Ο «Ύμνος στην Ελευθερία» είναι μια ρομαντική επικολυρική ποιητική σύνθεση σε κλασική μορφή. Συγκαταλέγεται στα έργα της «στρατευμένης ποίησης» και της κλασικιστικής ποιητικής της νέο – ελληνικής λογοτεχνίας. Ο Σολωμός συνδυάζει την κλασική παιδεία και τα ρομαντικά στοιχεία, με στόχο την ανάδειξη της ελληνικής ταυτότητας και της ελευθερίας. Ο ίδιος μελετούσε την ευρωπαϊκή λογοτεχνία και είχε έντονη επαφή με τη δυτική κουλτούρα, καθώς έζησε μεγάλο μέρος της ζωής του στην Ιταλία, γεγονός που επηρέασε την ποίησή του.`Ετσι στις 158 στροφές του συγχωνεύονται στοιχεία της κλασικής του παιδείας, κυρίως από τον Όμηρο και τη χριστιανική Βίβλο, τον Ariosto, Poliziano, τον Monti,τον Manzoni, τον Γερμανό κλασικό Klopstock και τους Άγγλους ρομαντικούς Byron και Shelley ,αλλά και από την τοπική ποιητική του παράδοση (Μαρτέλαος και Δανελάκης) καί τα δημοτικά τραγούδια.
Σκοπίμως δεν ανέφερα μεταξύ των παραπάνω τον μέγιστο Ιταλό ποιητή Δάντη (Ντάντε Αλιγκιέρι) ,επειδή φαίνεται ότι το αριστουργηματικό αφηγηματικό του έργο η «Θεία Κωμωδία» που επηρέασε την ποίηση καί τον πολιτισμό της εποχής του ,αλλά και τη μεταγενέστερη λογοτεχνία,επηρέασε και τη σκέψη του εθνικού μας ποιητή .Το έργο αυτό θεωρείται αριστούργημα της παγκόσμιας λογοτεχνίας και έχει επηρεάσει βαθιά τη φιλοσοφία, τη θεολογία και την αισθητική της Δύσης. Ο Δάντης απεικονίζει ένα φανταστικό ταξίδι μέσα από την Κόλαση, το Καθαρτήριο και τον Παράδεισο, και συμβολίζει την αναζήτηση της ψυχής για τον Θεό.
Δεν είναι παράδοξο -αν καί δεν είναι ευρέως γνωστό-ότι ο Σολωμός στον "Υμνο εις την Ελευθερίαν" χρησιμοποιεί ως υπότιτλο ,δηλαδή δευτερεύοντα τίτλο ,θέλοντας να επεξηγήσει ή/καί να επεκτείνει τον κύριο τίτλο του ποιήματός του, τους εξής στίχους από την "Θεία Κωμωδία " (αν και από κάποιους αποδίδεται λόγω της θεματικής συγγένειας από το έργο του"Ποίημα της Μοναρχίας" ) :
Libertà vo cantando, ch’è si cara
Come sa chi per lei vita rifiuta.
["Τραγουδώ για την Ελευθερία, που είναι τόσο ακριβή,
Όπως γνωρίζει όποιος για αυτήν θυσιάζει τη ζωή του."]
Αυτό το απόσπασμα εκφράζει την ιδέα ότι η ελευθερία είναι τόσο πολύτιμη, ώστε αξίζει κάθε θυσία, ακόμη και τη ζωή. Αυτή η ιδέα της ελευθερίας ως υπέρτατου αγαθού απαντάται και στον "Ύμνο εις την Ελευθερίαν" . Ο Σολωμός, επηρεασμένος από το πνεύμα της Ευρωπαϊκής σκέψης και ειδικά από τον Δάντη, εξυμνεί την ελευθερία με παρόμοιο πάθος, κάνοντας το θέμα της ελευθερίας κεντρικό πυλώνα του έργου του.
Υπάρχει, λοιπόν, μια βαθιά σύνδεση ανάμεσα στις δύο προσεγγίσεις της ελευθερίας από τον Σολωμό και τον Δάντη, καθώς και οι δύο βλέπουν την ελευθερία ως κάτι για το οποίο αξίζει να ζει ή να πεθαίνει κανείς, κάτι που προάγει τη ψυχική ανύψωση και τη δικαιοσύνη.
