Το κοινό έμεινε σχεδόν δύο ώρες στην ασφυκτικά γεμάτη αίθουσα «Παύλος Ζάννας» του «Ολύμπιον», με πολλούς μάλιστα να κάθονται ακόμα και στο πάτωμα, γεγονός που εντυπωσίασε τον Πασκάλ Μπρυκνέρ, ο οποίος ευχαρίστησε προς το τέλος τον κόσμο για την υπομονή του, λέγοντας πως στη Γαλλία η αίθουσα θα είχε αδειάσει.
Για την Ευρώπη
«Θα πρέπει να είμαστε πολύ ευτυχείς που ζούμε στην Ευρώπη. Η Ευρώπη μάς εξασφαλίζει το κράτος δικαίου, έχουμε στρατούς που μας προστατεύουν από δυνητικές απειλές» τόνισε ο Γάλλος στοχαστής, σημειώνοντας όμως πως στην Ευρώπη μάς αρέσει να διαμαρτυρόμαστε, με τη γκρίνια να έχει γίνει το νέο σπορ. Κανείς δεν εμφανίζεται ικανοποιημένος με τη ζωή του, με τη δουλειά που κάνει, με τα χρήματα που κερδίζει, και χάνουμε την αίσθηση της πραγματικότητας. «Εξακολουθούμε να είμαστε τα καλομαθημένα παιδιά αυτού του κόσμου» είπε ο Πασκάλ Μπρυκνέρ. «Στην Ευρώπη σήμερα όλοι θέλουμε να είμαστε θύματα, ο ένας του άλλου, της οικογένειάς μας, ο σύζυγος της συζύγου, θέλουμε να ανήκουμε στην ομάδα των θυμάτων. Όταν όμως τοποθετείται κανείς στην ομάδα των θυμάτων, εύκολα θεωρεί ότι έχει μόνο δικαιώματα και όχι υποχρεώσεις. Είναι μια παράδοση που μας έρχεται από αιώνες χριστιανικής πίστης. Ο ίδιος ο Χριστός ήταν το κατεξοχήν θύμα» τόνισε χαρακτηριστικά.
Μάλιστα, απαντώντας σε σχετική ερώτηση εξέφρασε την άποψη ότι η Δύση δεν έχει υποστεί ήττα και συνεχίζει να μαγνητίζει τον κόσμο, παρά τις εκάστοτε κρίσεις. Εξήγησε δε πως στη δυτική Ευρώπη πολλές φορές στρεφόμαστε απέναντι στον ίδιο μας τον εαυτό και δεν πρέπει να το κάνουμε. Αναφέρθηκε μάλιστα στο παράδειγμα της Ελλάδας που μετά από την οθωμανική κατάκτηση κατάφερε να μείνει ζωντανή, να επανέλθει και να αναστηθεί, ακόμα και μετά την οικονομική κρίση, παρόλο που η Άνγκελα Μέρκελ, όπως είπε, απείλησε να τη διώξει από την Ευρώπη. Στο σημείο αυτό δε υπογράμμισε πως η χώρα μας έμεινε στην Ευρώπη χάρη στον Φρανσουά Ολάντ. «Δεν πρέπει να ακούμε πάντα τη Γερμανία» σημείωσε χαρακτηριστικά, προσθέτοντας πως οφείλουμε να συνεχίσουμε να μαχόμαστε και πως μπορούμε να ξαναγεννηθούμε μέσα από τις χειρότερες ήττες μας. Μάλιστα, ανέφερε πως υπάρχουν τόσοι άνθρωποι που φτάνουν από άλλες χώρες και βλέπουν το θαύμα της Ευρώπης.
Τόνισε επίσης πως διαχρονικά ο ίδιος καταγγέλλει την ιδέα που θέλει την Ευρώπη να αυτομαστιγώνεται και να παρουσιάζεται ως ο ένοχος πίσω από όλα τα κακά του κόσμου. Σημείωσε μάλιστα πως πίσω από αυτό το αυτομαστίγωμα κρύβεται η μεγαλομανία μας, η ανάγκη να σκεπάσουμε το γεγονός ότι δεν είμαστε πια οι άρχοντες του κόσμου, καθώς υπάρχουν και άλλες δυνάμεις, όπως για παράδειγμα οι ασιατικές χώρες.
