«Η ιστορία, αποτέλεσμα και της ανθρώπινης πρωτοβουλίας, αλλά και της ανθρώπινης μοίρας, της ανθρώπινης αδυναμίας, εξελίσσεται», τόνισε ο Πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων κ. Κωνσταντίνος Τασούλας. Και συμπλήρωσε ότι «αυτή την ιστορία τα έθνη, οι λαοί οφείλουν να τη θυμούνται όχι για να προσαρμόζουν τις συγκυρίες τους σήμερα στα ιστορικά μεγέθη, ώστε να ωφελούνται οι συγκυρίες ή οι απόψεις του σήμερα αλλά για να διδάσκονται και να διαψεύδουν τον απαισιόδοξο που είπε ότι το μόνο δίδαγμα που μας δίνει η ιστορία είναι ότι δεν διδασκόμεθα από αυτήν». Όπως τόνισε, «εδώ στη Βουλή των Ελλήνων σήμερα, αναφερόμαστε στη Μικρασιατική καταστροφή, όχι για να μας συντρίψει αυτή η ανάμνηση, αλλά για να την αναστοχαστούμε και να αντιληφθούμε και να θαυμάσουμε πως μέσα από αυτήν την τεράστια ζημιά και τεράστια οδύνη, η χώρα μας, ο λαός μας, το έθνος μας, το γένος μας, ξαναστήθηκε όρθιο και απέδειξε ότι η διαδοχή, η σκυταλοδρομία καταστροφών και θριάμβων είναι η δική μας πορεία στην ιστορία και στη ζωή».
Ολόκληρη η ομιλία του Προέδρου της Βουλής κ. Κωνσταντίνου Τασούλα, έχει ως εξής:
Κύριε Πρόεδρε, κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, τα γεγονότα αντιστέκονται μόνο την ώρα που συμβαίνουν και είτε τα καθορίζεις, είτε σε καθορίζουν, είτε δημιουργείς την ιστορία, είτε γίνεσαι άθυρμα της ιστορίας, χωρίς το δεύτερο να σημαίνει ότι είσαι ανάξιος τιμής. Γιατί πολλές φορές τα γεγονότα εξελίσσονται σε σημείο που να καθίστανται ακατάβλητα.
Έτσι, λοιπόν, η ιστορία, αποτέλεσμα και της ανθρώπινης πρωτοβουλίας, αλλά και της ανθρώπινης μοίρας, της ανθρώπινης αδυναμίας, εξελίσσεται. Και αυτή την ιστορία τα έθνη, οι λαοί οφείλουν να τη θυμούνται όχι για να προσαρμόζουν τις συγκυρίες τους σήμερα στα ιστορικά μεγέθη, ώστε να ωφελούνται οι συγκυρίες ή οι απόψεις του σήμερα αλλά για να διδάσκονται και να διαψεύδουν τον απαισιόδοξο που είπε ότι το μόνο δίδαγμα που μας δίνει η ιστορία είναι ότι δεν διδασκόμεθα από αυτήν.
Η χώρα μας, κυρίες και κύριοι, τιμά απανωτά δύο συγκλονιστικά γεγονότα: πέρυσι τα διακόσια χρόνια από την έναρξη της Επανάστασης του 1821, η οποία μας ανέστησε ως έθνος και φέτος τιμούμε την επέτειο της Μικρασιατικής Καταστροφής εκατό χρόνια πριν και εδώ στη Βουλή των Ελλήνων σήμερα, όχι για να μας συντρίψει αυτή η ανάμνηση, αλλά για να την αναστοχαστούμε και να αντιληφθούμε και να θαυμάσουμε πως μέσα από αυτή την τεράστια ζημιά και τεράστια οδύνη η χώρα μας, ο λαός μας, το έθνος μας, το γένος μας ξαναστήθηκε όρθιο και απέδειξε ότι η διαδοχή, η σκυταλοδρομία καταστροφών και θριάμβων είναι η δική μας πορεία στην ιστορία και στη ζωή.
Ο Γεώργιος Παπανδρέου που γνώρισε τον Ελευθέριο Βενιζέλο, τον χαρακτήρισε προσφυώς «ο ονειροπόλος πραγματοποιός». Γιατί δεν μπορεί στη δημόσια ζωή να είσαι μόνο ονειροπόλος, στην τέχνη ναι. Στη δημόσια ζωή όχι, πρέπει να είσαι συνδυασμός λογισμού και ονείρου.
