκε να καταστήσει κοινωνούς τους Ευρωπαίους πολίτες.»
Κλείνοντας την ομιλία του, ο κ. Ν. Κακλαμάνης, εξήρε τις δράσεις αλλά και την ευρύτερη πολιτική εξωστρέφειας της Βουλής των Ελλήνων. «Σήμερα, με την έκθεση «Ο πολυταξιδεμένος Δημήτριος Βικέλας», η Βιβλιοθήκη της Βουλής ταξιδεύει στην Κρήτη και μεταφέρει στον φυσικό της χώρο μια επιτυχημένη έκθεση, που εμπλουτίζεται με βιβλία της Βικελαίας Βιβλιοθήκης. Η συγκεκριμένη πρωτοβουλία δεν είναι μεμονωμένη, εντάσσεται σε ένα ευρύτερο στρατηγικό πλαίσιο εξωστρέφειας και δικτύωσης της Βιβλιοθήκης της Βουλής των Ελλήνων με φορείς εκτός Αθηνών: Τα τελευταία χρόνια, η Βιβλιοθήκη του Κοινοβουλίου συνεργάζεται συστηματικά με κατά τόπους δημοτικές αρχές και πολιτιστικούς οργανισμούς, υλοποιώντας το άνοιγμά της προς μια εθνικής εμβέλειας αποστολή, με στόχο τη διασύνδεση με τις τοπικές κοινωνίες και την ανταπόκριση στα αιτήματά τους με πολιτιστικό ή εκπαιδευτικό περιεχόμενο».
Ακολούθως ο Πρόεδρος της Βουλής ξεναγήθηκε στην έκθεση για τον Δημήτρη Βικέλα η οποία αναδεικνύει το εύρος του έργου του στην Ελλάδα και την Ευρώπη, εστιάζοντας στη συγγραφική και μεταφραστική παραγωγή του (διηγήματα, ποιήματα, μυθιστορήματα, διαλέξεις, θεατρικά έργα). Μέσα από ψηφιακά αντίγραφα από τις Συλλογές της Βιβλιοθήκης της Βουλής και της Βικελαίας Δημοτικής Βιβλιοθήκης, παρουσιάζεται ο άγνωστος Βικέλας που γνώρισε διαφορετικούς πολιτισμούς και κατέγραψε πραγματικά γεγονότα.
Η έκθεση θα διαρκέσει από τις 18 Οκτωβρίου 2025 έως και τις 30 Ιουνίου 2026. Την επιστημονική επιμέλεια της έχει η Δρ. Μαρία Βλασσοπούλου, Προϊσταμένη Μπενακείου Βιβλιοθήκης ενώ την καλλιτεχνική επιμέλεια, ο Γιάννης Μετζικώφ.
Χαιρετισμός του Προέδρου της Βουλής των Ελλήνων, κ. Νικήτα Μ. Κακλαμάνη,
για τα εγκαίνια της έκθεσης «Ο πολυταξιδεμένος Δημήτριος Βικέλας»
(Βικελαία Βιβλιοθήκη, Ηράκλειο, 18 Οκτωβρίου 2025)
Αγαπητοί φίλες και φίλοι,
Ένας πολίτης του κόσμου ήταν ο Δημήτριος Βικέλας, στον οποίο είναι αφιερωμένη η έκθεση που παρουσιάζουμε σήμερα. Ενός κόσμου που απλωνόταν όχι μόνο μέσα στο ελληνικό κράτος, αλλά και πολύ πέρα από τα περιορισμένα τότε σύνορά του: εκεί που όρισε η καταγωγή του, στις υπό οθωμανική κυριαρχία Μακεδονία και Ήπειρο·
εκεί που επέβαλε η δραστηριότητα του εμπόρου πατέρα του, στη Σύρο, όπου ο ίδιος γεννήθηκε, την Οδησσό και την Κωνσταντινούπολη·
εκεί που στη συνέχεια τον οδήγησαν οι δικές του επαγγελματικές υποχρεώσεις και επιστημονικές αναζητήσεις, στο Λονδίνο και το Παρίσι· αλλά και εκεί που επέλεξε να περάσει τα τελευταία χρόνια της ζωής του, στην Αθήνα.
Ένας λόγιος ήταν ο Δημήτριος Βικέλας, που θεωρούσε την παιδεία και τα βιβλία εφαλτήριο προσωπικής και κοινωνικής προόδου.
Ακόμα κι αν δεν κυριάρχησε στα νεοελληνικά γράμματα, συνέβαλε σημαντικά στη διαμόρφωσή τους. Πολυσχιδής και πολύγλωσσος, καταπιάστηκε με διαφορετικά είδη γραφής κι έγινε με το έργο του Λουκής Λάρας ένας από τους εισηγητές του μυθιστορήματος στην Ελλάδα, ενώ καθιερώθηκε και ως ένας από τους πρώτους Έλληνες μεταφραστές των σαιξπηρικών τραγωδιών.
