Από την άλλη, περί τα τέλη της ίδιας δεκαετίας, προχωρά στην έκδοση των απομνημονευμάτων του ο Σάββας Κανταρτζής, ο οποίος και αποτελεί άλλωστε μοναδική γραπτή πηγή για κρίσιμες και άγνωστες περιόδους της κατερινιώτικης ιστορίας ενώ το ενδιαφέρον για την τοπική ιστορία κορυφώνεται στη δεκαετία του 1990 με τη διοργάνωση τριών πολύ σημαντικών συνεδρίων (1993, 1998, 1999). Τα κείμενά του Σάββα Κανταρτζή (ειδησεογραφία, προσωπικά βιώματα, αναδημοσιεύσεις πολιτικών κειμένων και παρεμβάσεων σε ποικίλα πολιτικά και κοινωνικά ζητήματα) δημοσιευμένα και εκδεδομένα αργότερα υπό τη μορφή βιβλίων δίνουν το πολύχυμο εκείνο υλικό που κάνει την περιδιάβαση σε μια ιστορική περίδο αξιανάγνωστο και ψυχωφελές αγώνισμα.
Ας αναλογιστούμε για παράδειγμα τη ζωή της πόλης (τη μικροϊστορία της) στο μεσοπόλεμο, στην περίοδο ουσιαστικά από την μικρασιατική καταστροφή μέχρι τον πόλεμο του 1940. Ποια ήταν η πόλη μετά τη μικρασιατική καταστροφή, μια καταστροφή που συνοδεύτηκε σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα (1921-1924) από μαζική μετατόπιση πληθυσμών (1.221.849 άτομα) φαινόμενο χωρίς πρηγούμενο στην ιστορία των λαών; Ποια τα κοινωνικά χαρακτηριστικά των προσφύγων συνολικά που συνέρρευσαν στον ελληνικό χώρο; «Συνοπτικά, οι αρμόδιοι της Κοινωνίας των Εθνών, με ποιοτικά πάντα δεδομένα, υποστήριξαν ότι οι Θράκες της Βουλγαρίας και της Ανατολικής Θράκης, οι Έλληνες του Καυκάσου και του Πόντου ήταν στην πλειονότητά τους αγρότες. Αντίθετα, οι πρόσφυγες της Μικράς Ασίας και της Κωνσταντινούπολης ήταν κατά κύριο λόγο πληθυσμός αστικός ή περιαστικός». Ποια τα ιδιαίτερα δημογραφικά και οικονομικά χαρακτηριστικά της δικής μας πόλης; «Ο πληθυσμός της Κατερίνης το 1925 μόλις έφτανε τις 6-7 χιλιάδες ψυχές. Με την ανάπτυξη της καπνοκαλλιέργειας, που ήταν άγνωστη στην περιφέρεια, και την φήμη που απόκτησε, η άγνωστε ως τότε Κατερίνη, με τα εκλεκτά καπνά της, το γένος ‘Σαμψών’ με σπόρο φερμένο από τον Πόντο και τον Καύκασο, άρχισαν να συρρέουν στην πόλη, ακόμα και με ομαδικές μετακινήσεις, πρόσφυγες από τους αρχικούς τόπους εγκατάστασής τους—ιδιαίτερα Πόντιοι. Η φήμη της έφτασε ως την Ρωσία, απ΄ όπου τα χρόνια εκείνα κι αργότερα, ήλθαν κι εγκαταστάθηκαν πολλοί, μέχρι που ίδρυσαν και σωματείο—τον Σύλλογο Ρωσοπροσφύγων. Με τον τρόπο αυτό σχηματίστηκαν σε λίγα χρόνια γύρω από την Κατερίνη ολόκληρα χωριά, μάλιστα πλουσιοχώρια, όπως ο Αρωνάς, το Νέο Κεραμίδι, ο Σβορώνος, η Νεοκαισάρεια, η Νέα Τραπεζούντα, οι Αγιάννηδες κ.ά.». Κι αν αυτά συνέβαιναν στα 1925 εξαιτίας του καπνού ποια ήταν η ατμόσφαιρα στην πόλη, ο καθημερινός τρόπος ζωής των κατοίκων της, οι ανέσεις της; Αξίζει να προσέξουμε την αφήγηση του δημοσιογράφου Σάββα Κανταρτζή: «Η Κατερίνη, τα χρόνια εκείνα, μέχρι που προβιβάστηκε σε Δήμο (1929), βρισκόταν περίπου σε πρωτόγονη κατάσταση. Δεν είχε ούτε ηλεκτρικό φως, ούτε νερό, ούτε φυσικά και δρόμους. Τη νύχτα, η πόλη ολόκληρη, βυθιζόταν στο σκοτάδι και η κυκλοφορία των πολιτών, όταν δεν είχε φεγγάρι, γινόταν με ηλεκτρικούς φακούς της τσέπης. Τα σπίτια χρησιμοποιούσαν λάμπες με πετρέλαιο, τα καταστήματα και εργαστήρια λάμπες ή ασετυλίνη, ενώ τα καφενεία, τα εστιατόρια και τα λιγοστά κέντρα στην αγορά και στις συνοικίες λουξ. Η ύδρευση γινόταν από τον ανοιχτό μυλαύλακα, γι αυτό και οι εντερικές και μολυσματικές αρρώστειες βρίσκονταν σε έξαρση. Η ελονοσία είχε την πρώτη θέση στις αρρώστειες και στη θνησιμότητα. Τον βαρύτερο φόρο στον Χάρο τον πλήρωνε η βρεφική και νηπιακή ηλικία».
Πηγή: Αντώνης Κάλφας, Η εκδοτική δραστηριότητα στην Πιερία (1918-1999). Βιβλία-Φυλλάδια: Συμβολή στην καταγραφή της μακεδονικής βιβλιογραφίας, Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Πιερίας, Κατερίνη 2000.
Επιμελητήριο Πιερίας, Αναπτυξιακή μελέτη νομού Πιερίας, Κατερίνη 1997, σ. 17.
Αθ. Καραβέργος-Ι. Μαντάς (υπεύθυνοι), Η ιστορία της πόλεως Κατερίνης (Έρευνα και καταγραφή αρχειακών πηγών και βοηθημάτων), 1ο Γενικό Λύκειο Κατερίνης, [Αρχείο Γραφείου Π.Ε. της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Πιερίας], Κατερίνη 1995.