Ο ονειροπόλος λοιπόν πραγματοποιός Ελευθέριος Βενιζέλος έγραψε στα σημειωματάριά του που βρίσκουμε στο Μουσείο Μπενάκη: «Η Μεγάλη Ιδέα δεν υπήρξε επίνοια ιδική μου. Απετέλεσεν επί τόσους αιώνας την βάσιν της εθνικής μας ζωής». Η Μεγάλη Ιδέα πριν την καταστροφή και η νέα μεγάλη ιδέα σήμερα, αυτή η διαδοχή εθνικών επιδιώξεων που οφείλουμε να υπηρετούμε. Πότε όμως γεννήθηκε η Μεγάλη Ιδέα; Γεννήθηκε πολύ παλαιότερα απ’ ότι νομίζουμε και ήταν άθλος και της ηγεσίας και του λαού. Αυτή τη Μεγάλη Ιδέα που γεννήθηκε τόσο παλιότερα, όπως θα σας πω, μπορέσαμε να την αλλάξουμε όχι ως μια κατάρα που την αφήσαμε πίσω αλλά ως μια δύναμη προσαρμογής στις νέες συνθήκες. «Και των πατρίδων αύθις λαβώμεθα ων αμαρτόντες απεσφαιρίσθημεν». Και τις πατρίδες μας, δηλαδή, θα τις ξαναπάρουμε πίσω, τις οποίες χάσαμε από δικά μας λάθη. «Αύται δε εισί το αρχαίον και πρώτον ημών ενδιαίτημα, ο παράδεισος και η προς Ελλήσποντω πόλις του Κυρίου των δυνάμεων, η πόλις του Θεού ημών, το εύρριζον αγαλλίαμα πάσης της γης, η παρά πάσιν έθνεσι περιμάχητος τε και περιώνυμος. Και γένοιτο Χριστέ Βασιλεύ. Και των πατρίδων αυθίς λαβώμεθα».
Είναι ο λόγος του θρόνου που ακούστηκε στη Βιθυνία στην αυτοκρατορία της Νίκαιας το 1208 από τον Θεόδωρο Λάσκαρη τον πρώτο Αυτοκράτορα της Αυτοκρατορίας της Νίκαιας μετά την άλωση της Πόλης από τους Σταυροφόρους και την καταστροφή της Πόλης. Λόγο που φέρεται να έγραψε ο μέγας ιστορικός του 12ου αιώνα Νικήτας Χωνιάτης.
Θεωρείται αυτός ο λόγος αυτού του Αυτοκράτορα η πρόδρομος εκδήλωση της Μεγάλης Ιδέας. Θεωρείται το μανιφέστο της Μεγάλης Ιδέας. Και από τότε άρχισε να γεννιέται η νεοελληνική συνείδηση με στόχο την ανάκτηση της Κωνσταντινούπολης. Κι όταν έπεσε, πάλι, αιώνες μετά η Κωνσταντινούπολη το 1453, η πτώση του βυζαντινού ελληνισμού, σημάδεψε τη γένεση του νέου ελληνισμού, ο οποίος μέσα από την παιδεία και την κληρονομιά την πνευματική του Βυζαντίου επεβίωσε επί τέσσερις αιώνες και κατάφερε να δημιουργήσει αυτό που γιορτάσαμε πέρυσι, το νεοελληνικό κράτος με σύνορα αρχικά από τις εκβολές του Σπερχειού έως τις εκβολές του Αχελώου.
Ο αίνος και ο θρήνος, η καταστροφή και ο θρίαμβος συνυπάρχουν στην ιστορική μας πορεία. Και αυτές οι ρίζες οι απίστευτες, αυτές οι καταβολές είναι εκείνο που μας επιτρέπει ακόμη και όταν πέφτουμε και γκρεμιζόμαστε και πέσαμε και γκρεμιστήκαμε πολλές φορές, να σηκωνόμαστε πάλι όρθιοι για να καταφέρνουμε να κερδίσουμε τη μοίρα μας και να χαράσσουμε το πεπρωμένο μας.
