Ξενάγηση στην Παλαιοχριστιανική Βασιλική της Βροντισμένης.ΦΩΤΟ

Με τον μύθο του αγιορείτη παπά-ασκητή, που εγκατέλειψε, όπως αναφέρουν διάφορες παραλλαγές του σχετικού τραγουδιού, την αφιερωμένη ιερατική ζωή για να παντρευτεί την πανέμορφη Αρετή, την οποία φίλησε μέσα στην εκκλησιά, διασώθηκε ως τις μέρες μας η καταστροφή της άγνωστης αρχαίας πολίχνης στην περιοχή Βροντισμένη, 2,5 χιλιόμετρα ανατολικά του χωριού μας. 

Ερείπια της μικρής αυτής πόλης εκτείνονται σε αρκετά μεγάλη έκταση ανάμεσα στο λόφο, με το σημερινό όνομα Στουρνάρα, το Παλιοκλήσι, και το ρέμα Μπαρτζόλακας. 

Την πόλη αυτή, δύο σημεία της οποίας ανέσκαψε στη 2/ετία 1983, 1984 ο αείμνηστος αρχαιολόγος Θανάσης Παπαζώτος την περιέγραψε με επιστημονική πληρότητα και ακρίβεια η κ. Ευτέρπη Μαρκή σε ομιλία της, ύστερα από πρόσκληση του Συλλόγου μας, τον Οκτώβριο του 1988, στη μισθωμένη τότε αίθουσά του. 

O Άγγλος ιστορικός Χάμμουντ, όπως η ίδια έχει γράψει, ταύτισε τη μικρή αυτή πόλη με την αρχαία Πουδαία, που αναφέρεται στα οδοιπορικά των Ρωμαίων, τα Hineratia Romana. 

Ως προς την ακρίβεια του ονόματος υπάρχουν δικαιολογημένες επιφυλάξεις, εξαιτίας της ύπαρξης ενός ακόμα, ανερεύνητου, αρχαιολογικού χώρου, σε ομαλή πεδινή έκταση των υπορειών των Πιερίων, ανατολικά του χωριού Ρητίνη, σε απόσταση 4-5 χλμ. από τη Βροντισμένη.
Ανεξάρτητα από την πραγματική ονομασία της θαμμένης και ουσιαστικά, ανερεύνητης ακόμα πόλης, την ευρύτερη περιοχή της οποίας οι Μηλιώτες ονομάζουν, όπως αναφέρεται παραπάνω, «Βροντισμένη», είναι γεγονός αναμφισβήτητο ότι, μόνον αυτοί διατήρησαν στην τοπική τους παράδοση τον μύθο της αστραποκαμένης εκκλησιάς, του Παπαλεξανδρή και της Αρετής.

 Πότε και γιατί εγκαταλείφθηκε αυτός ο ακμαίος ατείχιστος αγροτικός οικισμός; 

Τι απέγιναν οι λίγοι, έστω, κάτοικοι που διασώθηκαν από την όποια καταστροφή; 

Είναι, εξάλλου, εμφανή τα σημάδια του σεισμού και της πυρκαγιάς, μας διαβεβαιώνει η κ. Μαρκή στην παρουσίαση των ανασκαφών και των ευρημάτων της Βροντισμένης, τον Οκτώβριο του 1988. 

Πώς, όμως, και γιατί οι Μηλιώτες μόνοι από τους κατοίκους όλων των γειτονικών χωριών κράτησαν στη μνήμη τους και μετέφεραν από γενιά σε γενιά τον μύθο της; 