Ταυτόχρονα, όπως εύκολα γίνεται αντιληπτό, παρόμοια προβλήματα ταλάνιζαν και τους αγρότες της της περιφέρειας, τους κατοίκους της ενδοχώρας, η «πενιχρά οικονομική κατάστασις των οποίων» δημιουργούσε προβλήματα στη διατροφή, το ρουχισμό, τον ύπνο, την υγεία καθώς και στα «προς τους παντοπώλας χρέη» της αγροτικής οικογένειας —ενδεικτικό των αλλαγών που επέφερε η μικρασιατική περιπέτεια αλλά και οι συγκυρίες της μακεδονικής κοινωνίας και οικονομίας. Θα μπορούσαμε να συνεχίσουμε και με άλλα ερωτήματα χρήσιμα για τη γνωριμία μας με τα μικρά μεγέθη του τόπου: ποια ήταν η σύνθεση του πληθυσμού της και η ιδιαίτερη συνεισφορά των Ποντίων, των Μικρασιατών, των Λιβαδιωτών, των Καταφυγιωτών, των Αη-Δημητρινών, των Θρακιωτών; Πώς αντιμετώπιζαν οι «ντόπιοι» τούς «πρόσφυγες»; Ποιοι οι χώροι συνάθροισης, οι πλατείες, τα Σωματεία, οι Ενώσεις, τα καφενεία; Ποιες και πόσες οι Εκκλησίες των Ορθόδοξων Χριστιανών, ποια τα χαρακτηριστικά του πολιτισμού τους (αρχιτεκτονική, εικόνες, εορτολόγιο), ποια η σχέση των Ορθοδόξων με μέλη θρησκευτικών μειονοτήτων της πόλης όπως είναι οι Ευαγγελικοί; Πόσοι και ποιοι οι συνοικισμοί της πόλης, ποια τα χαρακτηριστικά αυτών των συνοικισμών, η σχέση τους δηλαδή με την κοινωνική, φυλετική ή και επαγγελματική στρωματογραφία της Κατερίνης; Πώς διασκέδαζαν οι άνδρες και οι γυναίκες της Κατερίνης, ποια ήταν τα αναγνώσματά τους; Πόσες και ποιες οι Επαγγελματικές Ενώσεις, τα Σωματεία, οι Σύλλογοι, τα Φιλανθρωπικά Ιδρύματα; «Στην Κατερίνη», διαβάζουμε σε ρεπορτάζ με την υπογραφή «Λαίδη» στον τύπο του 1935, «λειτουργούν σήμερα δυο γυναικείοι σύλλογοι μ’ ενδιαφέρουσα κοινωνική και φιλανθρωπική δραστηριότητα: α) ο ‘Φιλόπτωχος Σύλλογος Κυριών και Δεσποινίδων ΕΛΕΗΜΟΣΥΝΗ’ και β) η ‘Φιλόπτωχος Αδελφότης Ευαγγελικών Κυριών και Δεσποινίδων ΠΕΡΙΘΑΛΨΙΣ’. Και οι δυο σύλλογοι έχουν υπερπενηντάχρονη παράδοση, πλούσια σε κοινωνικές εκδηλώσεις και φιλανθρωπικές πράξεις, άξιες να μνημονευθούν και πάρουν την θέση που τους αρμόζει στην ιστορία της Κατερίνης». Ποιες ήταν οι Λέσχες προβληματισμού, τα πολιτικά κόμματα, ποιος ο τρόπος ζωής της νεολαίας—μαθητικής και εργαζόμενης που τότε άρχισε να διαμορφώνεται; Ποιος ο ρόλος—για να μείνουμε στις οργανώσεις της νεολαίας—του προσκοπισμού, της δημιουργίας των κατηχητικών ή των Κυριακών Σχολείων, των νεανικών οργανώσεων των κομμάτων, των αθλητικών συλλόγων που κάνουν την εμφάνισή τους αυτήν την περίοδο; Πρόκειται για ερωτήματα που η έρευνα θέτει πλέον άμεσα και επιτακτικά προς επίλυση αφού και η ίδια η συμμετοχή των ανθρώπων που εμπλέκονται στη ζωή των μικρών πραγμάτων αρχίζει και παράγει γόνιμους καρπούς: αυξάνονται οι τίτλοι των βιβλίων που έχουν τοπικό ενδιαφέρον ή εστιάζουν τη μελέτη τους στην ίδρυση και τον βίο κοινοτήτων και χωριών, στην έρευνα της καθημερινής ζωής, στον τρόπο ψυχαγωγίας, στην εκκλησιαστική ζωή, στην οικιστική παράδοση, στο ρόλο των θεσμών κ.ά. Σημαντικό μέρος, όπως αποδεικνύεται από τη σχετική έρευνα, αυτής της δραστηριότητας πραγματοποιείται και στους κόλπους της εκπαιδευτικής κοινότητας, στο σχολείο, το οποίο, σε συνεργασία και με άλλους φορείς της τοπικής κοινωνίας βοηθά, ενισχύει και εκδίδει μέρος της πρωτότυπης ερευνητικής—ας είναι και πρωτόλειας—εργασίας των μαθητών και των καθηγητών του.
ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΣΑΒΒΑ Ι. ΚΑΝΤΑΡΤΖΗ ΚΑΙ ΤΩΝ ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΕΩΣ
ΚΑΝΤΑΡΤΖΗΣ, ΣΑΒΒΑΣ Ι. Ξημερώνει, Θεσσαλονίκη: [Εκδόσεις Κινήματος Πνευματικής Αναγεννήσεως], 1953. Σχήμα 14Χ21, σ. 129. Ποιήματα και πεζά χριστιανικού περιεχομένου. Το βιβλίο χωρίζεται σε πέντε μέρη: Προλεγόμενα, Το τραγούδι της επιστροφής, Οι καρποί της νέας ζωής, Ελεύθεροι περίπατοι, Τρυγητός στον αμπελώνα. Στα Προλεγόμενα (σσ. 5—26) και η ένδειξη: Κατερίνη, Μάρτιος 1953.
ΚΑΝΤΑΡΤΖΗΣ, ΣΑΒΒΑΣ Ι. δημοσιογράφου, Αρχαίες θρησκείες και Χριστιανισμός . (Απάντηση στον Γιάννη Κορδάτο), Θεσσαλονίκη 1957. Σχήμα 15Χ22 εκ., σσ. 238. Μελέτη. Το βιβλίο φιλοδοξεί να ανασκευάσει τις απόψεις του Γιάννη Κορδάτου όπως αυτές εκτίθενται στο έργο του τελευταίου «Αρχαίες θρησκείες και χριστιανισμός». Στο εξώφυλλο και οι στίχοι [Ψαλμ. νγ΄1]: «Είπεν ο άφρων εν τη καρδία αυτού, δεν υπάρχει Θεός». Στη σ. 1 η ένδειξη: «Τόμος Α΄, Εκδόσεις Ελληνικού Κινήματος Πνευματικής Αναγεννήσεως, Αριθ. 2, Θεσσαλονίκη 1956». Στη σ. 3 η αφιέρωση: «Αφιερώνεται στον ελληνικό λαό με την ελπίδα και την ευχή να αποτελέση κι’ αυτό μια συμβολή στον αγώνα του για την πνευματική του αφύπνιση και την εκπλήρωση της ιστορικής του αποστολής στον κόσμο». Στις σσ. 5-8 πρόλογος του συγγραφέα με τοποχρονολογία Κατερίνη, 1955 και στις σσ. 235-236 επίλογος με την ένδειξη Κατερίνη, Αύγουστος 1957. Η δεύτερη έκδοση του βιβλίου έγινε το 1978 (στον πρόλογο της β΄ έκδοσης και η ένδειξη: Κατερίνη, Απρίλιος 1978): Σάββα Ι. Κανταρτζή [...] Εκδόσεις Ελληνικού Κινήματος Πνευματικής Αναγεννήσεως, Αριθ. 12, Θεσσαλονίκη 1978. Σχήμα 14Χ21, σσ. 300. Στη σ. 3: «Αφιερώνεται στην Ελληνική νεολαία».
Μ. FRANEL, Το βιβλίο του παππού, μετάφραση από το ρωσσικό Σάββα Ι. Κανταρτζή, Εκδόσεις Ελληνικού Κινήματος Πνευματικής Αναγεννήσεως, [Αριθ. 4, Κατερίνη 1964]. Σχήμα 14Χ21, σσ. 111. Στο οπισθόφυλλο δίνονται οι εξής πληροφορίες για το βιβλίο του παππού: «Μαζί με την συγκινητική και συναρπαστική ιστορία μιας ορφανής μικρής κοπέλλας, που είχε χάσει όλα και όλους και βρέθηκε ξαφνικά ολομόναχη στους πέντε δρόμους, με την ανάγνωση του βι9βκλίου μαθαίνομε πώς ο Θεός προνοεί και με ποιο θαυμαστό τρόπο ενεργεί, ακόμα και στις χειρότερες περιστάσεις, για να σώσει τα παιδιά Του και να τα ευλογήση. Ιδιαίτερα μαθαίνομε την αξία της Αγίας Γραφής—του Βιβλίου του παππού—σαν φωτεινού οδηγού και πιστού συντρόφου της ζωής. Από την ιστορία του βιβλίου μας μπορείς να πάρεις μαθήματα, πολύ χρήσιμα για όλη τη σταδιοδρομία σου, και παραδείγματα ζωντανά, για ν’ αντιμετωπίσεις και συ δυσκολίες και κινδύνους, που όσο βρίσκεσαι στη ζωή θα συναντήσεις».
CHARLES M. SHELDON, Μόνο εφτά μέρες, μετάφραση Σ. Ι. Κανταρτζή, Έκδοσις Δευτέρα, Κατερίνη 1968. Σχήμα 14Χ21 εκ., σσ. Μυθιστόρημα. Στη σ. 1 η πληροφορία πως τυπώθηκε από τις Εκδόσεις Ελληνικού Κινήματος Πνευματικής Αναγεννήσεως, Αριθ. 6. Η μετάφραση έγινε από τα ρωσικά. Στη σ. 3 πρόλογος στη β΄ ελληνική έκδοση από τον μεταφραστή: «Η εξάντληση, σε σύντομο χρονικό διάστημα, των χιλίων αντιτύπων του βιβλίου ‘Μόνο εφτά μέρες’ και η συνεχής ζήτησή του από βιβλιοπωλεία και βιβλιοπώλας πνευματικών εκδόσεων, που καλλίτερα αντανακλούν τις ανάγκες και αντιδράσεις του αναγνωστικού κοινού, καθώς χιλιάδες ψυχές ζούν με την αγωνία της μετά θάνατον ζωής. Αλλά και το χρέος συνειδήσεως, που αισθάνομαι να με πιέζει, απέναντι στους αδιάφορους και αμέριμνους μπροστά στον άμεσο κίνδυνο και την επείγουσα ανάγκη της ψυχής τους, με αναγκάζουν να επανεκδώση το ευλογημένο αυτό βιβλίο. Με την ελπίδα και την ευχή να βρουν, στις δραματικές σελίδες του, νέες χιλιάδες ψυχές την γαλήνη, την ασφάλεια και τον σωστό προσανατολισμό τους στην ζωή και στην επίγεια πορεία τους προς την ουράνια αιωνιότητα». Στη σ. 5 πρόλογος της α΄ έκδοσης με τοποχρονολογία «Κατερίνη 1962». Στο οπισθόφυλλο: «Η αξία του βιβλίου έγκειται στο γεγον ός ότι, ενώ το έργο με τις απίθανες πλοκές του φαίνεται σαν μυθιστόρημα, στην πραγματικότητα είναι αληθινή ιστορία ενός ανθρώπου, που δοκίμασε όλες τις απολαύσεις της ζωής και την ματαιότητα του κόσμου, για να βρεθή ξαφνικά μπροστά στην πιο ωμή και αναπόφευκτη για κάθε άνθρωπο πραγματικότητα. Έτσι ο αναγνώστης, μαζί με την τέρψη μιας συναρπαστικής αφηγήσεως, θα ωφεληθή και με την πνευματική πείρα ενός φρικτά απογοητευμένου, αλλά στο τέλος με την χάρη του Θεού μετανοήσαντος και λυτρωθέντος ανθρώπου».