Για το μεταναστευτικό και το ευρωπαϊκό οικοδόμημα
Για το μεταναστευτικό σημείωσε πως οι Ευρωπαίοι δεν είναι κατά των μεταναστών, αλλά κατά της παράνομης μετανάστευσης και θέλουν να ελέγχουν τα σύνορά τους και αυτό δεν μπορεί να ερμηνεύεται ως ρατσισμός. Πολλές φορές άλλωστε, όπως είπε, εκτός από αυτούς που δικαιούνται άσυλο, υπάρχουν περιπτώσεις που δημιουργούν αμφιβολίες και πρέπει να εξετάζονται.
Ερωτηθείς για το αν τρίζει το ευρωπαϊκό οικοδόμημα μετά και το Brexit, σημείωσε πως το Brexit ήταν τελικά μια ευρωπαϊκή επιτυχία. Ειδικότερα, εξήγησε πως οι Βρετανοί έκαναν ό,τι μπορούσαν για να φύγουν, ο σημερινός όμως Γάλλος πρωθυπουργός, Μισέλ Μπαρνιέ, που ήταν τότε επικεφαλής διαπραγματευτής της ΕΕ για τη διαδικασία, δεν παραχώρησε τίποτα παραπάνω παρά το ελάχιστο και φάνηκε ότι η Βρετανία δεν είχε και τόσο μεγάλη διαπραγματευτική δύναμη, ούτε ήταν τόσο δυνατή όσο νόμιζε. Για τον γαλλογερμανικό άξονα δε σημείωσε ότι, όταν ένα ζευγάρι έχει ζήσει μαζί τόσο καιρό, είναι λογικό να εμφανίζονται και προβλήματα.
Για την άνοδο της ακροδεξιάς στη Γαλλία
Αναφερόμενος στην άνοδο της ακροδεξιάς στη Γαλλία τόνισε πως είναι αισιόδοξος ότι δεν πρόκειται να φτάσει να κυβερνήσει, λέγοντας πως η Μαρί Λεπέν δεν είναι ικανή και έχει αποδειχθεί σε συζητήσεις με τον Εμανουέλ Μακρόν ότι δεν γνωρίζει τα θέματα. «Είναι μια παράταξη που της λείπει ο εγκέφαλος, είναι ένα κόμμα διαμαρτυρίας. Μπορεί η Γαλλία να κλυδωνίζεται, αλλά δεν απειλείται με κατάρρευση» σημείωσε, εξηγώντας μάλιστα πως η επιτυχία των πρόσφατων Ολυμπιακών Αγώνων άλλαξε τη διάθεση του κόσμου. Μιλώντας δε για την τελετή έναρξής τους, αποφάνθηκε ότι ήταν επιτυχής, άρεσε στους Γάλλους, ενώ τόνισε πως οι Ολυμπιακοί Αγώνες αποδείχθηκαν συνολικά μια θετική εξέλιξη για τη Γαλλία.
Αναφερόμενος στο δίπολο αριστερά-δεξιά σημείωσε πως δεν πρέπει να θεοποιείται, καθώς δεν πρόκειται για θρησκείες, απλώς για διαφορετικά σημεία πάνω στη γεωγραφία του πολιτικού χάρτη. Τόνισε δε πως τα πράγματα δεν πηγαίνουν καλά ούτε για την αριστερά ούτε για τη δεξιά, όμως η σημερινή γαλλική κυβέρνηση έχει τη δυνατότητα να διαχειριστεί την κατάσταση. Άλλωστε, όπως είπε χαρακτηριστικά, οι καταστάσεις γρήγορα αλλάζουν, επικαλούμενος το παράδειγμα της Ελλάδας που πριν από μια δεκαετία βρισκόταν στο χείλος του γκρεμού. «Σήμερα η Γαλλία αντιμετωπίζει διάφορα προβλήματα και θα μπορούσε ίσως να εμπνευστεί από την Ελλάδα» ανέφερε, εισπράττοντας το γέλιο του κοινού.
