Και τι είναι Ποίηση
Η ζωή που αν φεύγει / Στον ίδιο τόπο να έρχεται
***
Έγραψαν για το βιβλίο
Γιώργος Δελιόπουλος
''Ο Λωτός δεν ξεχνά''! Το ξεκοκάλισα! Στίχοι με αυτοτέλεια, δυναμική και ρυθμό. Στίχοι που συμπυκνώνουν πολλά και ταυτόχρονα αφήνουν να πλανάται το αίνιγμα. Αυτό είναι κάτι που ψάχνουμε σήμερα στην ποίηση: τον υπαινιγμό, τη λιτότητα και την αυτοτέλεια του στίχου. Εστίασα και χάρηκα περισσότερα τις τεχνικές αρετές της γραφής, παρά το πύρινο περιεχόμενο και τις κοινωνικές της αναφορές.
Ιδού ορισμένοι στίχοι σου που θα μνημονεύονται στο μέλλον. Μας λείπουν τέτοιες δυνατές αποφθεγματικές φράσεις.
. Η ποίηση πάντα να κερνά ένα χαστούκι / Και να σ' αφήνει να κερνάς δύο
. Ψεύτης όταν είσαι τ' άλλοθί σου
.Εκείνοι που αγαπούν / Κατάμονοι στροφάρουν
. Ερείπια δεν ξαναγκρεμίζονται
. Έζησα να τεχνώ
***
Στράτος Κιαπίδης
Ηλίας Τσέχος
Ο Λωτός δεν Ξεχνά - Φεγγίτης 2024
Την φύση, την ζωή, το ανθρώπινο ον ως άγγελο και τέρας, την νιότη υμνεί η ποίηση τού Ηλία Τσέχου, με την 14η συλλογή, κλείνοντας μισό αιώνα δημιουργίας.
'' Ο Λωτός δεν Ξεχνά '' συναντά την νεανική γραφή τού δημιουργού, ευτυχές, δονώντας το σύμπαν, άλλα πικρά, άλλα γλυκά! Καταγγέλλει πλήθος το άδικο, κρίνει το αλόγιστο, απορεί με τις πτώσεις τού νου, θωπεύει, συμβουλεύει το άπειρο, συγκινείται να πεθάνει!
Ο ποιητής, ευλαβώς, με το χώμα τής γης στις χούφτες, αυγίζει αρώματα, είναι κεραστής, συλλέγει εδώδιμους, ζουμερά, καρπούς, διαλεγμένους γραφής, στρώνει... κι εμείς ομοτράπεζοι!
Ο Ηλίας Τσέχος, παρέας χρόνου και θάνατου, ξετυλίγει σοδειές, ζυμώνει, ξεφουρνίζει τα γκέμια μας κι ορμά, σηκώνεται ορθός καταρράχτης, προπίνει γροθιά υψωμένη, καλώντας, εγκαλώντας.
***
Δήμητρα Σμυρνή
“Ο Λωτός δεν ξεχνά”! Πικρός & τρυφερός καθρέφτης ενός κόσμου που χάνεται. Η 14η ποιητική συλλογή για τον Ηλία Τσέχο.
Γιατί έχω κουραστεί μονάχος
Αλεπού κυνηγημένη
Με κλεισμένα μονοπάτια
Ο Τσέχος κάνει την υπέρβαση και ο αναγνώστης μπαίνει με ερωτηματικά στη συλλογή του, από τον τίτλο του βιβλίου ακόμα. Η ποίηση του περνά στον άνθρωπο, στον κόσμο και την αλλοτρίωση που υφίσταται, μέχρι την τελική σήψη. Ειρωνεία και πόνος συνάμα. Ο ίδιος ο ποιητής πώς ζει μέσα σ’ ένα τέτοιο κόσμο που τον πονά; Από που αντλεί δύναμη, για να επιβιώσει και να συνεχίσει; Η αγάπη είναι το γιατρικό. Μ’ αυτήν ανοίγει τα φτερά, για να πετά.
