 |
| ΕΡΓΟ ΤΗΣ ΕΙΡΗΝΗΣ ΜΗΤΟΥΔΗ |
21 Σεπτεμβρίου 2022
Σεβασμιότατε Μητροπολίτα Πετρουπόλεως, Ιλίου και Αχαρνών, Σεβασμιότατε Μητροπολίτα Νέας Ιωνίας, Νέας Φιλαδελφείας, Νέου Ηρακλείου, κυρία Σοφία Βούλτεψη, αγαπητή συνάδελφε εκπρόσωπε της ελληνικής κυβερνήσεως, κύριε δήμαρχε που μας φιλοξενείτε σήμερα εδώ, αγαπητέ φίλε, κύριε υπουργέ, κύριε συνάδελφε, κύριε Χρυσοχοΐδη, κύριε Υφυπουργέ Δικαιοσύνης, κύριε Αντιπρόεδρε της Βουλής, κ. Λιάκο, αγαπητέ συνάδελφε, αγαπητοί πατέρες της Εκκλησίας, κύριε ταξίαρχε, κυρίες και κύριοι,
Αξίζουν συγχαρητήρια στην Ιερά Μητρόπολη και τον Δήμο Φυλής για τη σημερινή εκδήλωση η οποία έχει να κάνει με την αποτίμηση της προσφοράς του μικρασιατικού ελληνισμού ο οποίος, καθημαγμένος, ήρθε στην Ελλάδα τη δεκαετία του ΄20, μπόλιασε την Ελλάδα κοινωνικά, πολιτιστικά, οικονομικά. Και σήμερα μπορούμε να λέμε όλοι ότι είμαστε τέκνα και εμείς εκείνης της περιόδου, τέκνα της μικρασιατικής καταστροφής.
Ναι, πράγματι, να μη μας φοβίζουν οι λέξεις και δεν πρέπει να μας φοβίζουν οι λέξεις, διότι απηχούν την πραγματικότητα αλλά για έναν επιπλέον λόγο ότι η πραγματικότητα για τη χώρα μας είναι μία συναρπαστική διαδοχή αίνου και θρήνου, καταστροφών και θριάμβων, λες και αυτός ο λαός, λες και αυτό το γένος, λες και αυτή η χώρα πορεύεται εν μέσω ορυμαγδού αντιξοοτήτων, αλλά και επιδόσεων. Λες και ενίοτε προϋπόθεση της επιτυχίας είναι να έχει προηγηθεί μία μεγάλη αποτυχία η οποία να μας έχει πεισμώσει, να μας έχει χαλυβδώσει και να μας δίνει όλες εκείνες τις προϋποθέσεις να τεντωθούμε προς τα πάνω και να ξεπεράσουμε τη ζημία την οποία υπέστημεν.
Και όντως η μικρασιατική καταστροφή είναι η μεγαλύτερη συμφορά που υπέστη ο ελληνισμός. Και σήμερα, 100 χρόνια μετά, είμαστε σε μια εποχή που, όπως την περιέγραψε χθες στη Γενική Συνέλευση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών ο κ . Γκουτέρες, σε μια εποχή που η ανθρωπότητα είναι «αδιανόητα παγιδευμένη σε κολοσσιαίες παγκόσμιες δυσλειτουργίες» οι οποίες την αποσπούν από τα κυρίαρχα προβλήματά της που είναι η επίλυση του οξύτατου προβλήματος του περιβάλλοντος, η επίλυση του προβλήματος της ανθρώπινης ευημερίας και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Και αντ΄ αυτού βλέπουμε αναβίωση αναχρονιστικών και βάρβαρων πολέμων και επιπτώσεων αυτών των πολέμων που μας παραπέμπουν σε άλλους αιώνες. Αυτή τη στιγμή που γύρω μας όλα είναι σαν μια στοίβα σπασμένες εικόνες, εμείς υποκλινόμεθα στην ιστορία μας και αντλούμε, από τα νάματά της, διδάγματα άρα κουράγιο για να συνεχίσουμε σε αυτή τη βραχώδη χερσόνησο που μας έταξε η μοίρα και ο Θεός, να συνεχίσουμε την πορεία μας προς τα μπροστά, όσο το δυνατόν ενωμένοι, όσο το δυνατόν παραγωγικοί, όσο το δυνατόν αποτελεσματικοί.