ΚΑΝΤΑΡΤΖΗΣ, ΣΑΒΒΑΣ Ι. Ελευθέριος Βενιζέλος: Ο δημιουργός της Μεγάλης Ιδέας, Κατερίνη: Εκδόσεις Ελληνικού Κινήματος Πνευματικής Αναγεννήσεως, 1965. Σχήμα 14Χ21, σ. 64. Αριθμός 5 στη σειρά των εκδόσεων. Στη σ. 1: «Διάλεξις δοθείσα εις την Κατερίνην την 21ην Μαρτίου 1965 επί τη εκατονταετηρίδι από της γεννήσεώς του». Στη σ. 3: «Ευλαβικόν αφιέρωμα της πόλεως Κατερίνης εις μνήμην του ελευθερωτού της από τον ζυγόν της σκοτεινής δουλείας τεσσάρων αιώνων». Στη σ. 5 αναμνηστική φωτογραφία από την επίσκεψη του Βενιζέλου στην Κατερίνη, 31 Αυγούστου 1932. «Το γεύμα εδόθη εις τους επισήμους υπό της Λέσχης των Φιλελευθέρων Κατερίνης εις την αίθουσαν τελετών του Α΄ Δημοτικού Σχολείου». Ακολουθεί το κυρίως κείμενο του Σ.Ι.Κανταρτζή (σσ. 9-38) και έπονται «Ο ιστορικός πρώτος λόγος του Βενιζέλου» (σσ. 39-45), λόγος του Πλαστήρα (σσ. 48-51), άρθρο του Εδουάρδου Ερριώ, πρωθυπουργού της Γαλλίας και ακαδημαϊκού, με τίτλο «Βενιζέλος-Ενσάρκωσις της αθανάτου Ελλάδος» (σσ. 52-54), άρθρο του βουλευτή Καβάλας Στ. Νικολαϊδη με τίτλο «Ο θρήνος της Ελλάδος» (σσ. 55-58) και φωτογραφικό υλικό. Από το τελευταίο ξεχωρίζουν οι φωτογραφίες των σσ. 46 και 60-61. Στη σ. 46: («Από τας εορτάς της Κατερίνης. Θεαματικαί επιδείξεις μαθητών του Λυκείου Κατερίνης κατά τας τελετάς εορτασμού της Εκατονταετηρίδος του Ελευθερίου Βενιζέλου εις την πλατείαν Ελευθερίας το εσπέρας της Κυριακής 6 Ιουνίου 1965»). Στις σσ. 60-61 εικονίζονται πολιτευτές, υπουργοί, δήμαρχοι, δημοσιογράφοι και τοπικοί παράγοντες μαζί με τον Αλέξανδρο Παπαναστασίου. Το σχόλιο που κάνει ο Σ.Ι. Κανταρτζής: : «Η φωτογραφία ελήφθη εις τον Δημοτικόν Κήπον Κατερίνης, κατά μίαν πολιτικήν εξόρμησιν εις τας επαρχίας των κομμάτων του Εθνικού Συνασπισμού υπό τον Ελευθέριον Βενιζέλον [...] Την φωτογραφίαν μάς παρεχώρησεν ευγενώς ο ιατρός κ. Κ. Ευκαρπίδης [...]».
ΚΑΝΤΑΡΤΖΗΣ, ΣΑΒΒΑΣ Ι. Νίκη χωρίς ρομφαία: Η Δαμασκός του 2Οο αιώνα, Απομνημονεύματα, Κατερίνη: Εκδόσεις Ελληνικού Κινήματος Πνευματικής Αναγεννήσεως, Τόμος Α΄, Αριθ. 8, 1974. Σχήμα 14Χ21, σσ.189. Στην πρώτη σ. ο αριθμός εκδόσεως αναγράφεται 7 και η χρονολογία είναι προγενέστερη (1973). Το βιβλίο αφιερώνεται «στην νεολαία της Ελλάδος». Ο πρόλογος των απομνημονευμάτων σσ. 5-86 περιλαμβάνει εκτενές πόνημα γύρω από τους λόγους που ώθησαν τον συγγραφέα να γράψει όσα έγραψε: η αναζήτηση της χριστιανικής αλήθειας όπως αυτή του εμφανίστηκε μετά τις διώξεις που υπέστη (ο Σάββας Κανταρτζής εξορίστηκε για τις αριστερές του ιδέες στον Άη Στράτη).
ΚΑΝΤΑΡΤΖΗΣ, ΣΑΒΒΑΣ Ι. Νίκη χωρίς ρομφαία: Η Δαμασκός του 2Οο αιώνα, Απομνημονεύματα, Κατερίνη: Εκδόσεις Ελληνικού Κινήματος Κινήματος Πνευματικής Αναγεννήσεως, Τόμος Β΄,Αριθ. 8, 1975. Σχήμα 14Χ21. Στις σσ. 239 και 247 φωτογραφίες του 1918. Στη σ. 337 φωτογραφία με τη λεζάντα «Ο περιβόητος για την θηριωδία, τα εγκλήματα και τον μισελληνισμό του Τοπάλ Οσμάν με μια ομάδα από την συμμορία του».
ΚΑΝΤΑΡΤΖΗΣ, ΣΑΒΒΑΣ Ι. Νίκη χωρίς ρομφαία. Η Δαμασκός του 2Οο αιώνα, Απομνημονεύματα, Εκδόσεις Ελληνικού Κινήματος Πνευματικής Αναγεννήσεως, Τόμος Γ΄, Αριθ. 9, Κατερίνη 1976. Σχήμα 14Χ21. Από τις 8 φωτογραφίες του βιβλίου ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσα αυτή της σ. 523 στην οποία εικονίζεται ο Γιώργης Σ. Κανταρτζής, θείος του συγγραφέα, που πολέμησε εθελοντής στους βαλκανικούς πολέμους και σκοτώθηκε στη μάχη του Σκρα το 1918.
ΚΑΝΤΑΡΤΖΗΣ, ΣΑΒΒΑΣ Ι., Νίκη χωρίς ρομφαία. Η Δαμασκός του 2Οο αιώνα, Απομνημονεύματα, Εκδόσεις Ελληνικού Κινήματος Πνευματικής Αναγεννήσεως, Τόμος Δ΄, Αριθ. 10, Κατερίνη 1977. Σχήμα 14Χ21. Ο τέταρτος τόμος «στοιχειοθετήθηκε και τυπώθηκε σε 2.000 αντίτυπα στο τυπογραφείο ‘ΝΕΑ ΣΤΟΙΧΕΙΟΘΕΤΙΚΗ’, Αχελώου 6 - Τηλ. 522.503 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ».
ΚΑΝΤΑΡΤΖΗΣ, ΣΑΒΒΑΣ Ι. Νίκη χωρίς ρομφαία: Η Δαμασκός του 2Οο αιώνα, Απομνημονεύματα, Κατερίνη: Εκδόσεις Ελληνικού Κινήματος Πνευματικής Αναγεννήσεως, Τόμος Ε΄, Αριθ. 11, 1978. Σχήμα 14Χ21. Πολλές αναφορές σε ό,τι αφορά την ανάπτυξη της Κατερίνης (Η Κατερίνη το 1925, σσ. 800-815) καθώς και την κοινωνική, πολιτική και οικονομική δραστηριότητα της εποχής (συνοικισμός των Ευαγγελικών, ίδρυση του Γεωργικού Συνεταιρισμού, Αγροτικό Κόμμα Ελλάδος κ.ά.). Στις σσ. 815, 817, 841 φωτογραφίες όπως και αρκετά πρώτα φύλλα της εφημερίδας «Ηχώ των Πιερίων» (1930).