Αυτά όλα δεν είναι συναισθηματισμοί. Είναι το απόσταγμα της ιστορίας. Κι αν θέλουμε την ιστορία να τη βλέπουμε μέσα από το μικροσκόπιο, προφανώς μέσα από το μικροσκόπιο θα δούμε και μικροπρέπειες, θα δούμε και έριδες, θα δούμε και αθλιότητες. Αλλά αν θέλουμε να αποστασιοποιηθούμε και να δούμε την ιστορία από την απόσταση που της ταιριάζει, θα αισθανθούμε όλοι υπερήφανοι γιατί στη μεγάλη εικόνα το έθνος μας, το γένος μας, η Ελλάδα κατάφερε να μετατρέπει πάντα τα γονατίσματά της σε ανορθώσεις.
Και ήταν τεράστιο αυτό που συνέβη μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και τις γενοκτονίες των ομοεθνών μας στην Ανατολή. Γενοκτονίες που χαρακτήρισε ο πρόξενος της Αμερικής στη Σμύρνη Τζορτζ Χόρτον ως τους μεγαλύτερους διωγμούς που συνέβησαν σε χριστιανικό πληθυσμό στη μετά τον Χριστό εποχή. Οι γενοκτονίες ήταν συστηματικές, όπως σωστά ελέχθη, και αποσκοπούσαν στην εξάλειψη του χριστιανικού στοιχείου παντού στην Ανατολή. Αυτό όμως το γονάτισμα, αυτή η συμφορά είχε μέσα της, παρά τις δυσκολίες επαναλαμβάνω, παρά τις μικρότητες και το σπέρμα της ανάτασης.
Το υπόμνημα που υπέβαλε ο Ελευθέριος Βενιζέλος στις 30 Δεκεμβρίου του 1918 στο Συνέδριο της Ειρήνης στο Παρίσι περιείχε όλες τις εθνικές διεκδικήσεις, όλες.
Περιείχε τη Βόρειο Ήπειρο, περιείχε τα Δωδεκάνησα, περιείχε το βιλαέτι του Αϊδινίου, περιείχε την Ανατολική και τη Δυτική Θράκη. Αργότερα, στο ίδιο το Συνέδριο εκφράστηκε και για την Κύπρο, παρά την ανάγκη, ειδικά εκείνη την εποχή, να υπάρχουν σχέσεις στενές με τη Μεγάλη Βρετανία, η οποία για την Κύπρο είχε ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
Αν δείτε σε εφημερίδες της εποχής, σε εφημερίδες του 1919, του 1920, του 1921, την ένταση με την οποία αντιμετώπιζαν τα κυρίαρχα πολιτικά κόμματα της εποχής το ένα το άλλο, θα τρομοκρατηθείτε και ελπίζω να μην αισθανθούμε, βλέποντας εκείνη την οξύτητα, ότι έχουμε ακόμη μεγαλύτερα περιθώρια επίδειξης δικής μας οξύτητας σήμερα, γιατί η δική μας οξύτητα και τοξικότητα φαντάζει ερασιτεχνική μπροστά στην ασύλληπτη, στην εθνοκτόνο, στην κανιβαλική οξύτητα της εποχής εκείνης, της εποχής εκείνης από τις Σέβρες έως τη Λωζάννη, που πύκνωσε αφάνταστα και αβάσταχτα ο χρόνος και που η Ελλάδα, έπειτα από τον ύπατο τανυσμό της, από το μεγαλύτερο τέντωμα που άντεξε να κάνει στην ιστορία της, επανήλθε στα αρχικά όρια, αυτά που κατέκτησε στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και στους Βαλκανικούς Πολέμους, αλλά και στο διπλωματικό πεδίο και ανασκουμπώθηκε και έπλασε τον μύθο της ζωής της με μια άλλη μεγάλη ιδέα.
«Καλούμεθα να συγκροτήσουμε ένα συγχρονισμένο κράτος, το οποίο εις μεν το εσωτερικό αποστολή έχει να υψώνει καθ’ ημέραν το ηθικόν, το πνευματικόν και το υλικόν επίπεδον του λαού, εις δε το εξωτερικόν, να είναι στοιχείο ειρήνης και αρμονίας των εθνών», είπε σε ομιλία του στη Θεσσαλονίκη στις 21 Ιουλίου του 1928 ο ίδιος Ελευθέριος Βενιζέλος, ο οποίος λίγα χρόνια πριν είχε πλέξει το εγκώμιο και είχε υποκλιθεί μπροστά στην προαιώνια αξία, τη συναισθηματική, την ιστορική και την πολιτική της Μεγάλης Ιδέας.