Δύο πράγματα όπως είπα χαρακτηρίζουν την Ελληνίδα πορεία εις την ιστορία: ο αίνος, ο ύμνος και ο θρήνος, η καταστροφή και ο θρίαμβος. Πέρσι γιορτάσαμε το γενέθλιο, υπέρτατο γεγονός, της δημιουργίας του νεοελληνικού κράτους μέσα από την επανάσταση του ΄21. Δύο αιώνες συμπληρωμένοι. Και φέτος απανωτά, διαδοχικά, τιμούμε τη μνήμη της μικρασιατικής καταστροφής η οποία ωστόσο δεν συνέτριψε τη χώρα παρά το ασήκωτο και αβάσταχτο βάρος των συνεπειών της αλλά αποτέλεσε ένα δυνατό εφαλτήριο μέσα από το οποίο η Ελλάδα κατάφερε να σηκώσει κεφάλι χάρη, για να έλθουμε και στο θέμα της σημερινής συνάντησης, χάρη και στη συμβολή του μικρασιατικού ελληνισμού ο οποίος ήρθε και μας μπόλιασε με όλα τα χαρίσματα και τις αρετές του.
Η Μεγάλη Ιδέα, κυρίες και κύριοι, δεν ήταν μία πρόσκαιρη πολιτική εξαγγελία, δεν ήταν ένα σοβινιστικό κάλεσμα. Ήταν μία, θα έλεγα, γονιδιακή ροπή, ένας γονιδιακός προσανατολισμός του ελληνισμού ο οποίος τον έθρεψε, τον κράτησε όρθιο και όταν ήρθε η ώρα επέτυχε το υπέρτατο τέντωμα των δυνάμεών του ελάχιστα χιλιόμετρα αδιαπόρευτα, ωστόσο, πριν την Άγκυρα.
Η Μεγάλη Ιδέα λοιπόν ήταν το μέγιστο και έσχατο μάθημα που κράτησε τον ελληνισμό ενωμένο και προσανατολισμένο στο πεπρωμένο του. Η Μεγάλη Ιδέα δεν ακούστηκε πρώτη φορά τον Ιανουάριο του 1844 στην Εθνική Συνέλευση από τον πρώτο κοινοβουλευτικό πρωθυπουργό της Ελλάδας, τον Ιωάννη Κωλέττη ο οποίος εξέφρασε λεκτικά αυτή τη διατύπωση λέγοντας «της μεγάλης ταύτης ιδέας είμαστε κοινωνοί».
Δεν ήταν τότε η γενέθλια μέρα της Μεγάλης Ιδέας. Πάει πολύ πίσω αυτή η γενέθλια μέρα, το μανιφέστο της Μεγάλης Ιδέας. Το προανάκρουσμά της διατυπώθηκε στη Νίκαια της Βιθυνίας από τον Θεόδωρο Λάσκαρη, τον πρώτο, το 1208, όταν δημιουργήθηκε η αυτοκρατορία της Νίκαιας μετά την κατάκτηση της Κωνσταντινουπόλεως από τους Φράγκους, στον λόγο του θρόνου. Ο Θεόδωρος Λάσκαρης, στον λόγο, που λέγεται ότι έγραψε ο σπουδαίος ιστορικός, Νικήτας Χωνιάτης, εξέφρασε το προανάκρουσμα της Μεγάλης Ιδέας και τότε γεννήθηκε η νεοελληνική συνείδηση, η συνείδηση δηλαδή της επανακτήσεως της Κωνσταντινουπόλεως, η οποία έγινε μερικές δεκαετίες μετά.