Σε μια εποχή που το νεότευκτο ελληνικό βασίλειο πάλευε να ορθώσει ανάστημα σύγχρονου κράτους και οι αναλφάβητοι αποτελούσαν τη συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού του, ο Βικέλας μετέφερε την ευρωπαϊκή του εμπειρία για τον εκσυγχρονισμό της εκπαίδευσης και τη διεύρυνση της εκπαιδευτικής βάσης της χώρας.
Στο πλαίσιο αυτό, οραματίστηκε και υλοποίησε με τον Γεώργιο Δροσίνη τον Σύλλογον προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων, με στόχο «ν’ αποκτήσωμεν βιβλία απλά και εύληπτα, παρέχοντα εις τον λαόν ανάγνωσιν ευάρεστον και επωφελή». Πρωτοποριακή για την εποχή του στάθηκε και η κοινή τους μέριμνα για την εκπαίδευση των τυφλών, με την ίδρυση του Οίκου Τυφλών.
Ένας Ευρωπαίος Έλληνας ήταν ο Δημήτριος Βικέλας, που επεδίωκε με λογισμό και μαχητικότητα την αναγνώριση της Ελλάδας στο διεθνές προσκήνιο. Κορυφαία στιγμή του προς την κατεύθυνση αυτή ήταν η ομόφωνη αποδοχή της πρότασής του για διεξαγωγή των πρώτων σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων το 1896 στην Αθήνα και η εκλογή του ως πρώτου Προέδρου της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής.
Με το ίδιο πάθος στήριζε τις εθνικές διεκδικήσεις και επεδίωκε να καταστήσει κοινωνούς τους Ευρωπαίους πολίτες. Στη δεκαετία του 1860 τον βρίσκουμε να οργανώνει έρανο και να αγωνίζεται με την αρθρογραφία του στον αγγλικό Τύπο για την Κρητική Επανάσταση·
το 1897 με επιστολές του τάσσεται υπέρ της ανεξαρτησίας της Κρήτης και φροντίζει για την οργάνωση πλωτού νοσοκομείου για τη διάσωση τραυματιών από την Ήπειρο.
Η δωρεά της Βιβλιοθήκης του, σύμφωνα με τη διαθήκη του, στον Δήμο Ηρακλείου, που μας φιλοξενεί σήμερα στους χώρους της Βικελαίας Βιβλιοθήκης, δεν θα μπορούσε παρά να αναγνωστεί ως η υλική αποτύπωση του σημείου τομής των αγώνων για εκσυγχρονισμό της παιδείας με εκείνους για εθνική ολοκλήρωση.
Ένας οραματιστής ταξιδιώτης ήταν ο Βικέλας, με το βλέμμα στραμμένο μπροστά:
Εν γένει, ο βίος ομοιάζει προς οδοιπορίαν διά σιδηροδρόμου, ότε καθήμεθα έχοντες τα νώτα προς την μηχανήν. Βλέπομεν τα όρη, τους αγρούς, τας οικοδομάς, τα κτήνη και τους ανθρώπους. Είτε βραδέως, είτε ταχέως, τα πάντα μένουν οπίσω, καθόσον ημείς προχωρούμεν. […] Αλλά δεν βλέπομεν τα προ ημών, δεν γνωρίζομεν οποία προσκόμματα, οποίους κινδύνους ενδέχεται να εύρη αίφνης η αμαξοστοιχία, ούτε αν ή πώς θα φθάσωμεν εις το τέρμα. Και φερόμεθα εν τούτοις προς τα εμπρός με τα νώτα εστραμμένα προς το άδηλον τούτο τέρμα.
Σήμερα, με την έκθεση «Ο πολυταξιδεμένος Δημήτριος Βικέλας», η Βιβλιοθήκη της Βουλής ταξιδεύει στην Κρήτη και μεταφέρει στον φυσικό της χώρο μια επιτυχημένη έκθεση, που εμπλουτίζεται με βιβλία της Βικελαίας Βιβλιοθήκης.
Η συγκεκριμένη πρωτοβουλία δεν είναι μεμονωμένη, εντάσσεται σε ένα ευρύτερο στρατηγικό πλαίσιο εξωστρέφειας και δικτύωσης της Βιβλιοθήκης της Βουλής των Ελλήνων με φορείς εκτός Αθηνών: τα τελευταία χρόνια, η Βιβλιοθήκη του Κοινοβουλίου συνεργάζεται συστηματικά με κατά τόπους δημοτικές αρχές και πολιτιστικούς οργανισμούς, υλοποιώντας το άνοιγμά της προς μια εθνικής εμβέλειας αποστολή, με στόχο τη διασύνδεση με τις τοπικές κοινωνίες και την ανταπόκριση στα αιτήματά τους με πολιτιστικό ή εκπαιδευτικό περιεχόμενο.