Για την πατριαρχία και το metoo
Ερωτηθείς για το αν η πατριαρχία έχει ξεπεραστεί απάντησε πως η πατριαρχία έχει… γονατίσει στην Ευρώπη. Αναφέρθηκε στον θετικό ρόλο του metoo -σπεύδοντας πάντως να σημειώσει ότι ο φεμινισμός δεν ξεκίνησε πρόσφατα- αλλά αναγνώρισε και νέους κινδύνους που δημιούργησε το κίνημα αυτό, τονίζοντας πως δεν πρέπει να φτάνουμε στο άλλο άκρο. «Η πατριαρχία είναι σε πτωτική και θνήσκουσα πορεία στην Ευρώπη και οι γυναίκες είναι ελεύθερες να κάνουν τις επιλογές τους για τη ζωή τους» είπε.
Για την αναμέτρηση Τραμπ-Χάρις
Για τις αμερικανικές εκλογές εξέφρασε την ευχή να κερδίσει η Κάμαλα Χάρις, γιατί, αν νικήσει ο Ντόναλντ Τραμπ, αυτό δεν θα είναι μια καλή εξέλιξη για την Ευρώπη. Αναγνώρισε ότι ο μεγαλύτερος εχθρός του Τραμπ είναι ο εαυτός του, τόνισε πως η πραγματική κόντρα στις ΗΠΑ είναι μεταξύ Βορρά και Νότου και εκτίμησε ότι μια ήττα του Τραμπ θα μπορούσε να οδηγήσει ακόμα και σε εμφύλιο στις ΗΠΑ.
Για τη Μέση Ανατολή
Πολλές ήταν οι ερωτήσεις που δέχθηκε ο Πασκάλ Μπρυκνέρ για τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή. Χαρακτήρισε «αξιοθαύμαστες» τις κινήσεις του Ισραήλ κατά της Χεζμπολάχ στον Λίβανο και αναρωτήθηκε γιατί, αν μπορούμε να εξουδετερώσουμε επικίνδυνα άτομα με τέτοιες κινήσεις, αφήσαμε να γίνει αιματοκύλισμα στη Γάζα και να σκοτωθούν αθώοι άνθρωποι. Υποστήριξε ότι η λύση μπορεί να έρθει μόνο από μια άλλη χώρα, αναφερόμενος ειδικότερα στον ρόλο της Τεχεράνης, ενώ σημείωσε πως οι Ισραηλινοί έχουν αρχίσει να κουράζονται από τη βροχή των ρουκετών και έχουν αρχίσει να μεταναστεύουν προς την Ευρώπη. Ο ίδιος υποστηρίζει, όπως είπε, τη λύση των δύο κρατών, χαρακτήρισε την κατάσταση στη Μέση Ανατολή τραγική και τόνισε πως δεν πρέπει να εγκαταλειφθούν οι προσπάθειες ενθάρρυνσης του διαλόγου.
Μάλιστα, αναφερόμενος σε ένα κύμα αντισημιτισμού που έχει εμφανιστεί και δη από μερίδα διανοουμένων, σημείωσε πως ο σύγχρονος αντισημιτισμός προέρχεται από την αριστερά και γεννιέται από μια διάθεση αντιρατσιστική.
Για τη λογοτεχνία
Σε μία από τις λίγες ερωτήσεις που του υποβλήθηκαν για τη λογοτεχνία και για το αν κλίνει πλέον περισσότερο προς το δοκίμιο, αφού ευχαρίστησε τους ερωτώντες γιατί ήταν η πρώτη ερώτηση που δεν αφορούσε την πολιτική, απάντησε πως δεν έχει εγκαταλείψει τη διάθεση να γράφει μυθιστορήματα. Έσπευσε πάντως να τονίσει πως σε αυτή την ηλικία δεν θα μπορούσε να γράφει μυθιστορήματα στο στυλ των Μαύρων Φεγγαριών του Έρωτα. Σημείωσε δε ότι η μυθιστοριογραφία μάς βοηθά να καταλάβουμε καλύτερα τον κόσμο και τα πάθη του και να γράψουμε ακόμα και για τα πιο φρικαλέα πράγματα, χωρίς να προκαλούμε σοκ.