Όπως με την πτώση της Κωνσταντινουπόλεως λίγους αιώνες αργότερα γεννήθηκε η νεοελληνική συνειδητότητα, η οποία χάρη στην παιδεία του Βυζαντίου κρατήθηκε ζωντανή για τέσσερις αιώνες και ξέσπασε σε αυτό το πέτρινο ακρωτήρι που είναι η πατρίδα μας με την επανάσταση του 21 και τα πρώτα σύνορα τα οποία ήταν από τις εκβολές του Σπερχειού έως τις εκβολές του Αχελώου. Τι είπε ο Θεόδωρος Λάσκαρης το 1208 στο λόγο του θρόνου: «Και των πατρίδων αύθις λαβώμεθα ων αμαρτόντες απεσφαιρίσθημεν» και τις πατρίδες θα τις ξαναπάρουμε πίσω που τις χάσαμε κάνοντας λάθη. Και προσέξτε τη βυζαντινή γλώσσα. Τι ωραία, τι ρωμαλέα, τι τρυφερή, τι συγκινητική είναι αυτή η γλώσσα. «Αύται δε εισί το αρχαίον και πρώτον ημών ενδιαίτημα, ο παράδεισος και η προς Ελλήσποντω πόλις του Κυρίου των δυνάμεων, η πόλις του Θεού ημών, το εύρριζον αγαλλίαμα πάσης της γης, η παρά πάσιν έθνεσι περιμάχητος τε και περιώνυμος. Και γένοιτο Χριστέ Βασιλεύ. Και των πατρίδων αυθίς λαβώμεθα». Ευκτική. Και όντως, μετά από λίγες δεκαετίες, πραγματοποιήθηκε αυτή η ανάκτηση. Αυτή είναι η ρίζα, το μανιφέστο της Μεγάλης Ιδέας. Και μην παρασύρεστε από διάφορες επιπόλαιες ή υλιστικές θεωρίες που υπονομεύουν και περιορίζουν το εύρος και τη σημασία αυτού του μηνύματος σε μία σοβινιστική, δήθεν, ή πρόσκαιρη επιδίωξη. Ήταν κάτι βαθύτερο, κάτι σπουδαιότερο, κάτι ελληνικότερο.
Αυτή η Μεγάλη Ιδέα λοιπόν, με τη μικρασιατική καταστροφή έπρεπε να αντικατασταθεί. Γιατί η μικρασιατική καταστροφή επέφερε μία συντριπτική επίπτωση σε αυτό το όραμα αιώνων. Έχασε η Ελλάδα έκτοτε την εθνολογική βάση της Μεγάλης Ιδέας. Το 1957 σε μια αντίστοιχη γενική συνέλευση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, ο Έλληνας υπουργός εξωτερικών ο οποίος υπερασπιζόταν την ανεξαρτησία και αυτοδιάθεση της Κύπρου ευρέθη ενώπιον μιας επίθεσης του Τούρκου υπουργού εξωτερικών, βλέπετε η ιστορία είναι κάπως μονότονη, ο οποίος επικαλούμενος τη μικρασιατική εκστρατεία, κατηγόρησε την Ελλάδα ότι διατηρεί, το 1957, εδαφικές βλέψεις έναντι της Τουρκίας. Γι’ αυτό και η ανεξαρτησία της Κύπρου είναι το πρώτο βήμα μέσα από το οποίο θα επανέλθει η Ελλάδα στις εδαφικές διεκδικήσεις έναντι της Τουρκίας. Ο Τούρκος υπουργός εξωτερικών ήταν ένας από τους πιο διακεκριμένους πολιτικούς της Τουρκίας τότε και έκανε εντύπωση εκείνη η ομιλία. Ο Έλληνας υπουργός εξωτερικών, ο αείμνηστος Ευάγγελος Αβέρωφ Τοσίτσας, πήρε τον λόγο και είπε ότι πράγματι η Ελλάδα έχει μια Μεγάλη Ιδέα, έχει δίκιο ο Φατίν Ζορλού, ο υπουργός της Τουρκίας. Υπηρετούμε