Το δράμα αυτού του πολιτικού είναι ότι εκλήθη να θάψει το δικό του τέκνο και έπρεπε πρώτα να πείσει τον εαυτό του, τους συνεργάτες του και εν συνεχεία, τον ίδιο τον λαό. Διότι αυτό το τέκνο, όπως σας εξήγησα, η Μεγάλη Ιδέα, δεν ήταν προϊόν μιας επινόησης συμφερόντων της στιγμής ή προϊόν μιας διεκδίκησης πολιτικής, που χρωματίστηκε εκείνη τη στιγμή με έντονα χρώματα για να παραπλανήσει τον λαό. Ήταν το όχημα το οποίο επί αιώνες μάς καθοδηγούσε και μας έσωζε. Και δεν είχε ιμπεριαλιστική διάσταση, όπως ελέχθη. Είχε διάσταση εθνολογική και είχε και διάσταση αυτοδιαθέσεως, που την εποχή εκείνη, μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η αρχή της αυτοδιαθέσεως ήταν κάτι το οποίο ήταν πανίσχυρο και πάνω σε αυτό μπόρεσε να οικοδομήσει τα επιχειρήματά της η Ελλάδα πριν και μετά την Καταστροφή.
Σήμερα, λοιπόν, τιμούμε αυτή την Ελλάδα, την Ελλάδα η οποία έφτασε στα έσχατα όριά της, η οποία εν συνεχεία υπέστη μια ασύλληπτης έκτασης καταστροφή, ιδίως ο ελληνισμός της Ιωνίας και του Πόντου, ο ελληνισμός δηλαδή εκείνος ο οποίος προαιώνια εδέσποζε πολιτιστικά, εμπορικά και κοινωνικά σε εκείνες τις ακτές και ο οποίος, ερχόμενος στην Ελλάδα καθημαγμένος και αντιμετωπιζόμενος όχι απαραίτητα ευνοϊκά στην αρχή, κατάφερε να μας μπολιάσει, ώστε να μπορούμε να λέμε σήμερα ότι είμαστε όλοι τέκνα και απόγονοι της Μικρασιατικής Καταστροφής, που εξελίχθηκε σε μια νέα «μεγάλη ιδέα» που επικράτησε, στην προσπάθεια δηλαδή της προκοπής και της ευημερίας της πατρίδας μας, εν ασφαλεία.
Και προσέξτε: Σας καλώ, κλείνοντας την ομιλία μου, να δείτε πόσο μοιάζει η νέα Μεγάλη Ιδέα που εξέφρασε ο Βενιζέλος το 1928, ένα σύγχρονο, δηλαδή, κράτος, με αποστολή την ανύψωση της αξίας του ανθρώπου και του λαού και στο εξωτερικό να είναι στοιχείο ειρήνης και αρμονίας των λαών, με το Σύνταγμά μας το σημερινό, το Σύνταγμα δηλαδή που αναθεωρήσαμε πριν από τρία χρόνια και το οποίο στο άρθρο 2 λέει ότι ο σεβασμός και η προστασία της αξίας του ανθρώπου αποτελούν την πρωταρχική υποχρέωση της πολιτείας και η Ελλάδα, ακολουθώντας τους γενικά αναγνωρισμένους κανόνες του διεθνούς δικαίου, επιδιώκει την εμπέδωση της ειρήνης, της δικαιοσύνης, καθώς και την ανάπτυξη των φιλικών σχέσεων μεταξύ των λαών και των κρατών.
Η ειρήνη και αρμονία των εθνών του Βενιζέλου, η ειρήνη και οι φιλικές σχέσεις του Συντάγματός μας. Η νέα Μεγάλη Ιδέα βρίσκεται στο Σύνταγμά μας. Ορκιστήκαμε στη νέα Μεγάλη Ιδέα.
Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, σήμερα, εκατό χρόνια μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, το πιο ευσχήμον, το πιο δικαιωμένο μνημόσυνο, η πιο δίκαιη αναγνώριση εκείνης της αβάσταχτης θυσίας είναι να τηρήσουμε τον όρκο που δώσαμε στο Σύνταγμά μας, να τηρήσουμε τον όρκο που δώσαμε στη νέα Μεγάλη Ιδέα.