ΚΑΝΤΑΡΤΖΗΣ, ΣΑΒΒΑΣ Ι. Νίκη χωρίς ρομφαία: Η Δαμασκός του 2Οο αιώνα, Απομνημονεύματα, Κατερίνη: Εκδόσεις Ελληνικού Κινήματος Πνευματικής Αναγεννήσεως,Τόμος ΣΤ΄, Αριθ. 13, 1979. Σχήμα 14Χ21. Πληροφορίες για την Κατερίνη της δεκαετίας του 1930. Στη σ. 995 εικονίζονται «Ο Λ. Ιασωνίδης μεταξύ Ισμέτ πασά και Ρουσντή μπέη και άκρα δεξιά Αχ. Παπαδάτος, υπουργός Προεδρίας Κυβερνήσεως». Στη σ. 1022 φωτογραφία ενθύμιο του Νίκου Πόδα: Από την προεκλογική επίσκεψη του Βενιζέλου στην Κατερίνη, στις 31 Αυγούστου 1932.
ΚΑΝΤΑΡΤΖΗΣ, ΣΑΒΒΑΣ Ι. Νίκη χωρίς ρομφαία: Η Δαμασκός του 2Οο αιώνα, Απομνημονεύματα, Κατερίνη: Εκδόσεις Ελληνικού Κινήματος Πνευματικής Αναγεννήσεως, Τόμος Ζ΄, Αριθ. 14, 1981. Σχήμα 14Χ21. Πληροφορίες για την ζωή στην Κατερίνη (Χρονικά Κατερίνης 1938, Μια ωραία βραδιά, Οι σεισμοί της Κατερίνης).
ΚΑΝΤΑΡΤΖΗΣ, ΣΑΒΒΑ Ι. Παιδεία - Δόγματα και Δημοκρατία: Αποστομωτική απάντηση στον καθηγητή Τάσο Καζεπίδη από παλιό μαρξιστή , Κατερίνη: Εκδόσεις Ελληνικού Κινήματος Πνευματικής Αναγεννήσεως, Αριθ. 15, 1981. Σχήμα 14Χ21, σσ. 147. Κείμενο που απαντά στις απόψεις του «καθηγητή της Φιλοσοφίας της Παιδείας Τάσου Καζεπίδη [...] διεθνούς φήμης διαστρεβλωτής του Λόγου του Θεού και αδίστακτος υβριστής της χριστιανικής θρησκείας και, ιδιαίτερα, της Ορθοδοξίας [...] που με πρόσκληση του Δημάρχου Κατερίνης και του Δ.Σ. της ΕΛΜΕ Πιερίας, ήλθε στην πόλη μας και έδωσε [διάλεξη], το βράδυ της Παρασκευής, 20.6.1980, στο Πνευματικό Κέντρο Κατερίνης».
ΚΑΝΤΑΡΤΖΗΣ, ΣΑΒΒΑΣ Ι. Νίκη χωρίς ρομφαία: Η Δαμασκός του 2Οο αιώνα, Απομνημονεύματα, Κατερίνη: Εκδόσεις Ελληνικού Κινήματος Πνευματικής Αναγεννήσεως, Τόμος Η΄, Αριθ. 16, 1982. Σχήμα 14Χ21. Στη σ. 1323 φωτογραφία και εργοβιογραφικό του Σταύρου Λαζαρίδη, ποιμένα της Ευαγγελικής Εκκλησίας Κατερίνης από το 1928 μέχρι το 1946. Στη σ. 1334 φωτογραφία και εργοβιογραφικό σημείωμα του Αιμίλιου Χ. Ξανθόπουλου.
ΚΑΝΤΑΡΤΖΗΣ, ΣΑΒΒΑΣ Ι. Νίκη χωρίς ρομφαία: Η Δαμασκός του 2Οο αιώνα, Απομνημονεύματα, Κατερίνη: Εκδόσεις Ελληνικού Κινήματος Πνευματικής Αναγεννήσεως, Τόμος Θ΄, Αριθ. 17, 1983. Σχήμα 14Χ21. Στη σ. 1550 φωτογραφία με τη λεζάντα: «Ο λαός της Κατερίνης υποδέχεται στις 25 Οκτωβρίου 1944, ημέρα απελευθέρωσης, τμήματα του αντάρτικου στρατού του ΕΛΑΣ».
ΚΑΝΤΑΡΤΖΗΣ, ΣΑΒΒΑΣ Ι. Νίκη χωρίς ρομφαία: Η Δαμασκός του 2Οο αιώνα, Απομνημονεύματα, Κατερίνη: Εκδόσεις Ελληνικού Κινήματος Πνευματικής Αναγεννήσεως, Τόμος Ι΄, Αριθ. 18, 1983. Σχήμα 14Χ21. Πολλές αναφορές στα γεγονότα των ευαγγελικών στην κατερίνη. Στη σ. 1652 εικονίζεται ο Χαράλαμπος Παπαδόπουλος «Το θύμα της προδοτικής σκηνοθεσίας με την κόρη του Ζωή (τώρα κυρία Μανουσαρίδου) έξω από το καφενείο του Δημοτικού Κήπου το καλοκαίρι 1934». Στη σ. 1677 φωτογραφία με τη λεζάντα: «Οι υπάλληλοι του Εποικισμού Κατερίνης (1928-29) ύστερα από την υπηρεσία παίρνουν τον καφέ και τον αέρα τους. Από δεξιά: Αιμίλιος Ξανθόπουλος, άγνωστος, Γεώργιος Κουλουφάκης (αργότερα δικηγόρος), Χαράλαμπος Λεμονόπουλος, Ιωάννης Πάκης, άγνωστος».
ΚΑΝΤΑΡΤΖΗΣ, ΣΑΒΒΑΣ Ι. Νίκη χωρίς ρομφαία: Η Δαμασκός του 2Οο αιώνα, Απομνημονεύματα, Κατερίνη: Εκδόσεις Ελληνικού Κινήματος Πνευματικής Αναγεννήσεως, Τόμος ΙΑ΄, Αριθ. 19, 1984. Σχήμα 14Χ21.
ΚΑΝΤΑΡΤΖΗΣ, ΣΑΒΒΑΣ Ι. Νίκη χωρίς ρομφαία. Η Δαμασκός του 2Οο αιώνα, Απομνημονεύματα, Κατερίνη: Εκδόσεις Ελληνικού Κινήματος Πνευματικής Αναγεννήσεως, Τόμος ΙΒ΄, Αριθ. 22, 1984. Σχήμα 14Χ21. Στις σσ. 1805-1823 «Η τραγωδία του Αρωνά».
ΚΑΝΤΑΡΤΖΗΣ, ΣΑΒΒΑΣ Ι. Νίκη χωρίς ρομφαία: Η Δαμασκός του 2Οο αιώνα, Απομνημονεύματα, Κατερίνη: Εκδόσεις Ελληνικού Κινήματος Πνευματικής Αναγεννήσεως, Τόμος ΙΓ΄, Μέρος Γ΄, Το πανόραμα του Άη στράτη (ειδικός τόμος), Αριθ. 23, 1985. Σχήμα 14Χ21. Γράφτηκε Λίγο πριν από το θάνατό του (1985).
ΚΑΝΤΑΡΤΖΗΣ, ΣΑΒΒΑΣ Ι. Ειρήνη με τον Θεό: Ο μόνος δρόμος για την ειρήνη του κόσμου (Από την φωτισμένη πείρα παλαιού μαρξιστή), Κατερίνη: Εκδόσεις Ελληνικού Κινήματος Πνευματικής Αναγεννήσεως, Αριθ. 20, 1984. Σχήμα 14Χ21, σσ. 96. Άρθρα πολιτικού περιεχομένου με τις γνωστές απόψεις του Σ. Κανταρτζή σε γλώσσα απλή καθαρεύουσα (για τον πόλεμο, το όραμα του Μαρξ κ.ά.).
ΚΑΝΤΑΡΤΖΗΣ, ΣΑΒΒΑΣ Ι. Ο μαρξισμός στην θεωρία και στην πράξη: Από την ευλογημένη πείρα παλιού μαρξιστή, Κατερίνη: Εκδόσεις Ελληνικού Κινήματος Πνευματικής Αναγεννήσεως, Αριθ. 20, 1984.Σχήμα 14Χ21, σσ. 46.
ΚΑΝΤΑΡΤΖΗΣ, ΣΑΒΒΑΣ Ι. Ανατολή και Δύση: Δύο κόσμοι και δύο ασυμβίβαστες κοσμοθεωρίες. Από την φωτισμένη πείρα παλαιού μαρξιστή, Κατερίνη: Εκδόσεις Ελληνικού Κινήματος Πνευματικής Αναγεννήσεως, Αριθ. 24, 1985. Σχήμα 14Χ21, σσ. 63.