μια Μεγάλη Ιδέα. Και θα σας περιγράψω, κυρίες και κύριοι είπε, στο κάπως εμβρόντητο ακροατήριο του ΟΗΕ, πώς εννοούμε αυτή τη Μεγάλη Ιδέα. Εάν σήμερα είπε, το 1957, γινόταν ένας παγκόσμιος διαγωνισμός για το ποια χώρα θα μπορούσε να οργανώσει την καλύτερη όπερα, το πρώτο βραβείο πιθανότατα θα έπαιρνε η Ελλάδα γιατί σοπράνο θα ήταν η Μαρία Κάλλας, διευθυντής ορχήστρας θα ήταν ο περίφημος Δημήτρης Μητρόπουλος, βαθύφωνος θα ήταν Μοσχονάς της Μετροπόλιταν Όπερα της Νέας Υόρκης και τενόρος θα ήταν ο Πασχάλης της Όπερας του Μιλάνο. Αυτή είναι η σύγχρονη Μεγάλη Ιδέα της Ελλάδος. Η μεγάλη ιδέα της πολιτιστικής ακμής, η μεγάλη ιδέα της προκοπής, η μεγάλη ιδέα μιας παγκόσμιας ακτινοβολίας η οποία έχει αφήσει πίσω επιδιώξεις του παρελθόντος και έχει αντικαταστήσει αυτές τις επιδιώξεις με κάτι εξίσου ευγενές, όχι τόσο λαμπερό, αλλά εξίσου σημαντικό, το οποίο η Ελλάδα το 1957 υπηρετούσε.
Και βλέπετε κυρίες και κύριοι, ότι στη θέση αυτής της Μεγάλης Ιδέας, εκείνος που την επεδίωξε, ο πολιτικός που ανέφερε η κ. Βούλτεψη, ο Ελευθέριος Βενιζέλος, όταν το όραμα χωρίστηκε από τον οραματιστή, όταν δεν μπόρεσε να ολοκληρώσει εκείνη την πολιτική, τότε ο ίδιος πολιτικός είχε το θάρρος να αψηφήσει το κόστος, να θάψει το ίδιο του το παιδί, τη Μεγάλη Ιδέα, πρώτα μέσα στη συνείδησή του, έπειτα ανάμεσα στους συνεργάτες του και έπειτα να πείσει τον ίδιο τον λαό και να κηρύξει αυτήν ακριβώς τη Μεγάλη Ιδέα την καινούργια που είναι αλαμπής, δεν ήταν τόσο φωτοβόλος όσο η προηγούμενη εδαφική, αλλά είχε πολύ μεγάλη σημασία και αυτή και άξιζε να υπηρετηθεί αφού πρώτα υιοθετείτο από τον ελληνικό λαό.
Προσέξτε μία σύμπτωση. Μιλώντας τον Ιούλιο του 1928 στη Θεσσαλονίκη ο Ελευθέριος Βενιζέλος λέει: «Καλούμεθα να συγκροτήσουμε ένα συγχρονισμένο κράτος το οποίο εις μεν το εσωτερικόν αποστολή έχει να υψώσει καθ’ημέραν το ηθικό, το πνευματικό, το αξιακό και υλικό επίπεδο του λαού, εις δε το εξωτερικό να είναι στοιχείο ειρήνης και αρμονίας των εθνών». Αυτή η συμπύκνωση της Μεγάλης Ιδέας της καινούργιας, της προκοπής στο εσωτερικό και μιας χώρας σημαιοφόρου, υψηλών αξιών, ειρήνης και ανθρώπινης αξιοπρέπειας στο εξωτερικό, αυτή τη νέα Μεγάλη Ιδέα προσπαθεί έκτοτε να υπηρετήσει η Ελλάδα και τα καταφέρνει και όπως είχα την ευκαιρία, κυρίες και κύριοι, να πω πριν ακριβώς μια εβδομάδα στην Ολομέλεια της Βουλής όπου τιμήσαμε, όλα τα κόμματα, την 14η Σεπτεμβρίου ως Ημέρα Εθνικής Μνήμης της γενοκτονίας των Ελλήνων της Μικράς Ασίας από το τουρκικό κράτος, όπως είχα την ευκαιρία