Μια «ύφεση των σχέσεων» διαμορφώνει τη νέα εποχή: λιγότεροι γάμοι, λιγότερες οικογένειες, περισσότεροι άνθρωποι μόνοι.
Η ταχύτητα, όμως, με την οποία εγκαταλείπεται πλέον ένας γάμος και, γενικότερα, σχέσεις κάθε είδους είναι εντυπωσιακή. Σε ολόκληρο τον πλούσιο κόσμο, η εργένικη ζωή αυξάνεται. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, μεταξύ των 25-34 ετών, το ποσοστό όσων ζουν χωρίς σύζυγο ή σύντροφο έχει διπλασιαστεί μέσα σε πέντε δεκαετίες: φτάνει πλέον το 50% στους άνδρες και το 41% στις γυναίκες.
Από το 2010, το ποσοστό όσων ζουν μόνοι έχει αυξηθεί σε 26 από τις 30 πλούσιες χώρες. Σύμφωνα με υπολογισμούς του The Economist, ο κόσμος έχει σήμερα τουλάχιστον 100 εκατομμύρια περισσότερους εργένηδες απ’ ό,τι θα είχε αν τα ποσοστά σχέσεων παρέμεναν στα επίπεδα του 2017. Μια μεγάλη «ύφεση των σχέσεων» βρίσκεται σε εξέλιξη.
Για κάποιους, αυτή είναι απόδειξη κοινωνικής και ηθικής παρακμής. Όπως αναφέρει το περιοδικό, πολλοί από το «προ-γεννητικό» κίνημα θεωρούν ότι η απροθυμία των νέων να «τακτοποιηθούν» και να κάνουν παιδιά απειλεί τον δυτικό πολιτισμό. Για άλλους, είναι ένδειξη αξιοθαύμαστης αυτονομίας. Το περιοδικό Vogue πρότεινε πρόσφατα ότι, για τις φιλόδοξες νέες γυναίκες, το να έχουν σύντροφο δεν είναι απλώς περιττό, αλλά «ντροπιαστικό».
Η ανεξαρτησία των γυναικών
Στην πραγματικότητα, η άνοδος της εργένικης ζωής δεν είναι ούτε απλώς θετική ούτε αρνητική — είναι, πάνω απ’ όλα, ένα αποτέλεσμα της γυναικείας χειραφέτησης. Καθώς τα εμπόδια για τις γυναίκες στην εργασία και την εκπαίδευση υποχωρούν, οι επιλογές τους πολλαπλασιάζονται. Δεν χρειάζεται πλέον να «ανήκουν» σε έναν άνδρα για να επιβιώσουν οικονομικά ή κοινωνικά μπορούν να ζουν μόνες επειδή το επιλέγουν, όχι επειδή τις περιθωριοποίησε η κοινωνία.
Η οικονομική ανεξαρτησία μεταφράζεται σε ελευθερία: ελευθερία να φύγουν από έναν κακοποιητικό ή ανεπαρκή σύντροφο, ελευθερία να θέτουν οι ίδιες τα όρια και τους όρους της ζωής τους. Αυτή η μετατόπιση έχει προστατεύσει αναρίθμητες γυναίκες από σχέσεις βασισμένες στην εξάρτηση και έχει υποχρεώσει πολλούς άνδρες να επανεξετάσουν τι σημαίνει ισότητα μέσα σε μια σχέση — αν θέλουν να έχουν μια.
Η μοναχικότητα
Ωστόσο, υπάρχουν και δυσάρεστες παρενέργειες. Το να ζεις μόνος μπορεί να είναι λυτρωτικό, αλλά και μοναχικό. Πολλοί δηλώνουν ικανοποιημένοι με την εργένικη ζωή τους —κυρίως οι γυναίκες—, όμως έρευνες σε διάφορες χώρες δείχνουν ότι το 60-73% θα προτιμούσε να βρίσκεται σε σχέση. Σε μια αμερικανική δημοσκόπηση του 2019, αν και το 50% των εργένηδων δεν έψαχνε ενεργά σύντροφο, μόνο το 27% δήλωσε ότι του αρέσει πραγματικά να είναι μόνος. Οι υπόλοιποι έχουν παραιτηθεί: είτε γιατί απελπίστηκαν να βρουν κάποιον, είτε γιατί θεωρούν ότι οι διαθέσιμοι υποψήφιοι δεν αξίζουν.