[Αντώνης Γ. Κάλφας—Πάρις Α. Παπαγεωργίου, Ο Συνοικισμός Ευαγγελικών της Κατερίνης (1923-2000). Τοπική ιστορία και κίνηση των θρησκευτικών ιδεών. Πρόλογος Σάββα Αγουρίδη, Κατερίνη 2001, σ. 294.Στο κείμενο που δημοσιεύεται εδώ αφαιρέθηκαν οι υποσημειώσεις].
Ας αναλογιστούμε για παράδειγμα τη ζωή της πόλης (τη μικροϊστορία της) στο μεσοπόλεμο, στην περίοδο ουσιαστικά από την μικρασιατική καταστροφή μέχρι τον πόλεμο του 1940. Ποια ήταν η πόλη μετά τη μικρασιατική καταστροφή, μια καταστροφή που συνοδεύτηκε σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα (1921-1924) από μαζική μετατόπιση πληθυσμών (1.221.849 άτομα) φαινόμενο χωρίς πρηγούμενο στην ιστορία των λαών; Ποια τα κοινωνικά χαρακτηριστικά των προσφύγων συνολικά που συνέρρευσαν στον ελληνικό χώρο; «Συνοπτικά, οι αρμόδιοι της Κοινωνίας των Εθνών, με ποιοτικά πάντα δεδομένα, υποστήριξαν ότι οι Θράκες της Βουλγαρίας και της Ανατολικής Θράκης, οι Έλληνες του Καυκάσου και του Πόντου ήταν στην πλειονότητά τους αγρότες. Αντίθετα, οι πρόσφυγες της Μικράς Ασίας και της Κωνσταντινούπολης ήταν κατά κύριο λόγο πληθυσμός αστικός ή περιαστικός». Ποια τα ιδιαίτερα δημογραφικά και οικονομικά χαρακτηριστικά της δικής μας πόλης; «Ο πληθυσμός της Κατερίνης το 1925 μόλις έφτανε τις 6-7 χιλιάδες ψυχές. Με την ανάπτυξη της καπνοκαλλιέργειας, που ήταν άγνωστη στην περιφέρεια, και την φήμη που απόκτησε, η άγνωστε ως τότε Κατερίνη, με τα εκλεκτά καπνά της, το γένος ‘Σαμψών’ με σπόρο φερμένο από τον Πόντο και τον Καύκασο, άρχισαν να συρρέουν στην πόλη, ακόμα και με ομαδικές μετακινήσεις, πρόσφυγες από τους αρχικούς τόπους εγκατάστασής τους—ιδιαίτερα Πόντιοι. Η φήμη της έφτασε ως την Ρωσία, απ΄ όπου τα χρόνια εκείνα κι αργότερα, ήλθαν κι εγκαταστάθηκαν πολλοί, μέχρι που ίδρυσαν και σωματείο—τον Σύλλογο Ρωσοπροσφύγων. Με τον τρόπο αυτό σχηματίστηκαν σε λίγα χρόνια γύρω από την Κατερίνη ολόκληρα χωριά, μάλιστα πλουσιοχώρια, όπως ο Αρωνάς, το Νέο Κεραμίδι, ο Σβορώνος, η Νεοκαισάρεια, η Νέα Τραπεζούντα, οι Αγιάννηδες κ.ά.». Κι αν αυτά συνέβαιναν στα 1925 εξαιτίας του καπνού ποια ήταν η ατμόσφαιρα στην πόλη, ο καθημερινός τρόπος ζωής των κατοίκων της, οι ανέσεις της; Αξίζει να προσέξουμε την αφήγηση του δημοσιογράφου Σάββα Κανταρτζή: «Η Κατερίνη, τα χρόνια εκείνα, μέχρι που προβιβάστηκε σε Δήμο (1929), βρισκόταν περίπου σε πρωτόγονη κατάσταση. Δεν είχε ούτε ηλεκτρικό φως, ούτε νερό, ούτε φυσικά και δρόμους. Τη νύχτα, η πόλη ολόκληρη, βυθιζόταν στο σκοτάδι και η κυκλοφορία των πολιτών, όταν δεν είχε φεγγάρι, γινόταν με ηλεκτρικούς φακούς της τσέπης. Τα σπίτια χρησιμοποιούσαν λάμπες με πετρέλαιο, τα καταστήματα και εργαστήρια λάμπες ή ασετυλίνη, ενώ τα καφενεία, τα εστιατόρια και τα λιγοστά κέντρα στην αγορά και στις συνοικίες λουξ. Η ύδρευση γινόταν από τον ανοιχτό μυλαύλακα, γι αυτό και οι εντερικές και μολυσματικές αρρώστειες βρίσκονταν σε έξαρση. Η ελονοσία είχε την πρώτη θέση στις αρρώστειες και στη θνησιμότητα. Τον βαρύτερο φόρο στον Χάρο τον πλήρωνε η βρεφική και νηπιακή ηλικία».
 |
| Αρχείο Θεοχάρη Μπικηρόπουλου |
Πηγή: Αντώνης Κάλφας, Η εκδοτική δραστηριότητα στην Πιερία (1918-1999). Βιβλία-Φυλλάδια: Συμβολή στην καταγραφή της μακεδονικής βιβλιογραφίας, Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Πιερίας, Κατερίνη 2000.
Επιμελητήριο Πιερίας, Αναπτυξιακή μελέτη νομού Πιερίας, Κατερίνη 1997, σ. 17.
Αθ. Καραβέργος-Ι. Μαντάς (υπεύθυνοι), Η ιστορία της πόλεως Κατερίνης (Έρευνα και καταγραφή αρχειακών πηγών και βοηθημάτων), 1ο Γενικό Λύκειο Κατερίνης, [Αρχείο Γραφείου Π.Ε. της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Πιερίας], Κατερίνη 1995.
Ταυτόχρονα, όπως εύκολα γίνεται αντιληπτό, παρόμοια προβλήματα ταλάνιζαν και τους αγρότες της της περιφέρειας, τους κατοίκους της ενδοχώρας, η «πενιχρά οικονομική κατάστασις των οποίων» δημιουργούσε προβλήματα στη διατροφή, το ρουχισμό, τον ύπνο, την υγεία καθώς και στα «προς τους παντοπώλας χρέη» της αγροτικής οικογένειας —ενδεικτικό των αλλαγών που επέφερε η μικρασιατική περιπέτεια αλλά και οι συγκυρίες της μακεδονικής κοινωνίας και οικονομίας. Θα μπορούσαμε να συνεχίσουμε και με άλλα ερωτήματα χρήσιμα για τη γνωριμία μας με τα μικρά μεγέθη του τόπου: ποια ήταν η σύνθεση του πληθυσμού της και η ιδιαίτερη συνεισφορά των Ποντίων, των Μικρασιατών, των Λιβαδιωτών, των Καταφυγιωτών, των Αη-Δημητρινών, των Θρακιωτών; Πώς αντιμετώπιζαν οι «ντόπιοι» τούς «πρόσφυγες»; Ποιοι οι χώροι συνάθροισης, οι πλατείες, τα Σωματεία, οι Ενώσεις, τα καφενεία; Ποιες και πόσες οι Εκκλησίες των Ορθόδοξων Χριστιανών, ποια τα χαρακτηριστικά του πολιτισμού τους (αρχιτεκτονική, εικόνες, εορτολόγιο), ποια η σχέση των Ορθοδόξων με μέλη θρησκευτικών μειονοτήτων της πόλης όπως είναι οι Ευαγγελικοί; Πόσοι και ποιοι οι συνοικισμοί της πόλης, ποια τα χαρακτηριστικά αυτών των συνοικισμών, η σχέση τους δηλαδή με την κοινωνική, φυλετική ή και επαγγελματική στρωματογραφία της Κατερίνης; Πώς διασκέδαζαν οι άνδρες και οι γυναίκες της Κατερίνης, ποια ήταν τα αναγνώσματά τους; Πόσες και ποιες οι Επαγγελματικές Ενώσεις, τα Σωματεία, οι Σύλλογοι, τα Φιλανθρωπικά Ιδρύματα; «Στην Κατερίνη», διαβάζουμε σε ρεπορτάζ με την υπογραφή «Λαίδη» στον τύπο του 1935, «λειτουργούν σήμερα δυο γυναικείοι σύλλογοι μ’ ενδιαφέρουσα κοινωνική και φιλανθρωπική δραστηριότητα: α) ο ‘Φιλόπτωχος Σύλλογος Κυριών και Δεσποινίδων ΕΛΕΗΜΟΣΥΝΗ’ και β) η ‘Φιλόπτωχος Αδελφότης Ευαγγελικών Κυριών και Δεσποινίδων ΠΕΡΙΘΑΛΨΙΣ’. Και οι δυο σύλλογοι έχουν υπερπενηντάχρονη παράδοση, πλούσια σε κοινωνικές εκδηλώσεις και φιλανθρωπικές πράξεις, άξιες να μνημονευθούν και πάρουν την θέση που τους αρμόζει στην ιστορία της Κατερίνης». Ποιες ήταν οι Λέσχες προβληματισμού, τα πολιτικά κόμματα, ποιος ο τρόπος ζωής της νεολαίας—μαθητικής και εργαζόμενης που τότε άρχισε να διαμορφώνεται; Ποιος ο ρόλος—για να μείνουμε στις οργανώσεις της νεολαίας—του προσκοπισμού, της δημιουργίας των κατηχητικών ή των Κυριακών Σχολείων, των νεανικών οργανώσεων των κομμάτων, των αθλητικών συλλόγων που κάνουν την εμφάνισή τους αυτήν την περίοδο; Πρόκειται για ερωτήματα που η έρευνα θέτει πλέον άμεσα και επιτακτικά προς επίλυση αφού και η ίδια η συμμετοχή των ανθρώπων που εμπλέκονται στη ζωή των μικρών πραγμάτων αρχίζει και παράγει γόνιμους καρπούς: αυξάνονται οι τίτλοι των βιβλίων που έχουν τοπικό ενδιαφέρον ή εστιάζουν τη μελέτη τους στην ίδρυση και τον βίο κοινοτήτων και χωριών, στην έρευνα της καθημερινής ζωής, στον τρόπο ψυχαγωγίας, στην εκκλησιαστική ζωή, στην οικιστική παράδοση, στο ρόλο των θεσμών κ.ά. Σημαντικό μέρος, όπως αποδεικνύεται από τη σχετική έρευνα, αυτής της δραστηριότητας πραγματοποιείται και στους κόλπους της εκπαιδευτικής κοινότητας, στο σχολείο, το οποίο, σε συνεργασία και με άλλους φορείς της τοπικής κοινωνίας βοηθά, ενισχύει και εκδίδει μέρος της πρωτότυπης ερευνητικής—ας είναι και πρωτόλειας—εργασίας των μαθητών και των καθηγητών του.
ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΣΑΒΒΑ Ι. ΚΑΝΤΑΡΤΖΗ ΚΑΙ ΤΩΝ ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΕΩΣ
ΚΑΝΤΑΡΤΖΗΣ, ΣΑΒΒΑΣ Ι. Ξημερώνει, Θεσσαλονίκη: [Εκδόσεις Κινήματος Πνευματικής Αναγεννήσεως], 1953. Σχήμα 14Χ21, σ. 129. Ποιήματα και πεζά χριστιανικού περιεχομένου. Το βιβλίο χωρίζεται σε πέντε μέρη: Προλεγόμενα, Το τραγούδι της επιστροφής, Οι καρποί της νέας ζωής, Ελεύθεροι περίπατοι, Τρυγητός στον αμπελώνα. Στα Προλεγόμενα (σσ. 5—26) και η ένδειξη: Κατερίνη, Μάρτιος 1953.
ΚΑΝΤΑΡΤΖΗΣ, ΣΑΒΒΑΣ Ι. δημοσιογράφου, Αρχαίες θρησκείες και Χριστιανισμός . (Απάντηση στον Γιάννη Κορδάτο), Θεσσαλονίκη 1957. Σχήμα 15Χ22 εκ., σσ. 238. Μελέτη. Το βιβλίο φιλοδοξεί να ανασκευάσει τις απόψεις του Γιάννη Κορδάτου όπως αυτές εκτίθενται στο έργο του τελευταίου «Αρχαίες θρησκείες και χριστιανισμός». Στο εξώφυλλο και οι στίχοι [Ψαλμ. νγ΄1]: «Είπεν ο άφρων εν τη καρδία αυτού, δεν υπάρχει Θεός». Στη σ. 1 η ένδειξη: «Τόμος Α΄, Εκδόσεις Ελληνικού Κινήματος Πνευματικής Αναγεννήσεως, Αριθ. 2, Θεσσαλονίκη 1956». Στη σ. 3 η αφιέρωση: «Αφιερώνεται στον ελληνικό λαό με την ελπίδα και την ευχή να αποτελέση κι’ αυτό μια συμβολή στον αγώνα του για την πνευματική του αφύπνιση και την εκπλήρωση της ιστορικής του αποστολής στον κόσμο». Στις σσ. 5-8 πρόλογος του συγγραφέα με τοποχρονολογία Κατερίνη, 1955 και στις σσ. 235-236 επίλογος με την ένδειξη Κατερίνη, Αύγουστος 1957. Η δεύτερη έκδοση του βιβλίου έγινε το 1978 (στον πρόλογο της β΄ έκδοσης και η ένδειξη: Κατερίνη, Απρίλιος 1978): Σάββα Ι. Κανταρτζή [...] Εκδόσεις Ελληνικού Κινήματος Πνευματικής Αναγεννήσεως, Αριθ. 12, Θεσσαλονίκη 1978. Σχήμα 14Χ21, σσ. 300. Στη σ. 3: «Αφιερώνεται στην Ελληνική νεολαία».
Μ. FRANEL, Το βιβλίο του παππού, μετάφραση από το ρωσσικό Σάββα Ι. Κανταρτζή, Εκδόσεις Ελληνικού Κινήματος Πνευματικής Αναγεννήσεως, [Αριθ. 4, Κατερίνη 1964]. Σχήμα 14Χ21, σσ. 111. Στο οπισθόφυλλο δίνονται οι εξής πληροφορίες για το βιβλίο του παππού: «Μαζί με την συγκινητική και συναρπαστική ιστορία μιας ορφανής μικρής κοπέλλας, που είχε χάσει όλα και όλους και βρέθηκε ξαφνικά ολομόναχη στους πέντε δρόμους, με την ανάγνωση του βι9βκλίου μαθαίνομε πώς ο Θεός προνοεί και με ποιο θαυμαστό τρόπο ενεργεί, ακόμα και στις χειρότερες περιστάσεις, για να σώσει τα παιδιά Του και να τα ευλογήση. Ιδιαίτερα μαθαίνομε την αξία της Αγίας Γραφής—του Βιβλίου του παππού—σαν φωτεινού οδηγού και πιστού συντρόφου της ζωής. Από την ιστορία του βιβλίου μας μπορείς να πάρεις μαθήματα, πολύ χρήσιμα για όλη τη σταδιοδρομία σου, και παραδείγματα ζωντανά, για ν’ αντιμετωπίσεις και συ δυσκολίες και κινδύνους, που όσο βρίσκεσαι στη ζωή θα συναντήσεις».
CHARLES M. SHELDON, Μόνο εφτά μέρες, μετάφραση Σ. Ι. Κανταρτζή, Έκδοσις Δευτέρα, Κατερίνη 1968. Σχήμα 14Χ21 εκ., σσ. Μυθιστόρημα. Στη σ. 1 η πληροφορία πως τυπώθηκε από τις Εκδόσεις Ελληνικού Κινήματος Πνευματικής Αναγεννήσεως, Αριθ. 6. Η μετάφραση έγινε από τα ρωσικά. Στη σ. 3 πρόλογος στη β΄ ελληνική έκδοση από τον μεταφραστή: «Η εξάντληση, σε σύντομο χρονικό διάστημα, των χιλίων αντιτύπων του βιβλίου ‘Μόνο εφτά μέρες’ και η συνεχής ζήτησή του από βιβλιοπωλεία και βιβλιοπώλας πνευματικών εκδόσεων, που καλλίτερα αντανακλούν τις ανάγκες και αντιδράσεις του αναγνωστικού κοινού, καθώς χιλιάδες ψυχές ζούν με την αγωνία της μετά θάνατον ζωής. Αλλά και το χρέος συνειδήσεως, που αισθάνομαι να με πιέζει, απέναντι στους αδιάφορους και αμέριμνους μπροστά στον άμεσο κίνδυνο και την επείγουσα ανάγκη της ψυχής τους, με αναγκάζουν να επανεκδώση το ευλογημένο αυτό βιβλίο. Με την ελπίδα και την ευχή να βρουν, στις δραματικές σελίδες του, νέες χιλιάδες ψυχές την γαλήνη, την ασφάλεια και τον σωστό προσανατολισμό τους στην ζωή και στην επίγεια πορεία τους προς την ουράνια αιωνιότητα». Στη σ. 5 πρόλογος της α΄ έκδοσης με τοποχρονολογία «Κατερίνη 1962». Στο οπισθόφυλλο: «Η αξία του βιβλίου έγκειται στο γεγον ός ότι, ενώ το έργο με τις απίθανες πλοκές του φαίνεται σαν μυθιστόρημα, στην πραγματικότητα είναι αληθινή ιστορία ενός ανθρώπου, που δοκίμασε όλες τις απολαύσεις της ζωής και την ματαιότητα του κόσμου, για να βρεθή ξαφνικά μπροστά στην πιο ωμή και αναπόφευκτη για κάθε άνθρωπο πραγματικότητα. Έτσι ο αναγνώστης, μαζί με την τέρψη μιας συναρπαστικής αφηγήσεως, θα ωφεληθή και με την πνευματική πείρα ενός φρικτά απογοητευμένου, αλλά στο τέλος με την χάρη του Θεού μετανοήσαντος και λυτρωθέντος ανθρώπου».