Ερωτηθείς για το αν αντιμετωπίζει απειλές για αυτά που γράφει, είπε πως δεν αντιμετωπίζει απειλές, αλλά προσβολές ακόμα και στον δρόμο. «Μπορεί ακόμα και να με φτύσει κάποιος, πολλοί όμως είναι αυτοί που με συγχαίρουν. Καλύτερα να σε συγχαίρουν παρά να σε φτύνουν» είπε.
Στην ερώτηση αν αναρωτιέται καμιά φορά πως είναι παλιό μυαλό στον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζει τη σημερινή κοινωνική μεταμόρφωση, με συντηρητικές ιδέες, απάντησε πως δεν ισχύει κάτι τέτοιο, καθώς οι άνθρωποι μεγάλης ηλικίας μπορούν να έχουν φρέσκες ιδέες, όπως και οι νέοι άνθρωποι μπορεί να είναι ανόητοι. «Η ηλικία δεν καθορίζει τίποτα» είπε, εξηγώντας πως το μεγάλο ζητούμενο είναι η ανανέωση, να δημιουργήσεις ξανά κάτι νέο, αφού γίνεις γνωστός, να βρεις νέες ιδέες για τη δουλειά σου. «Θα πίστευα άνετα στον Θεό, αν θεωρούσα πως θα μου έδινε νέες ιδέες» σημείωσε χαρακτηριστικά.
*Οι ερωτήσεις προς τον Πασκάλ Μπρυκνέρ, που οδήγησαν σε μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα συζήτηση, υποβλήθηκαν από τον δημοσιογράφο και διευθυντή της ΕΣΗΕΜΘ, Γιάννη Κοτσιφό και τη δημοσιογράφο και υπεύθυνη του Γραφείου Τύπου του Γαλλικού Ινστιτούτου Θεσσαλονίκης, Βάσω Κουΐδου.
Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο συνεργασίας του Γαλλικού Ινστιτούτου με το 59ο Φεστιβάλ Δημητρίων του δήμου Θεσσαλονίκης, υπό την αιγίδα του Γενικού Προξενείου της Γαλλίας στη Θεσσαλονίκη.
Για την Ευρώπη
«Θα πρέπει να είμαστε πολύ ευτυχείς που ζούμε στην Ευρώπη. Η Ευρώπη μάς εξασφαλίζει το κράτος δικαίου, έχουμε στρατούς που μας προστατεύουν από δυνητικές απειλές» τόνισε ο Γάλλος στοχαστής, σημειώνοντας όμως πως στην Ευρώπη μάς αρέσει να διαμαρτυρόμαστε, με τη γκρίνια να έχει γίνει το νέο σπορ. Κανείς δεν εμφανίζεται ικανοποιημένος με τη ζωή του, με τη δουλειά που κάνει, με τα χρήματα που κερδίζει, και χάνουμε την αίσθηση της πραγματικότητας. «Εξακολουθούμε να είμαστε τα καλομαθημένα παιδιά αυτού του κόσμου» είπε ο Πασκάλ Μπρυκνέρ. «Στην Ευρώπη σήμερα όλοι θέλουμε να είμαστε θύματα, ο ένας του άλλου, της οικογένειάς μας, ο σύζυγος της συζύγου, θέλουμε να ανήκουμε στην ομάδα των θυμάτων. Όταν όμως τοποθετείται κανείς στην ομάδα των θυμάτων, εύκολα θεωρεί ότι έχει μόνο δικαιώματα και όχι υποχρεώσεις. Είναι μια παράδοση που μας έρχεται από αιώνες χριστιανικής πίστης. Ο ίδιος ο Χριστός ήταν το κατεξοχήν θύμα» τόνισε χαρακτηριστικά.