. Η ποίηση πάντα να κερνά ένα χαστούκι / Και να σ' αφήνει να κερνάς δύο
. Κερί αναφτό να είμαι / Δεν κουράστηκα
. Ελάτε βάρβαροι πιο βάρβαρο / Αντιποιητικοί αιώνες
. Η νεολαία λερώνει τα γεράματά της / Κάποια χιόνια μιας μέρας δεν θα λιώσουν
Αυτός είναι ο Ηλίας Τσέχος στην τελευταία του 14η ποιητική συλλογή. Σκληρός αλλά και τρυφερός μαζί, ρεαλιστής αλλά και ρομαντικός, επαναστάτης και ονειροπόλος με το καλύτερο χαρτί του την πυκνότητα. Ο ποιητής προχωρεί να συναντήσει τη γραφή της πρώτης ποιητικής συλλογής του '' Έρημη Αλήθεια '' 1978
***
Σίμος Ανδρονίδης
'' Ο Λωτός Δεν Ξεχνά '', Φεγγίτης 2024
Ο Ηλίας Τσέχος παρωδεί ποιητικά τους επιλήσμονες, ή αλλιώς, όλους όσοι λησμονούν με χαρακτηριστική ευκολία την σημερινή εποχή, αρχίζοντας με τον τίτλο κιόλας. Απελευθερώνεται και εκρήγνυται, έτοιμος να συγκρουστεί με όλους όσοι στέκονται εμπόδια στα όνειρα του, με όλους τους αναγνώστες που δεν θα μείνουν ικανοποιημένοι από τα ποιήματα του. Η τελευταία διαπίστωση μάς προσφέρει την ευκαιρία της περαιτέρω θεωρητικής εμβάθυνσης. Ανήκει στην κατηγορία των ποιητών της περιόδου τής Μεταπολίτευσης που ενίοτε επιδιώκουν την σύγκρουση, την αντιπαράθεση με τον αναγνώστη ή με τους αναγνώστες.
Προκειμένου να επιτύχει κάτι τέτοιο, άλλοτε καθίσταται αρκούντως περιπαικτικός, άλλοτε παρωδεί με έναν μανιώδη τρόπο, μη αφήνοντας πολλά περιθώρια στον αναγνώστη να σηκώσει κεφάλι από το ποίημα και άλλοτε τον στοχοποιεί ευθέως, χρησιμοποιώντας για αυτόν τον λόγο υβριστικές εκφράσεις που απαντώνται στον καθημερινό προφορικό λόγο. Ας πάρουμε ως παράδειγμα το ποίημα '' Η Γραφή ''.
Έγραφα ή γράφω
Συνειδητοποιώ
Πως έπραττα ή πράττω
Για να ζήσω τον κόσμο
Που ήθελα να ζήσω
Όχι αυτόν που ζω
Και πως θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά, εφόσον ο Τσέχος, όπως μας έχει δείξει και σε προηγούμενες ποιητικές του συλλογές, και δεν μεμψιμοιρεί εύκολα και δεν καθίσταται απλός νοσταλγός τού παρελθόντος. Μόνο η ποιητική γραφή μπορεί να διαμορφώσει τις προϋποθέσεις ώστε ο ποιητής και '' να ζήσει τον κόσμο που ήθελε να ζήσει '' και να αφουγκραστεί ξανά και ξανά, εμπλουτίζοντας το παρόν του με ισχυρές δόσεις ονείρου προσδοκιών.
Στη συλλογή '' Ο Λωτός δεν Ξεχνά '' συμπεριλαμβάνονται θεματικές όπως η μοναξιά, η αγάπη, η πολιτική κριτική (προς το καθεστώς του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν) , η συνομιλία με άλλα πρόσωπα, η Ποντιακή καταγωγή, στο ποίημα '' Η Πόντια μοίρα ''. Φιλολογικά μιλώντας, θα μπορούσαμε να ονομάσουμε αυτό το ποίημα και αφαιρετικό, ακριβώς διότι ο ποιητής παραδίνεται πλήρως στη '' μοίρα '' του, επιλέγοντας, αντί άλλων αναφορών και σταθερών, τις οποίες έχει αφαιρέσει από το προσκήνιο, μόνο ό,τι θυμίζει Πόντο.
Ο Ημαθιώτης ποιητής δεν '' λέει συνεχώς ένα σκληρό παραμύθι '', όπως γράφει ο Δημήτρης Αθηνάκης για τον Σύριο ποιητή Άδωνι. Απεναντίας, προτρέπει τον αναγνώστη, ακόμη και διδακτικά, να αξιοποιεί την κάθε στιγμή. Δίχως απαραίτητα να την μετατρέπει σε ποίηση, όπως πράττει ο ίδιος. Στον '' Λωτό δεν Ξεχνά '' τα βιώματα δεν συνιστούν πρώτη ύλη για την δημιουργία ποίησης. Πρώτη ύλη είναι η παράδοξη, η λοξή ματιά στα πράγματα, προϊόν τής ιδιαίτερης ανάγκης τού ποιητή να αποδείξει πως δεν είναι όμοιος με τους άλλους. Πράγμα που καταφέρνει πολύ καλά!
