… γιατί ο άνθρωπος παντού και πάντα, οποιοσδήποτε κι αν είναι, αγαπάει να κάνει κείνο που θέλει κι όχι κείνο που του υπαγορεύει το μυαλό και συμφέρον. Και μπορεί πολλές φορές να θέλει κάτι ενάντια στο ατομικό του συμφέρον και κάποτε πρέπει να θέλει κάτι τέτοιο (αυτό πια είναι δική μου ιδέα). Η ατομική, η ελεύθερη κι ανεξάρτητη βούληση, το ατομικό καπρίτσιο, ακόμη κι όταν φτάνει στα όρια της τρέλας, όλ’ αυτά είναι η παραλειπόμενη, η πιο ωφέλιμη ωφέλεια που δεν χωράει σε καμία ταξινόμηση και που απ’ αυτή όλα τα συστήματα κι οι θεωρίες σκορπίζονται πάντα κατά διαβόλου. Κι από πού το πήραν όλοι αυτοί οι σοφοί πως ο άνθρωπος έχει ανάγκη από κάποια κανονική, κάποια ενάρετη βούληση; Από τι φαντάστηκαν πως ο άνθρωπος έχει ανάγκη εξάπαντος από μια λογικά συμφέρουσα βούληση; Ο άνθρωπος έχει ανάγκη από μια μονάχα ανεξάρτητη βούληση, οτιδήποτε κι αν του στοίχιζε αυτή η ανεξαρτησία και σ’ οτιδήποτε κι αν τον οδηγούσε. Και μόνον ο Θεός ξέρει ποια θα ’ναι αυτή η βούληση.
Φιόντορ Ντοστογιέφσκι, Το υπόγειο, μτφρ.: Kοραλία Μακρή,
εκδόσεις Γκοβόστη 2014, σ. 30