να πω, αυτή η νέα Μεγάλη Ιδέα που περιέγραψε ο Βενιζέλος στο ΄28 περιέχεται στο δεύτερο άρθρο του ισχύοντος Συντάγματος της χώρας με ελάχιστη παραλλαγή. Για ακούστε τι λέει το δεύτερο άρθρο του Συντάγματος της χώρας: «Ο σεβασμός και η προστασία της αξίας του ανθρώπου αποτελούν την πρωταρχική υποχρέωση της πολιτείας και η Ελλάδα, ακολουθώντας τους γενικά αναγνωρισμένους κανόνες του διεθνούς δικαίου, επιδιώκει την εμπέδωση της ειρήνης, της δικαιοσύνης και την ανάπτυξη των φιλικών σχέσεων μεταξύ των λαών και των κρατών». Η ειρήνη και η αρμονία των εθνών, κατά τον Βενιζέλο, η ειρήνη και οι φιλικές σχέσεις των κρατών κατά το Σύνταγμα, η αξία του ανθρώπου κατά τον Βενιζέλο. Η αξία του ανθρώπου ως πρωταρχική υποχρέωση κατά το Σύνταγμα. Ορκίζονται οι αντιπρόσωποι σας, κυρίες και κύριοι, στο Σύνταγμα της Ελλάδος κάθε φορά που ελληνικός λαός κυρίαρχα αναδεικνύει τη νέα Βουλή. Ορκίζονται δηλαδή στη νέα Μεγάλη Ιδέα.
Ο προσφυγικός ελληνισμός, οι 1.400.000 πρόσφυγες που ήρθαν από τον μικρασιατικό ελληνισμό στην Ελλάδα, υπό τας συνθήκας που ήρθαν, συνέβαλαν αφάνταστα και στην εθνολογική ενδυνάμωση ιδιαίτερα της βορείου Ελλάδος, αλλά και στην κοινωνική, οικονομική και πολιτιστική ανάπτυξή της. Ακούστε μερικά τυχαία επιλεγμένα νούμερα. Το 1920 η Ελλάδα είχε μόλις 10.000 χιλιόμετρα δρόμους, δρόμους στρωμένους εννοώ. Λίγο πριν την έναρξη του δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου αυτό είχε πάει στις 20.000 χιλιόμετρα. Την ίδια εποχή, το 1920, είχαμε 12,5 εκατομμύρια καλλιεργήσιμες εκτάσεις. Αυτό πήγε στα 30 εκατομμύρια λίγο πριν την κήρυξη και την εμπλοκή μας στον δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Τρεις χιλιάδες εργοστάσια το 1920, πέντε χιλιάδες εργοστάσια μετά από δύο δεκαετίες. Το 1926 γίνεται το Πανεπιστήμιο στη Θεσσαλονίκη. Η Ελλάδα διεκδικεί τη θέση της στον προηγμένο κόσμο και την επιδιώκει αυτή τη θέση και την καταφέρνει σιγά σιγά. Και όπως εγράφη, αν η τελευταία τετραετία του Ελευθέριου Βενιζέλου σημαδεύτηκε από τη δυσκολία και τις συνέπειες της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, αν αυτή η τετραετία δεν μπόρεσε να πετύχει όσα είχε στοχεύσει, οι επόμενες δεκαετίες, και μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, ήταν οι δεκαετίες που η Ελλάδα άφηνε πίσω της την Ψωροκώσταινα και κατάφερνε να ενταχθεί μέσα σε ένα συγκρότημα εθνών, το οποίο ήταν απίστευτο για μια χώρα η οποία έβγαινε καθημαγμένη για άλλη μια φορά από τη δεκαετή περιπέτεια της δεκαετίας του 1940-1950.