Είναι εύκολη εξήγηση να υποθέσει κανείς ότι, είτε πριν είτε μετά την επικράτηση των Τούρκων στην περιοχή, μετά την άλωση της Θεσσαλονίκης, το 1430, με όσα δεινά ακολούθησαν, το ένστικτο της αυτοσυντήρησης οδήγησε, σίγουρα, όσους κατοίκους της Πουδαίας διασώθηκαν από την άγνωστης, ακόμα, αιτιολογίας και έκτασης καταστροφή, στον κοντινότερο ορεινό όγκο, τα Πιέρια, όπου προσπάθησαν να επιβιώσουν, προστατευμένοι από το δύσβατο του εδάφους μέσα στα πυκνότατα και αδιαπέραστα, τότε, δάση των πεύκων, της καστανιάς και της οξιάς, που ακόμα και σήμερα, παρά την αλόγιστη επέμβαση βοσκής και υλοτομίας, εύκολα γίνεται αντιληπτό ότι υπήρχαν. Μαζί τους κατέφυγαν σίγουρα και άλλοι κατατρεγμένοι κάτοικοι πεδινών περιοχών, δημιουργώντας έτσι τη Μηλιά, "… απάνω εις τον Όλυμπον…", που αναφέρει ο Κασομούλης στα Στρατιωτικά του Ενθυμήματα.
Με μιαν ακόμα, ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα, ξενάγηση στην Παλαιοχριστιανική Βασιλική της Βροντισμένης, έκλεισε ο κύκλος των φετινών Εκδηλώσεων "ΜΝΗΜΕΣ ΛΑΖΑΙΩΝ 2013", το Σάββατο 11 Μαΐου 2013, στις 11 το πρωί. Ξεναγός μας αυτή τη φορά η αρχαιολόγος της 9ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Θεσσαλονίκης κα Λίλα Σαμπανοπούλου. Συνδιοργανωτές της Εκδήλωσης ήταν τα Εκπαιδευτήρια της Μηλιάς (Δημοτικό, Γυμνάσιο, Λύκειο) και ο Σύνδεσμος Φιλολόγων Πιερίας, τους οποίους και ευχαριστούμε για τη συνεργασία. Η ξενάγηση ολοκληρώθηκε με τρεις εκκλησιαστικούς ύμνους από μικρό χορό ιεροψαλτών, υπό τη διεύθυνση του πρωτοψάλτη του χωριού μας Γιώργου Ραπουτίκα.
(Να σημειωθεί ότι η αποψίλωση του χώρου έγινε από συνεργείο της Αντιδημαρχίας Πρασίνου του Δήμου Κατερίνης. Θερμές ευχαριστίες)
Για το Διοικ. Συμβούλιο
Γ. Μ. Χανδόλιας

Μηλιώτικα τραγούδια που αναφέρονται στο μύθο και την παράδοση της Βροντισμένης.

Ένας παπάς απ’ τα νησιά
Ένας παπάς απ’ τα νησιά, 

παπάς απ’ τ’ άγιον Όρος,
σαράντα χρόνια ασκητής και δέκα αγιασμένος
και βγήκε έξω στα χωριά,

 βγήκε να λειτουργήσει.
– Καλημέρά σας χωριανοί! 

- Καλώς τον παπαδάκο!
– Με θέλετε, βρε χωριανοί, για να σας λειτουργήσω;
ν’ εγώ κορίτσια δεν τηρώ, 

νούιδε και παντρεμένες.
– Ν’ εμείς παπάν δεν έχουμε, 

να ’ρθεις να λειτουργήσεις.
Και μια μερούλα, μια γιορτή πήγε στην εκκλησία.
Κανένας δεν τον λόγιασε, 

κανένας δεν τον είδε.
Μον' η Αρετή τον λόγιασε 

και πάει να κοινωνήσει.
Σαν έβαλε να στολιστεί, 

απ’ το πρωί ως το βράδυ.
Βάζει τον ήλιο πρόσωπο 

και το φεγγάρ'ι αστήθι.
Μα ο παπάς τη ζήλεψε σκύβει να τη φιλήσει.
Την ώρα που τη φίλησε του 'πεσε το ποτήρι,
ψιλή φωνίτσα έβγαλε μεσ' από την ψυχή του.
- Βαγγέλια μ', σύρτε στο Θεό, 

σταυρούδια μ' στ' Άγιον Όρος,
τ' ήρθε ο καιρός να παντρευτώ 

την Αρετή να πάρω.

***

Του παπα-Αλεξανδρή
Παπά μ’, Αλεξανδράκη, δεν τό ’πραξες καλά
που φίλησες την κόρη μέσα στην εκκλησιά
κι ούτε Χριστό φοβήθκες ούτε Παναγιά!
Σαν είδες στολισμένη να μπαίν' η Αρετή,
που 'ρθε να κοινωνήσει πρωί μια Κυριακή,
δεν έβαλες στο νου σου πως θελ' να γένει κακό,
να πέσει η κατάρα από τον ουρανό,
να καψ'ει όλον τον κόσμο, 

να κάψ'ει και το χωριό!

πηγή:
Πολιτιστικός Σύλλογος Κάτω Μηλιάς Πιερίας "Οι Λαζαίοι"