Σαφώς, ο Ηλίας Τσέχος δεν είναι ο μόνος ποιητής που ασκεί πολιτική κριτική μέσα από τα ποιήματα του. Μπορεί όμως και είναι περισσότερο εξωστρεφής από άλλους ομοτέχνους του ως προς την πολιτική κριτική που ασκεί, καθότι καταφέρεται εναντίον του ημι-αυταρχικού καθεστώτος του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, όταν αρκετοί ποιητές, ανεξαρτήτως ηλικίας, εστιάζουν την κριτική τους στα καθ’ ημάς (βέβαια, υπάρχουν και αρκετές εξαιρέσεις).
Παράλληλα, απαριθμεί ονόματα και όχι βιαστικά, δείχνοντας ποιοι είναι αυτοί που κάθε φορά '' υποφέρουν ''. Εν αντιθέσει με αρκετούς ποιητές των οποίων η πολιτική κριτική καθίσταται πιο γενική. Και πάλι θα υπογραμμίσουμε θεωρητικά, πως ο Τσέχος είναι ο πρώτος (και εδώ έχουμε κατά νου και αναλυτές και διεθνολόγους), που τοποθετεί τον Τούρκο πρόεδρο σε μία μεταιχμιακή κατάσταση
Ερντογάν κι εσύ πεθαίνεις
Άνθρωπος δεν έγινες
Ούτε ζώο μοιάζεις
Να σ’ απελάσω;
Να σε γενοκτονήσω;
Δεν ξεύρεις γράμματα;
Γκρουπ Γιουρούμ, Χικμέτ
Ασίζ Νεσίν, Γκιλμάζ Γκιουνέι!
Αχ! Ζωή
Που δεν γεννήθηκες ακόμα
Μαύρες Σημαίες
Όλες θάνατο
Τι να υψώσω;
Τι να υμνήσεις;
Η απουσία σημείων στίξης πλην των ερωτηματικών και των θαυμαστικών, προσδίδει στο ποίημα μία γραμμικότητα: Από την ζωή και την απόλυτη εξουσία Ερντογάν, μεταβαίνουμε χωρίς εντάσεις και παρεμβολές, στο θάνατο και στην αδυναμία. Στην ευαλωτότητα. Στην κοινή μοίρα που περιμένει όλους όσοι αντιτάσσονται στο καθεστώς Ερντογάν.
Είναι ιδιαίτερα κρίσιμο και αξίζει να φωτίσουμε σε θεωρητικό επίπεδο πως στην πρώιμη ποιητική του παραγωγή (ποιητικές συλλογές που εκδόθηκαν και κυκλοφόρησαν την δεκαετία του 1980 και 1990), οι αναφορές στην Ποντιακή καταγωγή δεν είναι πυκνές ή αλλιώς, τόσες πολλές, καθότι εκείνη ακριβώς την περίοδο ο ποιητής αναζητούσε το κατάλληλο ποιητικό ύφος, θέτοντας σε δεύτερο πλάνο ό,τι θα μπορούσε να φανερώσει καταγωγή και μνήμη. Οι αναφορές στην Ποντιακή καταγωγή και παράδοση πυκνώνουν από την δεκαετία του 2010 και έπειτα, όταν μετά από απουσία 22 ετών ο Ηλίας Τσέχος εκδίδει και πάλι ποιητικές συλλογές. Στην ποίηση του ύστερου Τσέχου η Ποντιακή παράδοση καταλαμβάνει σημαντική θέση, είτε με την μορφή ποιημάτων γραμμένων στα Ποντιακά είτε με την μορφή απλών αλλά εξόχως ουσιαστικών αναφορών, βοηθώντας την προσπάθεια του ποιητή αφενός μεν να επανασυνδεθεί με τις ‘ρίζες’ του και, αφετέρου να εμπλουτίσει ακόμη περισσότερο τα εκφραστικά του εργαλεία.
Ο Ηλίας Τσέχος εμπίπτει στην κατηγορία των ποιητών που δεν διαθέτουν ενδιάμεση περίοδο. Και τι εννοούμε λέγοντας κάτι τέτοιο; Εννοούμε πως μεταβαίνει απευθείας από την πρώιμη περίοδο στην ύστερη. Και είναι η μακρά σιωπή (μήπως και αυτό είναι ‘ποίηση’; ), αυτή που κατέλαβε ολοκληρωτικά την θέση τής ενδιάμεσης περιόδου. Και η σιωπή ήσαν ολοκληρωτική...