Η Τεχνητή Νοημοσύνη τον κόσμο της λογοτεχνίας

Ένα κεί­με­νο από τον Κώ­στα Δαρ­δα­νό, εκ­δό­τη των Εκ­δό­σε­ων Gutenberg, πρό­ε­δρο της Ένω­σης Ελ­λη­νι­κού Βι­βλί­ου και μέ­λος του Διοι­κη­τι­κού Συμ­βου­λί­ου του ΟΣ­ΔΕΛ ο οποί­ος ανα­ρω­τά­ται: Θα δια­με­λί­σει η Τε­χνη­τή Νοη­μο­σύ­νη τον κό­σμο της λο­γο­τε­χνί­ας;

Ακο­λου­θεί ολό­κλη­ρο το κεί­με­νο, από τη Lifo.

Όταν η Τε­χνη­τή Νοη­μο­σύ­νη πα­ρι­στά­νει τον Θεό και τα­ΐ­ζει τον κό­σμο με “slop”

Ο Υπουρ­γός Πο­λι­τσι­μού της Γερ­μα­νί­ας, Wolfram Weimer, στην ομι­λία του στη Διε­θνή Έκ­θε­ση Βι­βλί­ου της Φραν­κφούρ­της, δεν μά­ση­σε τα λό­για του. Εί­πε αυ­τό που πολ­λοί σκέ­φτο­νται αλ­λά ελά­χι­στοι τολ­μούν να πουν: ότι η τε­χνη­τή νοη­μο­σύ­νη μπο­ρεί «να δια­με­λί­σει τον κό­σμο της λο­γο­τε­χνί­ας».

Κα­τη­γό­ρη­σε τις εται­ρεί­ες ΑΙ για «ψη­φια­κό αποι­κι­σμό», για «ορ­γα­νω­μέ­νη λη­στεία» και για το ότι «με­τα­τρέ­πουν ολό­κλη­ρους πο­λι­τι­σμούς σε προ­μη­θευ­τές πρώ­της ύλης». Ήταν μια κραυ­γή πο­λι­τι­σμι­κής αυ­το­ά­μυ­νας — ίσως η πρώ­τη τό­σο ξε­κά­θα­ρη σε διε­θνές βή­μα.

Η αντί­δρα­ση δεν άρ­γη­σε να έρ­θει. Ο πρώ­ην Αμε­ρι­κα­νός πρέ­σβης στη Γερ­μα­νία και στε­νός σύμ­μα­χος του Ντό­ναλντ Τραμπ, Richard Grenell, έσπευ­σε να απα­ντή­σει στο X ότι επρό­κει­το για «μα­ζι­κή επί­θε­ση ενα­ντί­ον ολό­κλη­ρης της αμε­ρι­κα­νι­κής ψη­φια­κής βιο­μη­χα­νί­ας, με στό­χο την κα­τα­στρο­φή της στην Ευ­ρώ­πη».

Το μή­νυ­μα ήταν σα­φές: όποιος αμ­φι­σβη­τεί την πα­γκό­σμια κυ­ριαρ­χία των αμε­ρι­κα­νι­κών εται­ρειών τε­χνη­τής νοη­μο­σύ­νης, θε­ω­ρεί­ται σχε­δόν εχθρός του πο­λι­τι­σμού της Δύ­σης.