Κατά τη διάρκεια της τελευταίας πρωθυπουργίας του ο Βενιζέλος προσπάθησε στη σφαίρα της εξωτερικής πολιτικής, να μεταβάλει την Ελλάδα σε ασφαλές και σεβαστό κράτος. Θέτοντας σε ενέργεια όλες του τις εξαιρετικές ικανότητες κατόρθωσε να φτάσει κοντά στο στόχο του παρά τις αντίξοες διεθνείς συνθήκες, το οικονομικό κραχ του 1929. Δυστυχώς η περίοδος ήταν η χειρότερη δυνατή για μια τόσο φιλόδοξη προσπάθεια. Η διεθνής αναταραχή δεν άφησε τον Βενιζέλο να δει το όνειρό του να πραγματοποιείται. Αυτό ήταν το τραγικό στοιχείο που σκέπασε το τέλος μιας ένδοξης σταδιοδρομίας. Η Ελλάδα έχασε τη μοναδική ευκαιρία που της δόθηκε να εκμεταλλευθεί πλήρως τις δυνατότητες που της προσέφερε το διάσημο παιδί της. Θα έπρεπε να περιμένει την εμφάνιση ενός άλλου μεγάλου πολιτικού άνδρα το οποίο έγινε μεταπολεμικά.
Έχει γραφεί και ευλόγως οτι όλα αυτά τα χρόνια η Ελλάδα, μέσα από δυσκολίες, μέσα από πισωγυρίσματα, και υψωμούς κατάφερνε πάντα να πηγαίνει μπροστά. Και τελικά το αποτέλεσμα να είναι ευνοϊκό και σ αυτή την προσπάθεια μετείχαν αποφασιστικά οι Έλληνες της Μικράς Ασίας. Τι ήταν όμως οι Έλληνες της Μικράς Ασίας; Αντιγράφω από τα Πρακτικά της Βουλής της 27ης Ιουνίου 1924, ομιλητής ο κ. Λεωνίδας Ιασωνίδης, βουλευτής Θεσσαλονίκης, ένας από τους σημαιοφόρος της εκπροσώπησης του προσφυγικού ελληνισμού στο Ελληνικό Κοινοβούλιο και μετέπειτα υπουργός. «Κύριοι συνάδελφοι οι πρόσφυγες Μακεδονίας και Θράκης συνέλθοντες στην 18η Μαΐου του 1924, ενεστώτος έτους, εν Θεσσαλονίκει, έκτακτον πανπροσφυγικόν συνέδριον εψήφισαν εκφράζοντας την ευγνωμοσύνη προς τον ελληνικό λαό διαλαλούσι τον πόθο τους, απευθύνουν έντονη διαμαρτυρία κατά των ανίερων εκμεταλλευτών του πόνου και της δυστυχίας των, κατά των επιχειρούντων να ενσπείρωσει τη διχόνοια», τα ίδια και τα ίδια σεβασμιότατε ακόμη και τότε. Και εν συνεχεία ο Ιασωνίδης περιγράφει πυκνά τη ζωή τους πριν έρθουν στην Ελλάδα, όπως ήρθαν, υπό τας συνθήκες που ήρθαν. «Ο ελληνισμός αυτός είχε προαγάγει εις βαθμόν αφάνταστον την οικονομία, την επιστήμη, τα γράμματα και τας τέχνας. Και κατόρθωσε να δημιουργήσει τοιαύτην ανθηρά κατάσταση, ώστε Τούρκος της Καβάλας αναχώρησαν και εποικιστής εις Αμισόν, άλλοτε χρηματίσας βουλευτής εν τη Ελληνική Βουλή γράφει εξ Αμισού, προς ένα Έλληνα στην Καβάλα: αδελφέ αγαπητέ εδώ εις τον Πόντον, η χώρα είναι τόσο εξαιρετικά προοδευμένη και τέτοιου είδους νεωτερισμοί μανιφατούρας και άλλων ειδών καταστημάτων υπάρχουν, ώστε εφάμιλλα προς αυτά ούτε εν Θεσσαλονίκει να μη συναντώνται. Εν γένει στην χώραν αυτήν τα πράγματα δεν βγήκαν όπως τα