Μάλιστα, απαντώντας σε σχετική ερώτηση εξέφρασε την άποψη ότι η Δύση δεν έχει υποστεί ήττα και συνεχίζει να μαγνητίζει τον κόσμο, παρά τις εκάστοτε κρίσεις. Εξήγησε δε πως στη δυτική Ευρώπη πολλές φορές στρεφόμαστε απέναντι στον ίδιο μας τον εαυτό και δεν πρέπει να το κάνουμε. Αναφέρθηκε μάλιστα στο παράδειγμα της Ελλάδας που μετά από την οθωμανική κατάκτηση κατάφερε να μείνει ζωντανή, να επανέλθει και να αναστηθεί, ακόμα και μετά την οικονομική κρίση, παρόλο που η Άνγκελα Μέρκελ, όπως είπε, απείλησε να τη διώξει από την Ευρώπη. Στο σημείο αυτό δε υπογράμμισε πως η χώρα μας έμεινε στην Ευρώπη χάρη στον Φρανσουά Ολάντ. «Δεν πρέπει να ακούμε πάντα τη Γερμανία» σημείωσε χαρακτηριστικά, προσθέτοντας πως οφείλουμε να συνεχίσουμε να μαχόμαστε και πως μπορούμε να ξαναγεννηθούμε μέσα από τις χειρότερες ήττες μας. Μάλιστα, ανέφερε πως υπάρχουν τόσοι άνθρωποι που φτάνουν από άλλες χώρες και βλέπουν το θαύμα της Ευρώπης.
Τόνισε επίσης πως διαχρονικά ο ίδιος καταγγέλλει την ιδέα που θέλει την Ευρώπη να αυτομαστιγώνεται και να παρουσιάζεται ως ο ένοχος πίσω από όλα τα κακά του κόσμου. Σημείωσε μάλιστα πως πίσω από αυτό το αυτομαστίγωμα κρύβεται η μεγαλομανία μας, η ανάγκη να σκεπάσουμε το γεγονός ότι δεν είμαστε πια οι άρχοντες του κόσμου, καθώς υπάρχουν και άλλες δυνάμεις, όπως για παράδειγμα οι ασιατικές χώρες.
Για το μεταναστευτικό και το ευρωπαϊκό οικοδόμημα
Για το μεταναστευτικό σημείωσε πως οι Ευρωπαίοι δεν είναι κατά των μεταναστών, αλλά κατά της παράνομης μετανάστευσης και θέλουν να ελέγχουν τα σύνορά τους και αυτό δεν μπορεί να ερμηνεύεται ως ρατσισμός. Πολλές φορές άλλωστε, όπως είπε, εκτός από αυτούς που δικαιούνται άσυλο, υπάρχουν περιπτώσεις που δημιουργούν αμφιβολίες και πρέπει να εξετάζονται.
Ερωτηθείς για το αν τρίζει το ευρωπαϊκό οικοδόμημα μετά και το Brexit, σημείωσε πως το Brexit ήταν τελικά μια ευρωπαϊκή επιτυχία. Ειδικότερα, εξήγησε πως οι Βρετανοί έκαναν ό,τι μπορούσαν για να φύγουν, ο σημερινός όμως Γάλλος πρωθυπουργός, Μισέλ Μπαρνιέ, που ήταν τότε επικεφαλής διαπραγματευτής της ΕΕ για τη διαδικασία, δεν παραχώρησε τίποτα παραπάνω παρά το ελάχιστο και φάνηκε ότι η Βρετανία δεν είχε και τόσο μεγάλη διαπραγματευτική δύναμη, ούτε ήταν τόσο δυνατή όσο νόμιζε. Για τον γαλλογερμανικό άξονα δε σημείωσε ότι, όταν ένα ζευγάρι έχει ζήσει μαζί τόσο καιρό, είναι λογικό να εμφανίζονται και προβλήματα.
