Η Τέχνη ως είδος πολιτισμικής έκφρασης δεν δεσμεύεται πλήρως από χρονικές ή υφολογικές κατηγοριοποιήσεις. Παρά τoν συνήθη καταμερισμό σε αιώνες και τάσεις, ο διαχωρισμός απέχει από το να είναι ακριβής και ουσιαστικά αποτελεί ένα γενικό σχεδιάγραμμα για την περιήγηση στο σύμπαν της παρά έναν ακριβή νοητικό χάρτη. Μεταιχμιακές περιπτώσεις, πρόδρομες μορφές και επιβιώσεις εμφανίζονται τακτικά διευρύνοντας τα όρια του κανόνα. Αν είμαστε πιο εξοικειωμένοι με την ορολογία των κινημάτων της Τέχνης, αυτό συμβαίνει γιατί στον 19ο και στον 20ό αιώνα υπήρξαν ρεύματα καθορισμένα και προγραμματικά τα οποία συγκρότησαν συγκεκριμένα πρόσωπα στοιχισμένα πίσω από μανιφέστα.
Η ομπρέλα του μοντερνισμού κάλυψε ένα πλήθος κινήσεων (φουτουριστών, κυβιστών, ντανταϊστών, υπερρεαλιστών και πολλών άλλων) που στο πλαίσιο του γοργά μεταβαλλόμενου κοινωνικού και οικονομικού πλαισίου της εποχής επικαλέστηκαν τη ρήξη με τα μέτρα και τα σταθμά του παρελθόντος. Το παράδειγμα της Τέχνης μεταβλήθηκε με έναν τρόπο που ταιριάζει με τη θέση του φιλοσόφου Τόμας Κουν για τη δομή των επιστημονικών επαναστάσεων: τομή, όχι συνέχεια.
Οι αναζητήσεις μετά τα μέσα του 20ού αιώνα δεν ακολούθησαν μια αντίστοιχη τροχιά, εξ ου και η νομιμοποίησή τους αντλείται από την προηγούμενη περίοδο – η λέξη «μεταμοντερνισμός» απλώς προσθέτει έναν χρονικό προσδιορισμό στο ουσιαστικό. Κάποιοι, όπως ο φημισμένος γερμανός ιστορικός της Τέχνης Χανς Μπέλτινγκ, υποστηρίζουν ότι ο μοντερνισμός δεν έχει καν εξαντληθεί, διανύουμε μια άλλη φάση του. Ωστόσο, είναι γεγονός ότι στις αρχές του 21ου αιώνα νέα μέσα έκφρασης αναδύονται, νέα πολιτικά και καλλιτεχνικά διακυβεύματα έρχονται στο προσκήνιο, νέες δυνατότητες διερευνώνται.
Η πρότερη διάστιξη μεταξύ Τέχνης και τεχνικής γίνεται λιγότερο ορατή, αν λάβει κανείς υπόψη του τις χρήσεις των ψηφιακών τεχνολογιών ή την εμφάνιση των NFTs. Παρεμβάσεις και απαντήσεις σε κοινωνικά ερεθίσματα (ανισότητες, φύλο, μετανάστευση, πλανητική υπερθέρμανση) λαμβάνουν πολύ διαφορετικές εκδηλώσεις σε σχέση με εκείνες έναντι ανάλογων των αρχών του 20ού αιώνα. Διατυπώνεται βέβαια από διάφορες πλευρές το ερώτημα της σημερινής προοπτικής της Τέχνης – αν είναι ικανή, με άλλα λόγια, για τα ρηξικέλευθα επιτεύγματα που προηγήθηκαν ή, ακόμη, αν η επερχόμενη ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης θέτει την ίδια την ύπαρξή της εν αμφιβόλω. Ηδη από τα μέσα του περασμένου αιώνα ο αμερικανός φιλόσοφος και ιστορικός Λιούις Μάμφορντ, απαισιοδοξώντας, έκανε λόγο για «κενότητα» και «ανορθολογισμό». Ομως, αφενός η ποικιλία των εκφραστικών μέσων και ο πολλαπλασιασμός των δυνατοτήτων των καλλιτεχνών δεν συμβαδίζει με τέτοιες γενικεύσεις, αφετέρου η ανησυχία για το μέλλον της Τέχνης αποτελεί καταστατική αρχή της ύπαρξής της. Το ότι στην εποχή μας δεν υπάρχουν μανιφέστα δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν και κινήματα.
Από το ΒΗΜΑ