Φ. Ντοστογιέβσκι, Ο ηλίθιος

Ναι, πρέπει τώρα να ξεκαθαρίσουν όλ’ αυτά, πρέπει να διαβάζουν όλοι τους καθαρά ο ένας στην ψυχή του άλλου, να μην υπάρχουν πια αυτές οι σκοτεινές και παθιασμένες απαρνήσεις, όπως απαρνήθηκε πριν από λίγο ο Ραγκόζιν, κι ας πραγματοποιηθούν όλ’ αυτά ελεύθερα και… φωτεινά. Μήπως τάχα δεν είναι ικανός για το φως ο Ραγκόζιν; Λέει πως δεν την αγαπάει έτσι, πώς δεν υπάρχει μέσα του συμπόνια, «δεν υπάρχει κανένας τέτοιος οίχτος». Η αλήθεια είναι πως πρόστεσε αργότερα ότι «ο δικός σου οίχτος είναι ίσως χειρότερος από τον έρωτά μου» – συκοφαντεί ωστόσο τον εαυτό του. Χμ… ο Ραγκόζιν σκυμμένος πάνω απ’ το βιβλίο – μην τάχα αυτός δεν είναι «οίχτος», δεν είναι η αρχή του «οίχτου»; Μήπως τάχα και μόνη η παρουσία αυτού του βιβλίου δεν αποδείχνει πώς έχει πλήρη συνείδηση των σχέσεών του μ’ αυτήν; Kαι η διήγησή του πριν από λίγο; Όχι αυτό είναι κάτι βαθύτερο από ένα απλό πάθος. Και μήπως μονάχα πάθος μπορεί να σου γεννάει το πρόσωπό της; Μα μπορεί τώρα πια αυτό το πρόσωπο να γεννήσει πάθος; Αυτό το πρόσωπο γεννάει πόνο, σου αρπάζει και σου σφίγγει όλη την ψυχή σου… και μια καυτερή, βασανιστική θύμηση πέρασε ξάφνου από την καρδιά του πρίγκιπα. Ναι, βασανιστική. Θυμήθηκε πόσο βασανιζόταν εδώ και λίγον καιρό ακόμα, όταν είχε αρχίσει να παρατηρεί σ’ αυτήν τα πρώτα συμπτώματα της τρέλας. Τότε τον είχε πιάσει σχεδόν απελπισία. Και πώς μπόρεσε να την αφήσει τότε, όταν του το ’σκασε και πήγε στον Ραγκόζιν; Θα ’πρεπε αυτός ο ίδιος να τρέξει ξοπίσω της κι όχι να περιμένει να τον ειδοποιήσουν. Μα… είναι ποτέ δυνατό να μην παρατήρησε ως τα τώρα ο Ραγκόζιν σημάδια τρέλας σ’ αυτήν; Xμ… Ο Ραγκόζιν βλέπει σ’ όλα άλλες αιτίες, αιτίες που τις γεννάει ο ίδιος!

Φ. Ντοστογιέβσκη, Ο ηλίθιος, σελ. 345-346, μτφρ.: Άρης Αλεξάνδρου, Εκδόσεις Γκοβόστη