Για την άνοδο της ακροδεξιάς στη Γαλλία
Αναφερόμενος στην άνοδο της ακροδεξιάς στη Γαλλία τόνισε πως είναι αισιόδοξος ότι δεν πρόκειται να φτάσει να κυβερνήσει, λέγοντας πως η Μαρί Λεπέν δεν είναι ικανή και έχει αποδειχθεί σε συζητήσεις με τον Εμανουέλ Μακρόν ότι δεν γνωρίζει τα θέματα. «Είναι μια παράταξη που της λείπει ο εγκέφαλος, είναι ένα κόμμα διαμαρτυρίας. Μπορεί η Γαλλία να κλυδωνίζεται, αλλά δεν απειλείται με κατάρρευση» σημείωσε, εξηγώντας μάλιστα πως η επιτυχία των πρόσφατων Ολυμπιακών Αγώνων άλλαξε τη διάθεση του κόσμου. Μιλώντας δε για την τελετή έναρξής τους, αποφάνθηκε ότι ήταν επιτυχής, άρεσε στους Γάλλους, ενώ τόνισε πως οι Ολυμπιακοί Αγώνες αποδείχθηκαν συνολικά μια θετική εξέλιξη για τη Γαλλία.
Αναφερόμενος στο δίπολο αριστερά-δεξιά σημείωσε πως δεν πρέπει να θεοποιείται, καθώς δεν πρόκειται για θρησκείες, απλώς για διαφορετικά σημεία πάνω στη γεωγραφία του πολιτικού χάρτη. Τόνισε δε πως τα πράγματα δεν πηγαίνουν καλά ούτε για την αριστερά ούτε για τη δεξιά, όμως η σημερινή γαλλική κυβέρνηση έχει τη δυνατότητα να διαχειριστεί την κατάσταση. Άλλωστε, όπως είπε χαρακτηριστικά, οι καταστάσεις γρήγορα αλλάζουν, επικαλούμενος το παράδειγμα της Ελλάδας που πριν από μια δεκαετία βρισκόταν στο χείλος του γκρεμού. «Σήμερα η Γαλλία αντιμετωπίζει διάφορα προβλήματα και θα μπορούσε ίσως να εμπνευστεί από την Ελλάδα» ανέφερε, εισπράττοντας το γέλιο του κοινού.
Για την πατριαρχία και το metoo
Ερωτηθείς για το αν η πατριαρχία έχει ξεπεραστεί απάντησε πως η πατριαρχία έχει… γονατίσει στην Ευρώπη. Αναφέρθηκε στον θετικό ρόλο του metoo -σπεύδοντας πάντως να σημειώσει ότι ο φεμινισμός δεν ξεκίνησε πρόσφατα- αλλά αναγνώρισε και νέους κινδύνους που δημιούργησε το κίνημα αυτό, τονίζοντας πως δεν πρέπει να φτάνουμε στο άλλο άκρο. «Η πατριαρχία είναι σε πτωτική και θνήσκουσα πορεία στην Ευρώπη και οι γυναίκες είναι ελεύθερες να κάνουν τις επιλογές τους για τη ζωή τους» είπε.
Για την αναμέτρηση Τραμπ-Χάρις
Για τις αμερικανικές εκλογές εξέφρασε την ευχή να κερδίσει η Κάμαλα Χάρις, γιατί, αν νικήσει ο Ντόναλντ Τραμπ, αυτό δεν θα είναι μια καλή εξέλιξη για την Ευρώπη. Αναγνώρισε ότι ο μεγαλύτερος εχθρός του Τραμπ είναι ο εαυτός του, τόνισε πως η πραγματική κόντρα στις ΗΠΑ είναι μεταξύ Βορρά και Νότου και εκτίμησε ότι μια ήττα του Τραμπ θα μπορούσε να οδηγήσει ακόμα και σε εμφύλιο στις ΗΠΑ.
Για τη Μέση Ανατολή
Πολλές ήταν οι ερωτήσεις που δέχθηκε ο Πασκάλ Μπρυκνέρ για τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή. Χαρακτήρισε «αξιοθαύμαστες» τις κινήσεις του Ισραήλ κατά της Χεζμπολάχ στον Λίβανο και αναρωτήθηκε γιατί, αν μπορούμε να εξουδετερώσουμε επικίνδυνα άτομα με τέτοιες κινήσεις, αφήσαμε να γίνει αιματοκύλισμα στη Γάζα και να σκοτωθούν αθώοι άνθρωποι. Υποστήριξε ότι η λύση μπορεί να έρθει μόνο από μια άλλη χώρα, αναφερόμενος ειδικότερα στον ρόλο της Τεχεράνης, ενώ σημείωσε πως οι Ισραηλινοί έχουν αρχίσει να κουράζονται από τη βροχή των ρουκετών και έχουν αρχίσει να μεταναστεύουν προς την Ευρώπη. Ο ίδιος υποστηρίζει, όπως είπε, τη λύση των δύο κρατών, χαρακτήρισε την κατάσταση στη Μέση Ανατολή τραγική και τόνισε πως δεν πρέπει να εγκαταλειφθούν οι προσπάθειες ενθάρρυνσης του διαλόγου.