ΚΑΝΤΑΡΤΖΗΣ, ΣΑΒΒΑΣ Ι. Ελευθέριος Βενιζέλος: Ο δημιουργός της Μεγάλης Ιδέας, Κατερίνη: Εκδόσεις Ελληνικού Κινήματος Πνευματικής Αναγεννήσεως, 1965. Σχήμα 14Χ21, σ. 64. Αριθμός 5 στη σειρά των εκδόσεων. Στη σ. 1: «Διάλεξις δοθείσα εις την Κατερίνην την 21ην Μαρτίου 1965 επί τη εκατονταετηρίδι από της γεννήσεώς του». Στη σ. 3: «Ευλαβικόν αφιέρωμα της πόλεως Κατερίνης εις μνήμην του ελευθερωτού της από τον ζυγόν της σκοτεινής δουλείας τεσσάρων αιώνων». Στη σ. 5 αναμνηστική φωτογραφία από την επίσκεψη του Βενιζέλου στην Κατερίνη, 31 Αυγούστου 1932. «Το γεύμα εδόθη εις τους επισήμους υπό της Λέσχης των Φιλελευθέρων Κατερίνης εις την αίθουσαν τελετών του Α΄ Δημοτικού Σχολείου». Ακολουθεί το κυρίως κείμενο του Σ.Ι.Κανταρτζή (σσ. 9-38) και έπονται «Ο ιστορικός πρώτος λόγος του Βενιζέλου» (σσ. 39-45), λόγος του Πλαστήρα (σσ. 48-51), άρθρο του Εδουάρδου Ερριώ, πρωθυπουργού της Γαλλίας και ακαδημαϊκού, με τίτλο «Βενιζέλος-Ενσάρκωσις της αθανάτου Ελλάδος» (σσ. 52-54), άρθρο του βουλευτή Καβάλας Στ. Νικολαϊδη με τίτλο «Ο θρήνος της Ελλάδος» (σσ. 55-58) και φωτογραφικό υλικό. Από το τελευταίο ξεχωρίζουν οι φωτογραφίες των σσ. 46 και 60-61. Στη σ. 46: («Από τας εορτάς της Κατερίνης. Θεαματικαί επιδείξεις μαθητών του Λυκείου Κατερίνης κατά τας τελετάς εορτασμού της Εκατονταετηρίδος του Ελευθερίου Βενιζέλου εις την πλατείαν Ελευθερίας το εσπέρας της Κυριακής 6 Ιουνίου 1965»). Στις σσ. 60-61 εικονίζονται πολιτευτές, υπουργοί, δήμαρχοι, δημοσιογράφοι και τοπικοί παράγοντες μαζί με τον Αλέξανδρο Παπαναστασίου. Το σχόλιο που κάνει ο Σ.Ι. Κανταρτζής: : «Η φωτογραφία ελήφθη εις τον Δημοτικόν Κήπον Κατερίνης, κατά μίαν πολιτικήν εξόρμησιν εις τας επαρχίας των κομμάτων του Εθνικού Συνασπισμού υπό τον Ελευθέριον Βενιζέλον [...] Την φωτογραφίαν μάς παρεχώρησεν ευγενώς ο ιατρός κ. Κ. Ευκαρπίδης [...]».
ΚΑΝΤΑΡΤΖΗΣ, ΣΑΒΒΑΣ Ι. Νίκη χωρίς ρομφαία: Η Δαμασκός του 2Οο αιώνα, Απομνημονεύματα, Κατερίνη: Εκδόσεις Ελληνικού Κινήματος Πνευματικής Αναγεννήσεως, Τόμος Α΄, Αριθ. 8, 1974. Σχήμα 14Χ21, σσ.189. Στην πρώτη σ. ο αριθμός εκδόσεως αναγράφεται 7 και η χρονολογία είναι προγενέστερη (1973). Το βιβλίο αφιερώνεται «στην νεολαία της Ελλάδος». Ο πρόλογος των απομνημονευμάτων σσ. 5-86 περιλαμβάνει εκτενές πόνημα γύρω από τους λόγους που ώθησαν τον συγγραφέα να γράψει όσα έγραψε: η αναζήτηση της χριστιανικής αλήθειας όπως αυτή του εμφανίστηκε μετά τις διώξεις που υπέστη (ο Σάββας Κανταρτζής εξορίστηκε για τις αριστερές του ιδέες στον Άη Στράτη).
ΚΑΝΤΑΡΤΖΗΣ, ΣΑΒΒΑΣ Ι. Νίκη χωρίς ρομφαία: Η Δαμασκός του 2Οο αιώνα, Απομνημονεύματα, Κατερίνη: Εκδόσεις Ελληνικού Κινήματος Κινήματος Πνευματικής Αναγεννήσεως, Τόμος Β΄,Αριθ. 8, 1975. Σχήμα 14Χ21. Στις σσ. 239 και 247 φωτογραφίες του 1918. Στη σ. 337 φωτογραφία με τη λεζάντα «Ο περιβόητος για την θηριωδία, τα εγκλήματα και τον μισελληνισμό του Τοπάλ Οσμάν με μια ομάδα από την συμμορία του».
ΚΑΝΤΑΡΤΖΗΣ, ΣΑΒΒΑΣ Ι. Νίκη χωρίς ρομφαία. Η Δαμασκός του 2Οο αιώνα, Απομνημονεύματα, Εκδόσεις Ελληνικού Κινήματος Πνευματικής Αναγεννήσεως, Τόμος Γ΄, Αριθ. 9, Κατερίνη 1976. Σχήμα 14Χ21. Από τις 8 φωτογραφίες του βιβλίου ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσα αυτή της σ. 523 στην οποία εικονίζεται ο Γιώργης Σ. Κανταρτζής, θείος του συγγραφέα, που πολέμησε εθελοντής στους βαλκανικούς πολέμους και σκοτώθηκε στη μάχη του Σκρα το 1918.
ΚΑΝΤΑΡΤΖΗΣ, ΣΑΒΒΑΣ Ι., Νίκη χωρίς ρομφαία. Η Δαμασκός του 2Οο αιώνα, Απομνημονεύματα, Εκδόσεις Ελληνικού Κινήματος Πνευματικής Αναγεννήσεως, Τόμος Δ΄, Αριθ. 10, Κατερίνη 1977. Σχήμα 14Χ21. Ο τέταρτος τόμος «στοιχειοθετήθηκε και τυπώθηκε σε 2.000 αντίτυπα στο τυπογραφείο ‘ΝΕΑ ΣΤΟΙΧΕΙΟΘΕΤΙΚΗ’, Αχελώου 6 - Τηλ. 522.503 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ».
ΚΑΝΤΑΡΤΖΗΣ, ΣΑΒΒΑΣ Ι. Νίκη χωρίς ρομφαία: Η Δαμασκός του 2Οο αιώνα, Απομνημονεύματα, Κατερίνη: Εκδόσεις Ελληνικού Κινήματος Πνευματικής Αναγεννήσεως, Τόμος Ε΄, Αριθ. 11, 1978. Σχήμα 14Χ21. Πολλές αναφορές σε ό,τι αφορά την ανάπτυξη της Κατερίνης (Η Κατερίνη το 1925, σσ. 800-815) καθώς και την κοινωνική, πολιτική και οικονομική δραστηριότητα της εποχής (συνοικισμός των Ευαγγελικών, ίδρυση του Γεωργικού Συνεταιρισμού, Αγροτικό Κόμμα Ελλάδος κ.ά.). Στις σσ. 815, 817, 841 φωτογραφίες όπως και αρκετά πρώτα φύλλα της εφημερίδας «Ηχώ των Πιερίων» (1930).