Κι ενώ οι ηγε­σί­ες λο­γο­μα­χούν, η πραγ­μα­τι­κό­τη­τα γρά­φει τη δι­κή της τρα­γoκω­μω­δία. Στη Βαλ­τι­μό­ρη των ΗΠΑ, μα­θη­τής συ­νε­λή­φθη με χει­ρο­πέ­δες, όταν σύ­στη­μα ανί­χνευ­σης όπλων με ΑΙ μπέρ­δε­ψε μια σα­κού­λα πα­τα­τά­κια με πε­ρί­στρο­φο. Το κα­λο­καί­ρι, έγκρι­το ια­τρι­κό πε­ριο­δι­κό δη­μο­σί­ευ­σε ει­κό­να φτιαγ­μέ­νη από τε­χνη­τή νοη­μο­σύ­νη, που έδει­χνε έναν αρου­ραίο με «μό­ριο» με­γα­λύ­τε­ρο από το σώ­μα του και πέ­ντε όρ­χεις. Την ίδια επο­χή, κο­ρυ­φαία εται­ρεία ΑΙ δια­φή­μι­ζε τη νέα της έκ­δο­ση ως «ισο­δύ­να­μη με­τα­δι­δα­κτο­ρι­κού ερευ­νη­τή», μό­νο που πα­ρή­γα­γε πε­ρισ­σό­τε­ρες ψευ­δαι­σθή­σεις από την προη­γού­με­νη. Και σαν επι­σφρά­γι­σμα αυ­τής της γε­λοιό­τη­τας, το Λε­ξι­κό του Cambridge πρό­σθε­σε στη λέ­ξη slop —που ση­μαί­νει «τα υπο­λείμ­μα­τα τρο­φών σε υγρή μορ­φή που τα­ΐ­ζου­με στα γου­ρού­νια»— μια νέα ση­μα­σία: «πε­ριε­χό­με­νο που δη­μιουρ­γεί­ται από τε­χνη­τή νοη­μο­σύ­νη».

Ας το σκε­φτού­με: οι ίδιοι που υπο­τί­θε­ται πως «θα σώ­σουν τον κό­σμο με την τε­χνο­λο­γία», μας τα­ΐ­ζουν πνευ­μα­τι­κά απορ­ρίμ­μα­τα και βα­φτί­ζουν τη λά­σπη… γνώ­ση.

Η ΤΝ μπή­κε σε μια νύ­χτα στην κα­θη­με­ρι­νό­τη­τά μας. Τη χρη­σι­μο­ποιού­με όλοι — από τις απλές ανα­ζη­τή­σεις έως τα πα­νε­πι­στη­μια­κά κεί­με­να. Όμως η σα­γή­νη της τα­χύ­τη­τας και της ευ­κο­λί­ας κρύ­βει έναν βα­θύ κίν­δυ­νο: την κα­τάρ­γη­ση της αξιο­πι­στί­ας και της αξιο­κρα­τί­ας εν συ­νό­λω. Οι ει­δι­κοί προει­δο­ποιούν ότι η ΑΙ δεν εί­ναι σύ­στη­μα γνώ­σης αλ­λά σύ­στη­μα ει­κα­σιών. Πα­ρά­γει απα­ντή­σεις χω­ρίς να γνω­ρί­ζει αν εί­ναι αλη­θείς. Δεν «σκέ­φτε­ται» — συν­θέ­τει πι­θα­νο­λο­γι­κά ψευ­δαι­σθή­σεις. Κι εμείς τις απο­δε­χό­μα­στε ως αλή­θεια. Εί­ναι η νέα θρη­σκεία του σύγ­χρο­νου κό­σμου, αλ­λά όπως έγρα­ψε και ο Νί­τσε στο Ζα­ρα­τού­στρα του: «ο θε­ός εί­ναι νε­κρός».

Μέ­σα σε έναν ωκε­α­νό από αλ­λοιω­μέ­νο πε­ριε­χό­με­νο, εκεί όπου η πα­ρα­πλη­ρο­φό­ρη­ση πλέ­κε­ται με την αλη­θο­φά­νεια, όλοι αρ­χί­ζου­με να ψά­χνου­με το ίδιο πράγ­μα: έναν άν­θρω­πο που να εμπι­στευό­μα­στε. Ζη­τεί­ται άν­θρω­πος. Άν­θρω­πος που θα στα­θεί απέ­να­ντι στην πλά­νη, που θα μας θυ­μί­σει ότι η γνώ­ση δεν εί­ναι προ­ϊ­όν μα­θη­μα­τι­κού μο­ντέ­λου, αλ­λά καρ­πός εμπει­ρί­ας, συ­νεί­δη­σης, παι­δεί­ας πρω­τί­στως και ήθους. Όμως αυ­τοί οι άν­θρω­ποι —οι μου­σι­κοί, οι ζω­γρά­φοι, οι συγ­γρα­φείς, οι με­τα­φρα­στές, οι ερευ­νη­τές, οι δη­μο­σιο­γρά­φοι, οι εκ­δό­τες, οι καλ­λι­τέ­χνες— εί­ναι σή­με­ρα εί­δος υπό εξα­φά­νι­ση.