Ειδικότερα για τον Σολωμό, η Ελευθερία είναι η ίδια πρώτη αγωνίστρια, κρατάει το σπαθί στο χέρι (στρ.1), έχει την ορμή πολεμιστή (στρ.17), είναι αμείλιχτη με τους εχθρούς (στρ.31), μεταμορφώνεται σε άγριο θηρίο (στρ.32 – 34) και ηγείται
στις μεγάλες μάχες (στρ.35 – 88 και 127). Είναι παντοδύναμη όπως ο Θεός (στρ.82) και ανίκητη (στρ.102). Για τον Σολωμό η Ελευθερία σημαίνει πολιτική και εθνική ανεξαρτησία. Είναι η ελευθερία ενός λαού, των Ελλήνων, ταυτόχρονα όμως είναι και
η ελευθερία όλων των άλλων λαών που αγωνίστηκαν για την εθνική τους ανεξαρτησία (Αμερική στρ.22, Ισπανία στρ.23, Ιταλία στρ.26). Ο ποιητής παραδόξως δεν αναφέρεται στην Γαλλική Επανάσταση, ίσως επειδή δεν αντιλαμβάνεται τον
αγώνα των Ελλήνων ως ταξικό αλλά καθαρά εθνικό. Ακόμη, η Επανάσταση του ΄21 δεν νοείται μόνο ως εθνική αλλά και ως θρησκευτική, μάλιστα η συνάντηση των δυο αυτών προσωποποιημένων εννοιών πραγματοποιείται στον ποιητικό χωροχρόνο την ημέρα των Χριστουγέννων, ημέρα συμβολική για τον χριστιανισμό (στρ.88 – 89) και μάλιστα στο Μεσολόγγι, την πόλη από όπου ο Σολωμός εμπνέεται για να γράψει τους
«Ελεύθερους Πολιορκισμένους».
Με αυτή την ποιητική σύζευξη της Ελευθερίας με τη Θρησκεία, ο Σολωμός συμμετέχει στη διαμόρφωση της «εθνικής ιδεολογίας», όπως αυτή άρχισε στις αρχές της επανάστασης: εθνική θρησκεία και εθνική ανεξαρτησία, πίστη και πατρίδα, αξίες και ιδανικά που ο Αλέξανδρος Υψηλάντης τόνισε με την επαναστατική προκήρυξη
«Μάχου υπέρ πίστεως και πατρίδος» στις 24 Φεβρουαρίου 1821 στο Ιάσιο : «Είναι καιρός να αποτινάξωμεν τον αφόρητο τούτο ζυγόν, να ελευθερώσωμεν την Πατρίδα, να κρημνίσωμεν από τα νέφη την ημισέληνον, δια να υψώσωμεν το σημείο, δι΄ού
πάντοτε νικώμεν. λέγω τον Σταυρόν, και ούτω να εκδικήσωμεν την Πατρίδα και την Ορθόδοξο ημών Πίστην από την ασεβή των ασεβών καταφρόνησιν».
Όλα αυτά εκφράζονται μέσω μιας γλώσσας ζωντανής και περιγραφικής, αποτελούμενης από ιδιωματικούς – διαλεκτικούς τύπους, αρχαϊσμούς και νεολογισμούς. Ο ποιητής συνθέτει συνδυαστικά. Συνδυάζει το επικό με το λυρικό στοιχείο, το κλασικό με το ρομαντικό ύφος. Οι κλασικές ποιητικές μορφές του
«Ύμνου εις την Ελευθερία» συντίθενται με τους εκφραστικούς τρόπους της νέας ρομαντικής ποίησης που είναι η αναφορά στο «ποιητικό εγώ», τα επανειλημμένα επιφωνήματα και η έκφραση των προσωπικών συναισθημάτων και του πάθους του
ποιητή.
Επ'ευκαιρία ας θυμηθούμε καί τα λόγια του άλλου μέγιστου ποιητή του Ανδρέα Κάλβου που έγραψε για την Ελευθερία :
Ωδή τετάρτη
[XIV]
Εις Σάμον
α΄
Όσοι το χάλκεον χέρι
βαρύ του φόβου αισθάνονται,
ζυγόν δουλείας, ας έχωσι·
ΘΕΛΕΙ ΑΡΕΤΗΝ ΚΑΙ ΤΟΛΜΗΝ
Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ
[Στη φωτό έργο (ακρυλικά ,30χ40) με τη σημαία ορθωμένη στην κορυφή του Ολύμπου , εκεί που ο θάνατος απουσιάζει, να δηλώνει την δόξα της Πατρίδας μας]
ΖΗΤΩ Η 25η ΜΑΡΤΙΟΥ 1821!!!