Με αυτό το σκεπτικό, πέραν των περιοδικών εκθέσεων, όπως η εν λόγω, η Βιβλιοθήκη της Βουλής ταξιδεύει ανά την Ελλάδα ως «ανάδοχος» μιας σειράς δημοτικών θεματικών Μουσείων:
του Μουσείου Οικογένειας Τρικούπη στο Μεσολόγγι, του Μουσείου Μπελογιάννη στην Αμαλιάδα, του Μουσείου Εθνικής Αντίστασης Κορυσχάδων Ευρυτανίας, ενώ σε εξέλιξη βρίσκεται η δημιουργία Μουσείου Βιολογικής Ωκεανογραφίας στην πυρόπληκτη Λίμνη Ευβοίας, ένα μουσείο φυσιογνωστικού χαρακτήρα, στο οποίο θα στεγαστεί η συλλογή του αείμνηστου Αναστασίου Χρηστομάνου, καθηγητή της Ιατρικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και ιδρυτή της Ελληνικής Ωκεανογραφικής Εταιρείας.
Την πλέον πρόσφατη συνεργασία αποτελεί το Ιστορικό & Λαογραφικό Μουσείο Αίγινας, το οποίο, μερίμνη της Βιβλιοθήκης μας, σύντομα θα ανοίξει τις πύλες του στο
κοινό.
Όλα τα παραπάνω Μουσεία αποτελούν τοπόσημα, κύτταρα συλλογικής μνήμης ή/και τοπικής ανάπτυξης, τα οποία αναδεικνύουν την ιδιαίτερη φυσιογνωμία της κάθε περιοχής. Ως σημείο διεπαφής και ως πηγή τροφοδότησης λειτουργεί πάντοτε η πλούσια σε βιβλιακά και αρχειακά τεκμήρια Συλλογή της Βιβλιοθήκης της Βουλής, ενώ το στελεχιακό δυναμικό της Βιβλιοθήκης, σε συνεργασία πάντοτε με το προσωπικό των Μουσείων, επιμελείται τον μουσειολογικό σχεδιασμό, τη συντήρηση των τεκμηρίων, αλλά και την εύρυθμη λειτουργία των Μουσείων στο πέρασμα του χρόνου.
Το πλέγμα δράσεων συμπληρώνεται από επιστημονικά συνέδρια και δράσεις ακαδημαϊκού ενδιαφέροντος: π.χ., η Βιβλιοθήκη της Βουλής συνδιοργάνωσε με το Τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης το επιστημονικό συνέδριο Λογιοσύνη και Συγκρότηση της Ιστορίας της Νεοελληνικής Γραμματείας: 18ος-19ος αιώνας, με επίκεντρο τα δεκαέξι χειρόγραφα τετράδια του Ηπειρώτη λογίου και διδασκάλου Χριστόφορου Φιλητά (1787-1867), που απόκεινται στις Ειδικές Συλλογές της Βιβλιοθήκης της Βουλής.
Τέλος, η Βιβλιοθήκη της Βουλής καθημερινά δέχεται και ανταποκρίνεται σε αιτήματα βιβλιοθηκών πολιτιστικών συλλόγων, δημοτικών βιβλιοθηκών, σχολικών μονάδων, νοσοκομείων, φυλακών και άλλων φορέων που φιλοξενούν βιβλιοθήκες, ενώ τα στελέχη της παρέχουν τεχνογνωσία σε εξειδικευμένα πεδία όπως η καταλογογράφηση, η αρχειοθέτηση και η συντήρηση, προς συναδέλφους δημοτικών ή περιφερειακών φορέων.
Ενδεικτικά αναφέρεται η συνεργασία του Τμήματος Διατήρησης & Συντήρησης Έντυπου Υλικού & Έργων Τέχνης με τη Μονή Αγίου Διονυσίου του εν Ολύμπω, με στόχο τη συντήρηση ιερών κειμηλίων της Μονής, καθώς και με την ιστορική Βιβλιοθήκη και το προσωπικό αρχείο του Δαδιώτη πολιτικού Αθανασίου Ευταξία στην Αμφίκλεια.
Το δίκτυο των μη Αθηνοκεντρικών συνεργασιών της Βιβλιοθήκης της Βουλής διαρκώς διευρύνεται και εμπλουτίζεται, αντανακλώντας την ευρύτερη πολιτική εξωστρέφειας της Βουλής των Ελλήνων. Οι προκλήσεις που ανακύπτουν στην πορεία είναι πολλές, καθώς η εγκαθίδρυση μιας συνεργατικής σχέσης συχνά διαφέρει από τη μακροπρόθεσμη διατήρησή της.
Είμαι βέβαιος ότι η Έκθεση που εγκαινιάζουμε σήμερα θα αποτελέσει την αφετηρία για μια μακρόπνοη και παραγωγική συνεργασία με τη Βικελαία Βιβλιοθήκη, η οποία θα αποφέρει και άλλους καρπούς στο άμεσο μέλλον.
Σας ευχαριστώ