ΚΑΝΤΑΡΤΖΗΣ, ΣΑΒΒΑΣ Ι. Νίκη χωρίς ρομφαία: Η Δαμασκός του 2Οο αιώνα, Απομνημονεύματα, Κατερίνη: Εκδόσεις Ελληνικού Κινήματος Πνευματικής Αναγεννήσεως,Τόμος ΣΤ΄, Αριθ. 13, 1979. Σχήμα 14Χ21. Πληροφορίες για την Κατερίνη της δεκαετίας του 1930. Στη σ. 995 εικονίζονται «Ο Λ. Ιασωνίδης μεταξύ Ισμέτ πασά και Ρουσντή μπέη και άκρα δεξιά Αχ. Παπαδάτος, υπουργός Προεδρίας Κυβερνήσεως». Στη σ. 1022 φωτογραφία ενθύμιο του Νίκου Πόδα: Από την προεκλογική επίσκεψη του Βενιζέλου στην Κατερίνη, στις 31 Αυγούστου 1932.
ΚΑΝΤΑΡΤΖΗΣ, ΣΑΒΒΑΣ Ι. Νίκη χωρίς ρομφαία: Η Δαμασκός του 2Οο αιώνα, Απομνημονεύματα, Κατερίνη: Εκδόσεις Ελληνικού Κινήματος Πνευματικής Αναγεννήσεως, Τόμος Ζ΄, Αριθ. 14, 1981. Σχήμα 14Χ21. Πληροφορίες για την ζωή στην Κατερίνη (Χρονικά Κατερίνης 1938, Μια ωραία βραδιά, Οι σεισμοί της Κατερίνης).
ΚΑΝΤΑΡΤΖΗΣ, ΣΑΒΒΑ Ι. Παιδεία - Δόγματα και Δημοκρατία: Αποστομωτική απάντηση στον καθηγητή Τάσο Καζεπίδη από παλιό μαρξιστή , Κατερίνη: Εκδόσεις Ελληνικού Κινήματος Πνευματικής Αναγεννήσεως, Αριθ. 15, 1981. Σχήμα 14Χ21, σσ. 147. Κείμενο που απαντά στις απόψεις του «καθηγητή της Φιλοσοφίας της Παιδείας Τάσου Καζεπίδη [...] διεθνούς φήμης διαστρεβλωτής του Λόγου του Θεού και αδίστακτος υβριστής της χριστιανικής θρησκείας και, ιδιαίτερα, της Ορθοδοξίας [...] που με πρόσκληση του Δημάρχου Κατερίνης και του Δ.Σ. της ΕΛΜΕ Πιερίας, ήλθε στην πόλη μας και έδωσε [διάλεξη], το βράδυ της Παρασκευής, 20.6.1980, στο Πνευματικό Κέντρο Κατερίνης».
ΚΑΝΤΑΡΤΖΗΣ, ΣΑΒΒΑΣ Ι. Νίκη χωρίς ρομφαία: Η Δαμασκός του 2Οο αιώνα, Απομνημονεύματα, Κατερίνη: Εκδόσεις Ελληνικού Κινήματος Πνευματικής Αναγεννήσεως, Τόμος Η΄, Αριθ. 16, 1982. Σχήμα 14Χ21. Στη σ. 1323 φωτογραφία και εργοβιογραφικό του Σταύρου Λαζαρίδη, ποιμένα της Ευαγγελικής Εκκλησίας Κατερίνης από το 1928 μέχρι το 1946. Στη σ. 1334 φωτογραφία και εργοβιογραφικό σημείωμα του Αιμίλιου Χ. Ξανθόπουλου.
ΚΑΝΤΑΡΤΖΗΣ, ΣΑΒΒΑΣ Ι. Νίκη χωρίς ρομφαία: Η Δαμασκός του 2Οο αιώνα, Απομνημονεύματα, Κατερίνη: Εκδόσεις Ελληνικού Κινήματος Πνευματικής Αναγεννήσεως, Τόμος Θ΄, Αριθ. 17, 1983. Σχήμα 14Χ21. Στη σ. 1550 φωτογραφία με τη λεζάντα: «Ο λαός της Κατερίνης υποδέχεται στις 25 Οκτωβρίου 1944, ημέρα απελευθέρωσης, τμήματα του αντάρτικου στρατού του ΕΛΑΣ».
ΚΑΝΤΑΡΤΖΗΣ, ΣΑΒΒΑΣ Ι. Νίκη χωρίς ρομφαία: Η Δαμασκός του 2Οο αιώνα, Απομνημονεύματα, Κατερίνη: Εκδόσεις Ελληνικού Κινήματος Πνευματικής Αναγεννήσεως, Τόμος Ι΄, Αριθ. 18, 1983. Σχήμα 14Χ21. Πολλές αναφορές στα γεγονότα των ευαγγελικών στην κατερίνη. Στη σ. 1652 εικονίζεται ο Χαράλαμπος Παπαδόπουλος «Το θύμα της προδοτικής σκηνοθεσίας με την κόρη του Ζωή (τώρα κυρία Μανουσαρίδου) έξω από το καφενείο του Δημοτικού Κήπου το καλοκαίρι 1934». Στη σ. 1677 φωτογραφία με τη λεζάντα: «Οι υπάλληλοι του Εποικισμού Κατερίνης (1928-29) ύστερα από την υπηρεσία παίρνουν τον καφέ και τον αέρα τους. Από δεξιά: Αιμίλιος Ξανθόπουλος, άγνωστος, Γεώργιος Κουλουφάκης (αργότερα δικηγόρος), Χαράλαμπος Λεμονόπουλος, Ιωάννης Πάκης, άγνωστος».
ΚΑΝΤΑΡΤΖΗΣ, ΣΑΒΒΑΣ Ι. Νίκη χωρίς ρομφαία: Η Δαμασκός του 2Οο αιώνα, Απομνημονεύματα, Κατερίνη: Εκδόσεις Ελληνικού Κινήματος Πνευματικής Αναγεννήσεως, Τόμος ΙΑ΄, Αριθ. 19, 1984. Σχήμα 14Χ21.
ΚΑΝΤΑΡΤΖΗΣ, ΣΑΒΒΑΣ Ι. Νίκη χωρίς ρομφαία. Η Δαμασκός του 2Οο αιώνα, Απομνημονεύματα, Κατερίνη: Εκδόσεις Ελληνικού Κινήματος Πνευματικής Αναγεννήσεως, Τόμος ΙΒ΄, Αριθ. 22, 1984. Σχήμα 14Χ21. Στις σσ. 1805-1823 «Η τραγωδία του Αρωνά».
ΚΑΝΤΑΡΤΖΗΣ, ΣΑΒΒΑΣ Ι. Νίκη χωρίς ρομφαία: Η Δαμασκός του 2Οο αιώνα, Απομνημονεύματα, Κατερίνη: Εκδόσεις Ελληνικού Κινήματος Πνευματικής Αναγεννήσεως, Τόμος ΙΓ΄, Μέρος Γ΄, Το πανόραμα του Άη στράτη (ειδικός τόμος), Αριθ. 23, 1985. Σχήμα 14Χ21. Γράφτηκε Λίγο πριν από το θάνατό του (1985).
ΚΑΝΤΑΡΤΖΗΣ, ΣΑΒΒΑΣ Ι. Ειρήνη με τον Θεό: Ο μόνος δρόμος για την ειρήνη του κόσμου (Από την φωτισμένη πείρα παλαιού μαρξιστή), Κατερίνη: Εκδόσεις Ελληνικού Κινήματος Πνευματικής Αναγεννήσεως, Αριθ. 20, 1984. Σχήμα 14Χ21, σσ. 96. Άρθρα πολιτικού περιεχομένου με τις γνωστές απόψεις του Σ. Κανταρτζή σε γλώσσα απλή καθαρεύουσα (για τον πόλεμο, το όραμα του Μαρξ κ.ά.).
ΚΑΝΤΑΡΤΖΗΣ, ΣΑΒΒΑΣ Ι. Ο μαρξισμός στην θεωρία και στην πράξη: Από την ευλογημένη πείρα παλιού μαρξιστή, Κατερίνη: Εκδόσεις Ελληνικού Κινήματος Πνευματικής Αναγεννήσεως, Αριθ. 20, 1984.Σχήμα 14Χ21, σσ. 46.
ΚΑΝΤΑΡΤΖΗΣ, ΣΑΒΒΑΣ Ι. Ανατολή και Δύση: Δύο κόσμοι και δύο ασυμβίβαστες κοσμοθεωρίες. Από την φωτισμένη πείρα παλαιού μαρξιστή, Κατερίνη: Εκδόσεις Ελληνικού Κινήματος Πνευματικής Αναγεννήσεως, Αριθ. 24, 1985. Σχήμα 14Χ21, σσ. 63.
[Αντώνης Γ. Κάλφας—Πάρις Α. Παπαγεωργίου, Ο Συνοικισμός Ευαγγελικών της Κατερίνης (1923-2000). Τοπική ιστορία και κίνηση των θρησκευτικών ιδεών. Πρόλογος Σάββα Αγουρίδη, Κατερίνη 2001, σ. 294.Στο κείμενο που δημοσιεύεται εδώ αφαιρέθηκαν οι υποσημειώσεις].