Μάλιστα, αναφερόμενος σε ένα κύμα αντισημιτισμού που έχει εμφανιστεί και δη από μερίδα διανοουμένων, σημείωσε πως ο σύγχρονος αντισημιτισμός προέρχεται από την αριστερά και γεννιέται από μια διάθεση αντιρατσιστική.
Για τη λογοτεχνία
Σε μία από τις λίγες ερωτήσεις που του υποβλήθηκαν για τη λογοτεχνία και για το αν κλίνει πλέον περισσότερο προς το δοκίμιο, αφού ευχαρίστησε τους ερωτώντες γιατί ήταν η πρώτη ερώτηση που δεν αφορούσε την πολιτική, απάντησε πως δεν έχει εγκαταλείψει τη διάθεση να γράφει μυθιστορήματα. Έσπευσε πάντως να τονίσει πως σε αυτή την ηλικία δεν θα μπορούσε να γράφει μυθιστορήματα στο στυλ των Μαύρων Φεγγαριών του Έρωτα. Σημείωσε δε ότι η μυθιστοριογραφία μάς βοηθά να καταλάβουμε καλύτερα τον κόσμο και τα πάθη του και να γράψουμε ακόμα και για τα πιο φρικαλέα πράγματα, χωρίς να προκαλούμε σοκ.
Ερωτηθείς για το αν αντιμετωπίζει απειλές για αυτά που γράφει, είπε πως δεν αντιμετωπίζει απειλές, αλλά προσβολές ακόμα και στον δρόμο. «Μπορεί ακόμα και να με φτύσει κάποιος, πολλοί όμως είναι αυτοί που με συγχαίρουν. Καλύτερα να σε συγχαίρουν παρά να σε φτύνουν» είπε.
Στην ερώτηση αν αναρωτιέται καμιά φορά πως είναι παλιό μυαλό στον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζει τη σημερινή κοινωνική μεταμόρφωση, με συντηρητικές ιδέες, απάντησε πως δεν ισχύει κάτι τέτοιο, καθώς οι άνθρωποι μεγάλης ηλικίας μπορούν να έχουν φρέσκες ιδέες, όπως και οι νέοι άνθρωποι μπορεί να είναι ανόητοι. «Η ηλικία δεν καθορίζει τίποτα» είπε, εξηγώντας πως το μεγάλο ζητούμενο είναι η ανανέωση, να δημιουργήσεις ξανά κάτι νέο, αφού γίνεις γνωστός, να βρεις νέες ιδέες για τη δουλειά σου. «Θα πίστευα άνετα στον Θεό, αν θεωρούσα πως θα μου έδινε νέες ιδέες» σημείωσε χαρακτηριστικά.
*Οι ερωτήσεις προς τον Πασκάλ Μπρυκνέρ, που οδήγησαν σε μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα συζήτηση, υποβλήθηκαν από τον δημοσιογράφο και διευθυντή της ΕΣΗΕΜΘ, Γιάννη Κοτσιφό και τη δημοσιογράφο και υπεύθυνη του Γραφείου Τύπου του Γαλλικού Ινστιτούτου Θεσσαλονίκης, Βάσω Κουΐδου.
Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο συνεργασίας του Γαλλικού Ινστιτούτου με το 59ο Φεστιβάλ Δημητρίων του δήμου Θεσσαλονίκης, υπό την αιγίδα του Γενικού Προξενείου της Γαλλίας στη Θεσσαλονίκη.