εφοβούμεθα, ότε αναχωρούμε απορούμε Καβάλας, εδώ υπάρχει αμύθητος πλούτος. Τέτοιος ήταν κύριοι συνάδελφοι, συνεχίζει Ιασωνίδης, ο πλούτος η κληρονομιά την οποία εγκαταλείψαμε στην Ανατολή. Εγώ κατάγομαι από ένα μικρό χωριό, τελειώνει, από επτακόσια σπίτια. Το χωριό μου είχε ένα μέγαρο Αρεναγωγείου και ένα παράρτημα, ένα μέγαρο Παρθεναγωγείου, ένα μέγαρο Μητροπολιτικόν, δύο εκκλησίες με πλούτο θαμβωτικόν, 500 μαθητάς, 12 δασκάλους και προϋπολογισμό 1.200 λιρών χρυσών και τοιαύτας κοινότητας. Ο Πόντος και η υπόλοιπη Μικρά Ασία είχε κατά εκατοντάδες. Είναι άλλωστε γνωστόν, ότι κατά μίαν στατιστική του 1908, ο εν Τουρκία ελληνισμός, εδαπάνα ετησίως 12 εκατομμύρια χρυσές λίρες για τα σχολεία του, δι’ αντίστοιχων εκπαίδευση η Ελλάς δεν εδαπάνα τότε εκείνο το ποσόν.» Αυτός ο λαός αυτό το επίπεδο ζωής ήρθε καθημαγμένος στην Ελλάδα και παρά τις ομολογουμένως πρώτες δυσκολίες, και θα έλεγα πολλές φορές, και ίσως και όχι την καλή υποδοχή που ενίοτε έτυχε, αυτός ο Ελληνισμός κατάφερε να μας μπολιάσει, κατάφερε να μας βοηθήσει, κατάφερε να μας διδάξει, κατάφερε να συμβάλλει σε αυτό που είναι σήμερα η Ελλάδα.
Κυρίες και κύριοι,
Σήμερα, φέτος, η Βουλή των Ελλήνων, η Μητρόπολη Ιλίου, Αχαρνών και Πετρουπόλεως, η Μητρόπολη Νέας Ιωνίας, όλη η Ελλάδα, «τῷ πατρίῳ νόμῳ χρώμενοι» τιμούμε τη μνήμη της Μικρασιατικής Καταστροφής. Δεν την τιμούμε με θρηνωδίες, δεν την τιμούμε με έπαρση, δεν την τιμούμε με εκδικητικότητα. Την τιμούμε, γιατί είμαστε όλοι απόγονοι της Μικρασιατικής Καταστροφής τελικά, όλους μας έχει χαράξει εκείνη δοκιμασία. Και εκείνη η δοκιμασία απετέλεσε το εφαλτήριο για ό,τι υψηλότερο, ό,τι παραγωγικότερο, ό,τι γονιμότερο δημιουργήσαμε μετά και νικήσαμε τη μοίρα μας. Θυμόμαστε λοιπόν εκείνα τα γεγονότα, αντιλαμβανόμαστε ότι η Ελλάδα είναι σε μια άλλη φάση τα τελευταία χρόνια, υπηρετούμε τη νέα Μεγάλη Ιδέα με πίστη. Δεν ξεχνάμε τις αλησμόνητες πατρίδες και με αφετηρία τη μνήμη την ιστορική χαράζουμε τις δικές μας ευθύνες, τη δική μας πορεία, τη δική μας νέα Μεγάλη Ιδέα στην οποία ορκιστήκαμε, την Ιδέα της προκοπής, της ασφάλειας, της ευημερίας της χώρας μας. Μιας χώρας σημαιοφόρου ειρήνης και υψηλών αξιών, σε έναν κόσμο που ελπίζω προσωρινά είναι παγιδευμένος σε μία απίστευτη, κολοσσιαία δυσλειτουργία και που σύντομα θα καταφέρει να λύσει αυτό το κουβάρι και να μπορέσει και η χώρα μας και η παγκόσμια κοινότητα να συνεχίσει να υπηρετεί τις ίδιες αξίες και τις ίδιες αρχές που διαδέχθηκαν τη Μεγάλη Ιδέα που εκφώνησε το 1208 ο Θεόδωρος Λάσκαρης στη Νίκαια της Βιθυνίας.
Σας ευχαριστώ πολύ.