Οι με­γά­λες εται­ρεί­ες τε­χνη­τής νοη­μο­σύ­νης δι­κά­ζο­νται ήδη στα αμε­ρι­κα­νι­κά δι­κα­στή­ρια για μα­ζι­κή κλο­πή πνευ­μα­τι­κής ιδιο­κτη­σί­ας. Χω­ρίς τα κλεμ­μέ­να έρ­γα εκα­τομ­μυ­ρί­ων αν­θρώ­πων, τα συ­στή­μα­τά τους δεν θα υπήρ­χαν. Τα μο­ντέ­λα αυ­τά «εκ­παι­δεύ­τη­καν» με βι­βλία, άρ­θρα, πί­να­κες, μου­σι­κές, φω­το­γρα­φί­ες — χω­ρίς άδεια, χω­ρίς αμοι­βή, χω­ρίς συ­ναί­νε­ση. Ο ψη­φια­κός κλέ­φτης εκτό­πι­σε τον φυ­σι­κό νοι­κο­κύ­ρη. Και τώ­ρα οι κλέ­φτες πα­ρου­σιά­ζο­νται ως σω­τή­ρες, ως προ­φή­τες του μέλ­λο­ντος. Αλ­λά δεν υπάρ­χει πρό­ο­δος όταν το θε­μέ­λιό της εί­ναι η λε­η­λα­σία της αν­θρώ­πι­νης δη­μιουρ­γί­ας.

Η τε­χνη­τή νοη­μο­σύ­νη δεν εί­ναι «ου­δέ­τε­ρη». Δεν εί­ναι απλώς ερ­γα­λείο. Εί­ναι μη­χα­νι­σμός εξου­σί­ας. Όποιος ελέγ­χει το πε­ριε­χό­με­νο, ελέγ­χει τη μνή­μη, την εκ­παί­δευ­ση, τον πο­λι­τι­σμό — και στο τέ­λος, την ίδια τη συ­νεί­δη­ση του αν­θρώ­που.

Αυ­τός εί­ναι ο αλη­θι­νός ψη­φια­κός αποι­κι­σμός: η με­τα­τρο­πή ολό­κλη­ρων λα­ών σε πα­ρα­γω­γούς «δε­δο­μέ­νων», ενώ η πνευ­μα­τι­κή υπε­ρα­ξία συσ­σω­ρεύ­ε­ται στα χέ­ρια λί­γων εται­ρειών.

Το πο­τά­μι της ΤΝ, εκτός απρο­ό­πτου, δεν θα γυ­ρί­σει πί­σω. Αλ­λά δεν εί­ναι αυ­τό το ζή­τη­μα. Το ερώ­τη­μα εί­ναι ποιος θα κρα­τή­σει το τι­μό­νι. Θα το αφή­σου­με σε λί­γους ανώ­νυ­μους αλ­γο­ρίθ­μους ή θα το κρα­τή­σει ο άν­θρω­πος που σκέ­φτε­ται, δη­μιουρ­γεί, αμ­φι­βάλ­λει, κρί­νει και επι­βε­βαιώ­νει; Θα αφή­σου­με να χα­θεί η έν­νοια της ευ­θύ­νης, της γνη­σιό­τη­τας, της αλή­θειας — ή θα υπε­ρα­σπι­στού­με τον άν­θρω­πο που πα­ρά­γει πο­λι­τι­σμό; Τον μου­σι­κό, τον ζω­γρά­φο, τον συγ­γρα­φέα, τον με­τα­φρα­στή, τον επι­με­λη­τή, τον δη­μο­σιο­γρά­φο, τον εκ­δό­τη.

Για­τί αν χα­θεί ο άν­θρω­πος της αλή­θειας, τό­τε το ψέ­μα θα γί­νει κα­θε­στώς.

Και τό­τε η Τε­χνη­τή Νοη­μο­σύ­νη δεν θα έχει απλώς «δια­με­λί­σει» τη λο­γο­τε­χνία. Θα έχει «δια­με­λί­σει» τον ίδιο τον άν­θρω­πο.

Πη­γή: Lifo  ΟΣΔΕΛ