(...) Η λαϊκή μουσική είναι απόλυτα δεμένη με τον στίχο. Η τεχνική της έχει δύο βασικά στοιχεία: Το ένα είναι η μελωδική ευρηματικότητα των τραγουδοποιών. Το δεύτερο, η δεξιοτεχνία και η φαντασία των οργανοπαικτών, δηλαδή των μπουζουκτσήδων. Ο στίχος δεν έχει καμία σχεδόν σχέση με τον πλούτο της δημοτικής και της κρητικής ποίησης. Δίστιχα και τετράστιχα, ομοιοκαταληκτικά, καθορίζουν τον ρυθμό και την μορφολογία του τραγουδιού. Πολλές φορές σκεφτόμουν πόσο είναι κρίμα τόσο υπέροχες μελωδίες να στηρίζονται σε τόσο φτωχό ποιητικό περιεχόμενο. Ας αφήσουμε τα χασικλήδικα, όπως λ.χ. το "Πρωί πρωί με τη δροσούλα / απάνω στη γλυκιά μαστούρα", που θέλοντας και μη τα τραγουδούσαμε στις Ικαρίες και τα Μακρονήσια γιατί μας γλύκαινε η ομορφιά της μελωδίας.
Μελοποιώντας τα ποιήματα από τον "Επιτάφιο" δεν είχα, οπωσδήποτε, καθόλου στον νου μου πόσο μακριά θα με οδηγούσε εκείνη η στιγμή. Και γράφω τη λέξη "στιγμή", γιατί δεν είχα καλά καλά προλάβει να τελειώσω το διάβασμα του ποιήματος, όταν οι μελωδίες, στοιβαγμένες ως φαίνεται μέσα μου, ξεχείλισαν και μετά βίας πρόφταινα να τις σημειώνω στο περιθώριο των σελίδων του βιβλίου.
Ένα χρόνο αργότερα, όταν γίνηκε λόγος να βγουν σε δίσκο σαν λαϊκά τραγούδια και όχι σαν έντεχνα (με σοπράνο και πιάνο λ.χ.), ένας φίλος μου συνθέτης με προσγείωσε ξαφνικά, λέγοντάς μου:
"Και ποιος θα τα αγοράσει σαν λαϊκά τραγούδια; Το πολύ να πουλήσεις τόσους δίσκους όσα βιβλία πούλησε ο Ρίτσος. 'Ομως ο λαός δεν μπορεί να τραγουδήσει έντεχνους στίχους"!
Νομίζω ότι αυτή ήταν η πρώτη φορά που η έκφραση "έντεχνος στίχος" συνδέθηκε με το λαϊκό τραγούδι.
Είδαμε ότι η ελληνική ποίηση είχε προχωρήσει σε έντεχνες μορφές, παραμένοντας εν τούτοις "λαϊκή". Αντίθετα, η λαϊκή μας μουσική ήταν σε στάδιο αποκλειστικά λαϊκό, χωρίς κανένα έντεχνο στοιχείο, ούτε από την πλευρά της μουσικής ούτε από την πλευρά της ποίησης. Η ποίηση του "Επιτάφιου" ήταν πολύ κοντά στην δημοτική μας ποίηση. Όμως, πίσω από την απλότητα του στίχου κρύβεται το χέρι του μάστορα ποιητή. Ο "Επιτάφιος" δεν είναι δημοτικό τραγούδι, ούτε δημοτικίζον. Είναι ποιητική δημιουργία. Όπως τα "Σχέδια" του Σολωμού, τα τόσο όμοια, από πρώτη άποψη, με τους δεκαπεντασύλλαβους της δημοτικής μας ποίησης και τον "Ερωτόκριτο".(...)
Μίκης Θεοδωράκης "Ανατομία της μουσικής" 1990
σελ.: Εκδόσεις "ΓΝΩΣΕΙΣ"