Αν τόσοι πολλοί θέλουν σχέση αλλά δεν βρίσκουν, κάτι δεν λειτουργεί σωστά στην «αγορά» των σχέσεων.
Ο ρόλος των social media και των dating apps
Κάποιοι θεωρούν ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και οι εφαρμογές γνωριμιών ενισχύουν μη ρεαλιστικές προσδοκίες (οι ζωές των άλλων φαίνονται τέλειες στο Instagram) και υπερβολική επιλεκτικότητα (λέγεται ότι οι περισσότερες γυναίκες στο Bumble απαιτούν ο άνδρας να έχει ύψος τουλάχιστον 1,83 μ., απορρίπτοντας έτσι το 85% των πιθανών συντρόφων). Ένα άλλο πρόβλημα είναι η πολιτική πόλωση μεταξύ νέων ανδρών και γυναικών —οι πρώτοι γέρνουν προς τα δεξιά, οι δεύτερες προς τα αριστερά— γεγονός που κάνει τα «ταίρια» πιο δύσκολα.
Άλλοι ειδικοί επισημαίνουν την πτώση των κοινωνικών δεξιοτήτων, καθώς οι άνθρωποι περνούν ολοένα και περισσότερο χρόνο μπροστά σε οθόνες. Οι Αμερικανοί, όλων των ηλικιών, κοινωνικοποιούνται λιγότερο απ’ ό,τι πριν από είκοσι χρόνια, με τη μείωση να είναι πιο έντονη στους νέους. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης καλλιεργούν φόβους: ότι οι γυναίκες κινδυνεύουν αν βγουν έξω, ή ότι οι άνδρες θα διαπομπευτούν διαδικτυακά αν ένα ραντεβού πάει στραβά.
Ίσως όμως ο σημαντικότερος παράγοντας είναι ότι, καθώς το να ζει κανείς μόνος έχει γίνει ευκολότερο, τα στάνταρ των γυναικών έχουν ανέβει. Για πολλές, ένας μέτριος σύντροφος δεν φαίνεται πια καλύτερη επιλογή από τη μοναξιά.
Tα social media και οι εφαρμογές γνωριμιών ενισχύουν μη ρεαλιστικές προσδοκίες
Ορισμένα από αυτά τα προβλήματα ίσως διορθωθούν από μόνα τους. Η προφανής λύση είναι οι άνδρες να ωριμάσουν, να αναλάβουν περισσότερες οικιακές ευθύνες και να γίνουν πιο υπεύθυνοι —να εξελιχθούν σε επιθυμητούς συντρόφους. Αρκετοί ίσως δυσκολεύονται με αυτή τη μετατόπιση, αλλά η προοπτική της δια βίου μοναξιάς αποτελεί ισχυρό κίνητρο για αλλαγή. Πολλές χώρες κινούνται ήδη προς αυτή την κατεύθυνση, με τις δουλειές του σπιτιού και τη φροντίδα των παιδιών να μοιράζονται πλέον πιο ισότιμα.
Η άνοδος των ψηφιακών συντρόφων
Είναι επίσης πιθανό η «ύφεση των σχέσεων» να μην αυτοδιορθωθεί. Περίπου 7% των νέων εργένηδων δηλώνουν ότι θα σκέφτονταν μια «ρομποτο-σχέση» με έναν ψηφιακό σύντροφο τεχνητής νοημοσύνης —και αυτοί οι έρωτες με μηχανές γίνονται όλο και πιο ρεαλιστικοί. καθαρίσεις το μπάνιο ή να βρεις καλύτερη δουλειά.
Πολλοί ανησυχούν ότι ένας κόσμος με λιγότερα ζευγάρια και παιδιά θα είναι πιο θλιβερός και απομονωμένος. Ένα μέλλον με πολύ περισσότερους εργένηδες έρχεται. Και όλοι καλό θα ήταν να προετοιμαστούν.